UNIV OF TX AT AUSTIN - LIB STORAGE 04335441 agSäm - -„-ar, jîÂWtSv^;rr:-;:^ÂÆS- “- •■ •JKÄS 5» ;• : : a&sjsfiS; (Æ : EffiSSjfcSKijSS *J*?F9i Sr^ ,zzgz$l?'^<« ^ 3Bg* :rnr KäSnaqB«^ >— ü:;,: •^*4V’|gf*' ie:»25fft*~~"ps'- .^ ,. wy ■ w ijy. j.vpu UWU'.I'JXWP"! 1 M ytftiiw »»iyf Jir ’-a*v i ►iCi » t»— • • . • r* ■ ' • ' ' •to.T*-*#,4*V*,JVl *■' -■+r*^ rr*’<‘w* »«Oï Vr'M **|Vf!' t feÖfÄÉr 3 ïlîf jiHî» lyæilsæ Nl?»ill*/fc> •'/' H{$î>îv5i3w$r • »•' ■ ^RrjjÉäTJJ ■sîrZ^jr**- k . . >?r9it,!^S5^igS^^S:» » • • *»• u •*■•' *' »„,_... XMc*** r.n '>■"- 1 " >*W*j****»*-'V^ »i.- ' »t '«'“»■- '“'T, ,J. •tt* n*n »r , «... .J'>'",t^M*Viitî>'! *?»- ■ .' H- -'• - ...jti>''- — Sh *jC tr-«n: r**^*?'* ** ® r — T , j*if •» » # vü»# ./ m , i. ~ '.t^-snrtv*" i' ■nmnBfmMBgiBlfjPm T.mT7TifnTiili yrjin i1 ir i1 ''S',!1 1 «jiVAagB^ ^aKig^^^wBw^BBSîS^^aaiiiaMBffiafta^g^B-: iyaE-;, 2ilî?T.R» -i~«**Â't:n2î5S*»^>*^sr^rïi^Â5r ■»w«t.-fi«y-w^>r - . -• ••»• •■>-; ••.ïss- - av5-^'-; - ■^-.■^^v-, . -•;;t ■ ■ tr.rirt-' Sä:::' % • S®2Es3KEffi£3æ5* SaSaSS-^s r- :vf ag&œacft^S: 2w.UVÎ,iiU»»^j JTrSîgî»»>. vw »“ ; »•««irii^îsaCÎÎSfe»''- *¥?«rr^: »i] V.O«t»> (W' rf ** ., ^vr.v'.v.v d&ÂrîKaSSK . AVfV*vf> V ' i^»rWî *' Snyffîn*. 1 ^V» rnw^ÂCKÂîSftriSa* i-,-v;'! :-a.'- j4M * * » * ' * ♦ * - « •** « • ;.: A V rî- ; ** * . ^ *•' • ** * * *V *♦ «» 4 4 •* ■•J ^ « «* o •Vs * * *> * < •*' i-* * * 4»fcp " - “ * ,"'“ Ï '! ■>-•.,•. .. -• • « j ... * -* ■' . iJ fr T k r ' ? 4 ■ \ • % ;■- ' •- : • . -• v i • s • >; / • . ; • .A « . • ■ * . : : ; :: l • " ' _ ta“2/T SUB AUSPICIIS ET CLEMEN TIS SIMO PRAESIDIO SACRAE REGIAE CELSITUDINIS SERENISSIMI PRINCIPIS AC DOMINI JOSEFBI FRANCSSCI OSCARIS REGNORUM sveCIAE ET NORVEGÏAE PRINCIPIS SUCCESSORIS MEMBRA REGIAE SOCIETATIS SCIENTIARUM UPSALIENSIS HONORARIA ROSENBLAD (Matthias), Comes, Juris utriusque Doctor, e Regni Proce- ribus unus, Rei Judiciariæ Minister Status supremus, Regiorum Or- dinum Eques, Commendator et Cancellarius, Ord. Reg. Caroli XIII. Eques, Ordd. Imperial. S. Andreæ, S. Alexandri Newski et S, Annae in Classe I. Eques. JÄRTA (Hans), a. h. Secretarius Status et Gubernator Dalekarliæ, Ar- chivi Regni Praefectus supremus, Reg. Ord. de Stella Polari Com- mendator, Academiae Svecanæ Octodecimvir. BRINKMAN (Carolus Gusta vus von), Liber Baro, Philos. Doc t, Cubicu- larius Regius, S:æ R:æ Majest, a. b. Legatus Extraordinarius, Com- mendator Reg. Ord. de Stella Polari, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. D’OHSSON (Constantinus), Liber Baro, Legatus S:æ R:æ Majest. Extra- ordinarius, Commendator Reg. Ord. de Stella Polari. TEGNÉR (Esaias), S. Theol. Doctor, Episcopus Dioeceseos Wexionen- sis, Reg. Ord. de Stella Polari Commendator, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. AFZELIUS (Petrus von), Medicinae Doctor, Sacrae Regiae Majestatis Archiater Primarius, Medicinae Professor Upsaliensis emeritus, Reg. Ord. Wasæi, cum grandiori Crucis insigni. Commendator, Reg. Ord. do Stella Polari Eques. TROLLE WACHTMEISTER (Hans Gabriel), Comes, e Regni Proce- ribus unus, Justitiae quondam Cancellarius, Regiorum Ordinum Eques et Commendator. FRANZÉN (Franciscus Michaël), S. Theologiae Doctor, Dioeceseos Her- nösandensis Episcopus, Reg. Ord. de Stella Polari Commendator, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. LÖWENHJELM (Gusta vus), Comes, e Regni Proceribus unus, Lega- tus Sacræ Regiæ Majest. Extraordinarius, Dux Generalis, Regio- rum Ordinum Eques et Commendator, Reg. Ord. Ensiferor. in Cl. II. Eques, Ordd. Imperial. S. Annæ in Cl. I. et S. Wladi- miro in Cl. II. Ord. Reg. de Aquila Rubra in Cl. I. Eques, Ord. S. Johannis Hierosolymitani Commendator, cet. BRAHE (Magnus), Comes, e Regni Proceribus unus, Regni Mareschal- lus, Sacræ Regiæ Majestati a mandatis militaribus Generalis supre- mus, Reg. Academiæ Militaris Cancellarius, Regiorum Ordinum Eques et Commendator, Reg. Ord. Caroli XIII. Eques , Ordd. Im- perial. S. Andreæ, S. Alexandri Newski et S. Annæ in Cl. I. Eques, Reg. Ord. Græciæ de S. Salvatore, cum grandiori Crucis insigni. Commendator, cet. WINGlRD (Carolus Fridericus a), S. Theol. Doctor , Ecclesiæ Sveogo- thicæ Archiepiscopus , Academiæ Upsaliensis Procancellarius, Reg. Ord. de Stella Polari Commendator, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. ORDINARIA GYLLENHAL (Leonliardus), Excubiarum Præfectus, Eques Regii Or- dinis Wasæi. SVANBERG (Jöns), S, Theol. Doctor, Mathematum Professor Upsali- ensis, Memhrum Reg. Ord. de Stella Polari, Regiæ Societatis Se- cretarius. GRÅBERG (Jacobus), Philos. Doctor, Comes Palatinus, Regnor. Svec. et Norveg. in Urbe Tripolitana a. h. Consul, Eques Reg. Ord. Wasæi, Reg. Ord. de S. Mauritio et Lazaro nec non de Leone Belgico Eques, cet. BERZELIUS (Jacobus) Liber Baro, Med. Doctor, Reg. Collegii Sani- tatis Assessor et Chemiæ Professor, Reg. Acad. Scientiar. Holmi- ensis Secretarius, Reg. Ord. Wasæi cum grandiori Crucis insigni Commendator, Reg. Ord. de Stella Polari Eques, Reg. Ord. Le- gionis Honorariae, de S. Stanislao et de Aquila rubra in Cl. II. Eques, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. BREDMAN (Johannes) Astronomiae Professor Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. TANNSTRÖM (Nicolaus Martinus a) Regiæ Cancellariæ Consiliarius , Eques Reg. Ord. de Stella Polari. G EUER (Ericus Gusta vus) Historiarum Professor Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. LAGERHJELM (Petrus) Regii Collegii Metallici Assessor, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. WAHLENBERG (Georgius) Med.Doctor, Medicinae et Botanices Pro- fessor Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari, GRONSTRAND (Simon Andreas), Reg. Acad. Scient. Stockh. Astrono- mus et Professor, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. AGARDH (Carolus Adolphus), Dioeceseos Carolstadiensis Ordinumque Regiorum Episcopus, Reg. Ord. de Stella Polari Commendator, Academiæ Svecanæ Octodecimvir. HANSTEEN (Christopborus) , Matheseos Professor Cliristianiensis, E- ques Reg. Qrd. de Stella Polari. WALMSTEDT (Laurentius Petrus), Chemiæ Professor Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. ROMANSON (Hernicus Guilielmus), Med. Doctor, Anatomiæ et Chi- rurgice Professor Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. SJÖBRING (Petrus), Linguarum Orientalium Professor Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. SCHRÖDER (Johannes Hernicus), Historice Litterariae et' Archæologiæ Professor Upsaliensis, Bibliothecarius Academiae, Praefectus Num- mophylaeii, Reg. Ord. Historiographus. RABENIUS (Laurentius Georgius a), Juris utriusque Doctor, Jurispru- dentiae, Oeconomiae et Commerciorum Professor Upsaliensis eme- ritus, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. HWASSER (Israel), Med.Doctor, Medicinae Professor Upsaliensis, Ord. Imperial. S. Wladimir i in Ci. IV. Eques. AGRELL (Carolus Magnus), S. Theol. Doctor, Pastor et Praepositus in Skatelöf Smolandiæ, Membrum Reg. Ord. de Stella Polari. FRIES (Elias), Oeconomiae practicæ Professor, Upsaliensis, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. HISINGER (Guilielmus a), Officinae Ferrariæ Possessor, Eques Reg, Ord. de Stella Polari. EKSTRÖM (Carolus Udalricus), Pastor et Praepositus Tjörnensis i» Dioecesi Gotlioburgensi. SVANBERG (Adolphus Ferdinandus), Mathem. Docens ad Scholam Milit. Mariæberg. SEFSTRÖM (Nicolaus Gabriel), Med. Doctor, Instituti Metallurgici Fahlunensis Præfectus et Professor, Reg. Ord. de Stella Polari nec non Ord. Imperial. S. Annas in Gl. II. Eques. RETZItIS (Andreas Adolphus), Med. Doctor, Anatomiæ Professor Hol- miensis. Eques Reg. Ord. de Stella Polari. PALIN (Nicolaus Gusta vus a), Sacræ Regiæ Majest, a h. Legatus ad Portam Othomannicam, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. HEDENBORG (Johannes), Med. Doctor et Professor, Consulatus Svec. et Norveg. Alexandriæ Secretarius, Reg. Ord. de Stella Polari et de Wasa Eques. SCHÖNHERR (Carolus Johannes), Reg. Collegii Commerciorum Consi- liarius, Eques Reg. Ord. de Stella Polari. GYLLENSTIERNA (Nicolaus Christophorus) , Liber Baro, Cubicula- rius Regius, Reg. Ord. Ensiferorum Eques. LÆSTADIUS (Laurentius Levimus), Pastor Ecclesiæ Karasuando Lap- poniæ. ADJUNCTUS MARKLIN (Gabriel), Regiæ Societatis Bibliothecarius et Musei Natu- ralium Præfectus, SOCII EXTERI GAUSSEN (Johannes de), Membrum Societatis Scientiar. Montispessu- lanæ. GADOLIN (Johannes), Chemiæ Professor Aboënsis emeritus. Ord. Im- perial. S. Wladimiri in Cl. IV. Eques. FABRE (M. C.), Collegii, pontibus aggeribusque publicis in Gallia præpositi, Praefectus. LOBO de SILYEYRA (Joachim a), Comes. FRÆHN (Christianus Martinus), S. Theol. et Philos. Doctor, Imp. Ross, a Consiliis Status, Academiae Imperial. Scientiar. Petropoli- tanæ sodalis ordinarius. Musei Asiatici Director et Bibliothecae Prae- fectus Primarius, Ord. S. Wladimiri in Cl. III. et S. Annae in Cl. II. Eques. STEFFENS (Job. Henr.), Philos. Doctor, Philosophise Professor Be- rolinensi, Eques de Ferrea Cruce. ARAGO (Fransiscus Joh. Dominic.), Instituti Parisiensis Membrum et Reg. Academiae Scientiarum in Classe Mathemat. Secretarius, Reg. Ord. Legionis Honor. Eques. HUMBOLDT (Alexander von), Liber Baro, Regi Boruss. a Consiliis ntimis. Reg. Ord. de Aquila rubra, Reg. Gall. Legionis Honor. « Ord. Imperial. S. Annæ in Cl. I. Eques, cet. FUSS (Paulus Henricus), Academiae Scientiarum Petropolitanæ Secreta- rius Ord. Imperial. S. Annae in Cl. H. et S. Wladimiri in Cl. III. Eques. POISSON (S. D.), Liber Baro, ad Scholam Polytechn. Paris. Mathem. Professor, Instituti Paris. Membrum. GAY-LUSSAC (Ludov. Jos.), ad Scholam Polytechn. Paris. Chemise Professor, Instituti Paris. Membrum, Reg. Ord. Leg. Honor. Eques. BESSEL (Frider. Guil.), Astronomiae Professor Regiomont. Reg. Ord. de Aquila rubra in Cl. III. et de Danebrog. Eques. BIOT (J. B.), Instituti Paris. Membrum, Reg. Ord. Leg. Honor. Eques. DECANDOLLE (Aug. Pyramus), Botanices Professor Genevensis. BUCH (Leopold, von), Regi Boruss. a Cubiculis, Reg. Ord. de Aquila rubra Eques. BROWN (Robert.), Juris Utr. Doctor, Reg. Societ. Londinens. Socius. , * KRUCHENBERG (Petr.), Medicinæ Professor Haliensis. GRIMM (Jacob.), a. h. Hist. Litt. Professor Gottingensis. MIONNET (Theodor. Edm.), Reg. Numopliylacii Paris. Praefectus, In- stituti Paris. Membrum, Reg. Ord. Leg. Honor. Eques. WERLAUFF (Eric. Christian.), Regi Dan. a Consiliis Conferent., Hi- stor. Professor Hafniensis, Bibliothecae Regiae Praefectus, Reg. Ord. Dannebrog. Eques, MULLER (Job.), Anatomiæ Professor Berolinensis. MAI (Angelus), Sacræ Romanæ Ecclesiae Cardinalis et Bibliotheca- rius. BONAPARTE (Carolus Lucianus), Princeps de Mussignano. SCHULTÉN (Nathan. Gerhard a), Mathem. Professor Helsingforsiensis, Ord. Imper. S. Annæ in Cl. II. Eques. SCHUMACHER (Henr. Christian.), Astronomiae Professor Hafniensis, Reg. Ord. Danebrog. Commendator et de Stella Polari Eques. ENGK.E (J. F.), Astronomiæ Professor Berolinensis, Reg. Acad. Scien- tial’. ibid, in Classe Phys. Mathem. Secretarius, Reg. Ord. de A- quila rubra in Cl. IV« Eques. TEMMINK (C. J.), Musei Zoologici Leidensis Inspector. BOECK.H (Aug.), Græc. Litt. Professor Berolinensis, Reg. Acad. Scien- tial'. ibid, in Classe Histor. Secretarius, Reg. Ord. de Aquila ru- bra in Cl. IV. Eques. GESENIUS (GuiL), S. Theol. Doctor et Professor Hallensis. i SOCII LITTERARUM COMMERCIO CONJUNCTI RAFN (Carolus Christianus), Reg. Dan. a Consiliis Status, Professor, Reg. Societatis Antiquariorum Hafniensis Secretariusa) Reg. Ord. de Stella Polari et de Danebrog. Eqnes. GRETCH (Nicolaus), Imp. Ross, a Consiliis Status, Academiæ Impe- rial. Scientiarum Petropolitanæ Bibliothecarius , Ord. Imperial. S. Annas in Cl. II. Eques. Libri ab Amicis & Fautoribus Regiæ Societati Scientiarum — Upsalicnsi, inde ab edito Actorum Volumine X:mo dono dati. < Jt1 lora Batava. Part. 99—104; 107—113. 115—117. (Munus Augustissimi Regis Hollancîiœ.J Mémoires presentes par divers Savans à l’Academie Royale des Sciences de l’Institut de France. Sciences Mathématiques & Physi- ques. Tom. IV. XII. Paris 1833. Qu. (Munus Instituti Scientiar. Parisiensis.) Astronomical Observations made at the Royal Observatory at Greenwich, under the directi jn of John Pond and George Bidder Airy. London, Juli — Dec. 1834, 1835, 1836, 1837. Fol. & Qu. (Munus Reg. Societ. Scientiar. Londinens. ) Mémoires de l’Académie Imp. ties Sciences de St. Pétersbourg. VI:me Série. Sciences Mathem., Phys. & Naturelles. Tom. III, IV. St. Petersb. 1835, 1836. Qu. — — Sciences Polit., Hist., Pbilol. T. I — IV: 1 — 3:me Live. St. Petersb. 1830 — 1837. Qu. Mémoires presentes à l’Academie Imperiale de Sciences de St. Pétersbourg par divers Savans. Tom. I — III: I & II Liyr. ib. 1830 — 36. Qu. (Munus Acad. Imperial. Scientiar. Petropol .) II Recueil des Actes de la Seance publique de l’Academie Impe- riale des Sciences dje St. Petersb. 1833, 1835, 1836. St. Petersb. 1833 — 37. Qu. Struwe, F. G. W. , Stellarum Duplicium & Multiplicium Men- suras Micrometricæ , annis 1824 ad 1837 institutas. Adjecta Synopsi Observationum de Stellis compositis. — Petropoli 1837. F. ( Munus Ac ad. Imp. Sciential \ Petropol.J Abhandlungen der König!. Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 1832—1836. Vol. Y. Qu. Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlun- gen der Königl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Juli — Dec. 1837. Jan. — Junii 1838. O. ( Manus Reg. Acad. Scientiar. Berolinens.) Det Kongel. Danske Videnskabernes Selskabs Historiske og Phi- losophiske Afhandlinger. 5:e Del, Kiöpenh. 1836. Qu. — ., — NaturVidenskablige og Mathematiske Afhandlin- ger 6:e Del. ib. 1837. 7:e Del. ib. 1838. Qu. Oversigt over det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs Forliandlinger og dets Medlemmers Arbeider fra 31 Maji 1833 tili 31 Maji 1836; — 1836 — -7; — • 1838 af H. C. Örsted. Qu. ( Munus Reg. Societ. Scientiar. Ilafniens.J Mémoires de la Société' de Physique & d’Histoire naturelle de Geneve. Tom. VI , VII: Part. I, II. Geneve 1832—1836. Qu. (Munus Societ. Phys. Genev.J III Transactions of the American Philosophical Society* Vol. IV. V. New Series. Part. I. II, III. Philadelphia 1834, 35, 37. Qu. ( Munus Societ • S dentiar. P hil adel ph) Berättelse utgifven vid Svenska Akademiens femtionde årsfest den 5:te April 1836. O. ( Munus Academice Svecanæ _, unacum Numismate argen- teo in memoriam Jubilœi procuso.) Hugenii Christ., aliorumque Sec. XVII. Viror celeb. Exercitt. Mathemat, & Philosoph., ex MSS. edid. P. Joannes Uylenbroek. Fasc. I, II. Hagæ 1833. Qu. Kramer, P., De Uitlandsche Kapellen. Tom. I — IV. Amsterd. 1779. Planch. Tom. I — IV. Qu. Esper, E. J. C., Die Schmetterlinge in Abbildungen nach der Natur mit Beschreibungen. Th. I — IV. 1777 — 1786. Vol. IX. V:er Theil 1794 pag. 1 — 276. Tabb. 1 — 52. — - Suppbm. 1 — 4. 1805. Qu. Olivier, M. , Entomologie ou Histoire Naturelle des Insectes. Tom. 1 — 6. Paris 1789 — 1808. Tom. 7, S Figg. ib. 1808. Qu. (E Bibliotheca D. Leon . Gyllenhal) Account of the Great Historical Work of the African Philoso- pher Ibn Khaldun. London 1833. Qr. ( Munus D. Grarerg) Cour des Pairs. Rapport fait a la cour par M. le Comte Por- talis. Avec Plans annexes au Rapport. — • Paris 1835. Qu. Comte General de l'administration de la Justice civile et com- merciale en France. Paris 1835. Qn. ( Munus Illust r. Corn. G. de Löwen hi elm.) Tables appartenant a l’Architecture Civile par C. F. de Wibeking. (s. 1.) 1831. Wright, W. von et Ekström, C. U., Skandinaviens Fiskar. Il* 1 — 5. Stockholm 1835, 36. Qu. (Munus D. Ekström.) Werlauff, E. C., Bidrag till den Nordiske Ravhandels Histo- rie. (Aftr. ur K. Danske Vidensk. Selsk. Skr.) Kiöbenhavn 1835. Qu. Anniversaria in memoriam Reipublicæ Sacræ & Litterariæ cele- branda indicit Beg. Universitatis Havinensis Rector c. Senatu Aca- demico. Havniæ 1832. O. Biograpbiske Efterretninger om Arne Magnussen, ved Jon Olaf- sen, — • udg. ined Inledn., Bemærkn. og Tillæg af E. C. Werlauff. Kiöbenh. 1835. O. (Munus D. TV ERLAU FF.) A Catalogue of Circumpolar Stars, deduced from the Observa- tions of Steph. Groomeiudge. Reduced to Jan. 1, ISlO. Edit, by George Bidder Airy. London 1838. Qu. ¥?] (Munus Editoris) Dahlbom, Gust., Clavis Novi Hymenoptcrorum Systematis, ad- jecta Synopsi Larvarum ejusdem ordinis Scandinavicarum crucifor- mium. Lund 1835. Qu. « Dahlbom, Gust., Prodromus Hymcnopterologiæ Scandinavicæ. Lundæ 1836. O. 9 — . — , Kort underrättelse om Skandinaviska Insekters allmännare Skada och Nytta i Hushållningen. Lund 1837. O. (Munus Auctoris.) L’Almanach de France. Année" 1833. Par. o- a- O. (Munus Illustr . Com. G. de Löwenhielm) Memoire Explicatif des Phénomènes de L’Aiguille Aimantée, par Demon ville. Paris 1833. O. (Munus Auctoris) Rask, Rasm., Ræsonnerct Lappish Sproglære. Kiöbenh. 1832. O. (Munus Auctoris) Gråberg, Jac. , Dei Progressi della Geografia e della sua Litte- ratura &c. Firenze 1832. O. j — . — . f Notizia intorno alla famosa opera istorica d’Ibn Khaldu’n. ib. 1834. O. > — • — •, Catalogo delle opere più o meno estesc. Firenze 1837. D. (Munus Auctoris) (Palin, N. G» de) Observations Numismatiqucs , dédiés à Thor- waldsen. Roma 1833. O. (Munus Auctoris) VI Memoire sur la conservation des Matières Animales, par J. N. Gànnal. Paris 1836. O. D’Ohsson, C., Histoire des Mongols, depuis Tchinguiz-Khan jusqu’ a Timour Bey ou Tamerlan. — Tom. I — IV. 1834, 1835. O. ( Munus Auctoris.) Hammer, Jos. von, Uber die Länderverwaltung unter dem Cha- lifctte. Berlin 1835. O. ( 'Munus Auctoris) Dictionnaire des Hommes des Lettres, des Savans & des Artistes de la Belgique. Bruxelles 1837. O. Positions Ge’ografiques de l’Oby depui Tobolsk jusque a la mer glaciale corrigées par Ad. Erman. Berlin 1831. O. Struwe, F. G. W., Ueber Doppelsterne. Petersb, 1837. O. ( Mutius Acacl. Imp. Scientiar. Petrop) "Wahlenberg, G., Historisk underrättelse om Upsala Universi- tets Botaniska Trägård 1836. Upsala 1837. O. (Munus Auctoris) Schulten, Nath. Gerh. af, Logarithmiska och Trigonometriska Tabeller. Helsingfors 1838. D. (Munus Auctoris) Fasti Rectorum Regiæ Academiæ Upsaliensis. Edidit Joh, Henr. Schröder. Upsaliæ 1838. O. (Munus Editoris) Sancti Ambrosii Sermones e Sessoriano Codice editi. Romæ 1834. Qu. C. C. Rafn, Memoria sulla scoperta delP America nel secolo X: tradotta da Jac. Gråberg. Pisa 1839. O. (Munus D, GrJberg de Hemsö ) Kupffer, A. T., Observations Météorologiques et Magnétiques faites dans l’Étendue de l’Empire de Russie. N.o I. II. S:t Pëtersb. 1837. Qu. (Munus Acad. Imper. Scient . Petropol) Collectanea Meteorologica sub auspiciis Societatis Scientiarum Da- nicæ edita. Fase. II. Hafniæ 1839. Qu. (Munus R . Societ. Scient . Hafniens.) Brown, Rob., Observations on tbe Organs and Mode of Fecun- dation in Orcbideæ and Asclepiadeae. London 1831. O. (Munus Auctoris.) Fisher, J. F., A Discourse on the private Life and Domestic Habits. Philadelphia 1836. O. A Memoir on the History of the celebrated Treaty made by William Penn with the Indians in the year 1682. By P. S. du Ponceau and J. Francis Fisher. Philadelphia 1836. 0. (Munus Auctoris) Tale ved det K. Videnskabernes Selskabs Mindefest over dets Præses Adam Wilii. Hauch, af II. C. Örsted. IÅiöbenhavn 1838. O. (Munus D. Örsted) VIII Don, D., Descriptions of two new Genera of the Natural Fa- mily of Plants called Coniferæ. Lond. s. a. 0. (Munus Auctoris ) Kon el. Tabell-Commissionens Underd. Berättelse till K. Mai:l u den 30 Apr. 1838 angående Nativitetens och Mortalité tens förhål- lande i Sverige åren 1831 — 1835 ni. m. Sthm 1838. Qm (Munus Reg. delegatorum Tabularum censoriarum.) Cenni sulla Organografia e Fisiologia delle Alghe del Dottore Giuseppo Meneghini. Padova 1838. Qu. (Munus Auctoris) J\d calcem, gratissimo animo significare oportet incrementa eaqnc magnifica, quae Museo Itegiæ Societatis haud ita pridem accessere ex Collectionibus Entomologicis ditissimis, quas iu deliciis habuit Nobiliss. Leonaudus Gyllenual, Regii Ordinis de Wasa Eques auratus, Regiæ Societatis Scientia- rum Epsaliensis Senior, annis meritisque gravissimus, et om- nes singiilasque curæ ac tutamini Societatis noslræ, certis conditionibus jam traditas voluit. Anno 1857 ad finem ver- gente, cura Marhlmü nostri fatigari nescia, totus adparalus Entomologiens, XIV loculis inclusus, e Tusculo Gyllenhalia- no JTôhcvfj WestroGotbiæ Upsaliam felici omine advectus est. Nostris sub auspiciis Insecta Svecica Col copter a, quæ omni studio collegit, et IV. voluminibus, Skaris 1808— 1815 et Lipsiæ 1827 typis editis, adcuratissime descripsit Nob. Gyllenhal , ut Collectanea prototypa, peculiari in armario, Praefectus Musei nostri meritissimus disposuit, in usum posteritatis religiosissime conservanda. — Collegae interim devenerando, fraternae munificentiae*) aemulo, annum octavum supra octogesimum feliciter auspicanti, fausta quaevis et serena pio ex animo adprecamur! Johannes Ahrah. Gyllenhal , Rei Metallicæ Praefectus, an. 1788 moriturus Regiam Societatem Scientiar. Upsaliensem haeredem scripsit, cui proposito illius in bona succedens frater natu minor Leonardus , omnem dein vim conciliavit, quam patria; requirunt Leges. Vid. Nova Acta Reg. Societatis Scientiarum Upsal. Yol. V. pag. XII. Cfr. Er. Prosperin, Tal om Kongl. Vetenshaps-Societeten i Upsala. Stochh. 1791, pag. 55. X INDEX A C T O R U M. I. De Seriebus Periodicis adnotationes. Auctore Adoepho Ferdinando Svanberg pag. 1. II. Disquisitionum in Theoriam Refractionum Astronomicarum Pars Secunda. Auctore Jöns Svanberg pag. 29. III. Loca Parallela Plantarum, seu Animadversiones Piiysiologico-Bo- tanicæ de variis Plantarum variationibus, præcipue in Svecia Boreali observatis, quarum Conspectum, cum suis causis atque effectibus illustratum , breviter exposuit Laurentius Lev. Laesta- Dius, Eccles. Karesuandensis in Lapponia Pastor . . pag. 203. 1Y. Primordia dominationis Murabitorum , e libro arabico vulgo Kartâs inscripto, auctore Abu-l-hhassano Ibn Abi Zera’ „ col- latis Codicibus Bodleianis, Leidensi, Parisinis et Upsaliensi, e- didit Car. Joh. Tornberg, in Acad. Upsal. Litter. Arab. Do- cens pag. 297. ACTA S@CÏEÏATIS ISJS€»IAE SCIENTIARUM — »»*>-» — DE SERIEBUS PE BIO »ICI S Alt A OTATIOXE S AUCTORE ADOLPIIO FERDINAND O SVANBERG. 15 ata quacunque anguli cujiisdam functione, quam in se- riem evolvere propositum sit, quæ secundum sinus vel etiam secundum cosinus multiplorum ejusdem anguli pro- 2 grediatur, licebit utique semper coëfficientem cujuscimque termini per integrale definitum exhibere, quod intra limi- tes o et it sumatur. Cum autem hunc etiam ipsum, defi- nitum licet, integralis cujuscunque valorem invenire sæpe- numero admodum difficillimum sit, neque directae omnino suppetant methodi, quibus aditum nobis aperiamus ad problema, de quo agitur , summa, quam animo quis concipere valeat, universalitate absolvendi, indirecte etiam hoc idem adgressi sumus problema, atque sic omnino a- nimadvertenda quaedam sese nobis obtulerunt, quae cum naturam serierum periodicarum quoddammodo illustrare, tum insignem quoque allatura visa sunt utilitatem in ipsis determinandis coëfficientibus. Scilicet dato quolibet inte- limites o e t n sumendo, ponamus erit utique ostendendum, ex hac aequatione differentialem inter y et r semper obtineri posse, ex qua tandem definietur ?/, si modo ffr^xj ejusmodi fuerit functio, ut in seriem explicari possit, quae secun- dum cosinus multiplorum anguli x progrediatur, cujusque aequationis differentialis utilitatem ostendemus per appli cationem ad problema in Astronomia celebratissimum, quo ex data anomalia media anomalia quaeratur vera. o i ît n Cos 2mx . dx cz — i / * Cos . Cos nx . dx o „ 2 o ’ S- i- Si functio quæcunque /* ipsius r et anguli x evoluta præbeat seriem liujusce formæ /(r, x) r= A -f- Cos # 2/^2 Cos 2x “J* 2AZ Cos 3x *-p ©te» ob formulas cognitas J: ubi sit m > o et n > vel < m , erit generaliter Am “ — I** f(r j x) Cos mx . dx , nJ o ex quo patet Am functionem esse ipsius r. Ut aequatio- nem differentialem, ad hunc defini endimi , jam indagemus, ponamus y =/(>» x)i . . . dy dy d2y et ex natura functionis f inter quantitates i/, — > — 5 — etc. duæ æquationes lineares quaerantur, quae tales sint, ut coefficientes harum quantitatum functiones algebraicæ et rationales ipsorum Cos x et Sin x sint. Ex bis tum ae- quationibus aliae inter coëfficientes Am , dA, m dr , Am -{-1 •) dAm 4- i dr etc. facile formari possunt 5 unde, per elimina- tionem reliquarum quantitatum, aequatio differentialis ad Am determinandum tandem obtineri potest. Methodus , quam Iieic paucis verbis indicavimus, in sequentibus, per applicationem ad casus speciales abunde explicabitur. Functiones, quae secundum sinus multiplorum anguli cujusdam variabilis progrediuntur , eodem omnino modo tractari possunt 5 hic autem casus etiam facile ad alterum transformari potest. Si enim s talis functio anguli x sit, ut evoluta seriem sequentis formae præbeat z-=iBx -f 2#i Sin x +2BZ -f 2B3 etCt erit quidem dz — zu B -b 2Bt Cos x -j- 2 B2 Cos 2x -f- 2B3 Cos 3x -t- etc. dx ideoque 1 p* d z Bm =z ~ / — Cos mx . dx ; 71 J a dx unde perspicuum est Bm , eum eandem omnino habeat formam ac Am , eodem etiam modo tractari posse. Statuamus exempli caussa y z=zf( r Cos x) , ubi f functionem quamlibet designet, unde, per difieren- tiationes respectu litterarum r et a*, sequentes duæ æqua- tiones obtinentur . . (1) 3 “ = Cos X • f' (r Cos #) , . f . dr ' dy dx : r Sinx./^r Cos*) . .... (2) atque, si ex Lis f'frCosx) eliminetur, du du Gos#.— ■ ■ y Sinx. — zu 0 , » • » . (3) dx dr Fingatur jam pro y series y — - A “t~ 2 A i Cos X “1“ 2 A^ Cos 2x —j— 2 A% Cos 3x “F etc. 5 unde colligitur __ djL = dx dy dA dAx zz: 2 A1 Sin x -1- 4 A2 Sin 2x -f- GA^ Sin 3# -f- ete. j = \-2 dr dr dr dA? dA , Cos x 2 Cos 2x -f- 2 ° Cos 3x -f- etc. dr dr Si liæ series in æquatione (3) substituantur, ob formulas cognitas 2 Cos x Sin hx =Z Sin (A — T) x -f- Sin (A -f- 1)^ ? 2 Sin .v Cos A# rzz — Sin (A — 1)# -f- Sin (A -J" 1)# >- fiet adeo 0=- 2v^2 dA? dr dr \ — 3^3 ] - iA, I - — 2A, \ Sin a; dA 3 1 i dA 4 > Sin 2jc — r— ) dr / I dAA ' 4- r ‘ dr I 4. dA’1 l 1 "Wr J Sin 3x + etc. a unde , singulis terminis nihilo aequalibus positis , obtinebitur dA2 dA r - j- 2A2 33 r v dr d A 2 dr dA A dr 7 + 3^3 — r ~T7~ ~ > "4~ 4^4 dr dA , dr ' " dr et generatim quidem 2^2 , d^, /72 dr + mAm =3 r dAm_2 dr — (mj— 2) Am-2 • • • (4) Multiplicetur liæc æcjuatio per rm’ldn ; quo facto, per integrationem colligitur ' ' . ' ' i- f* 3= frm dAm-2 — (»i— 2) i/r7731 . dr , sive ob frm dAm-2 = r7” — »* pm X Am- 2 • dr , r”1 A ni 33 r« A. pi~2. — 2 (»i— 1) ^„-3. dr , vel denique 2 (7« — 1) •4» = /72-2 i pm-i Am. 2 • dr (5) Si itaque primi duo eoëfficientes ^ et Ax quomodo- cunque sint cogniti, reliqui omnes ex liac formula facili negotio formari possunt. Quod autem hæc tam simplex in- 7 ter coëfûcientes relatio existât , quæcimque sit functio ffr Cosx), attentione dignum admodum mihi videtur. Statuamus jam f\r Cosa:) zz: B 2B l Cos x -{- 2j?2 Cos 2x -{- 2Z?3 Cos 3a: etc. , unde, ob formulam cognitam 2 Cos x Cos hx zzz Cos (A — 1) x -f- Cos (A -f- 1) x , ex æquatione (1) obtinetur AA dA, . dA2 „ — 4- 2 Cosa: 4- 2 Cos 2a: -4- etc. n: dr dr dr S \ Cosx Cos 2x -f etc. , J 4- BJ + B2 ) + B: liincque sequentes derivantur determinationes Bi -j- B3 dA „ , t, ndA* B , ", — . B B2 — — j 1 dr dr zzz 2 dA2 dr et generatim quidem Bm-i + Bm + 1=2 dA m dr . (6) quæ formula, ob B-i — Bx , pro valore speciali wi — 0 et- iam valet. Eodem omnino modo ex formula (2) adipi- scimur r Bm _ i — rBm + i zzz 2mAm (7) Ex aequationibus (6) et (7) jam colligitur dAm rBm.i zzz r dr + tnAm 8 dAm fBm + i=z r —mAm , dr unde, si in hac postrema m mutetur in m — 2, per nationem ipsius Bm.1 formula (4) procîit. (9) elimi- Statuamus similiter f'{r Cos x) 'zzz C -j- 2Cj Cosx -f- 2 C2 Cos 2# -j- 2 C3 Cos 3# -j~ etc‘> unde perspicuum fit, coeificientes , littera C designatos, eodem modo ex B pendere, quo E ex A pendent: quam- obrem, si in aequationibus (8) et (9) B mutetur in C et A in #, obtinebitur dBn r Cm-! = r ^ m + -1 dr dBm dr — m Bm . Ex hac postrema aequatione, mutando m in m. colligimus Cm = dBm.! m—l dr r Bm- x atque, cum sit ex æquatione (8) -D ■ m -°/72-i — — ; — **m J dr r unde per differentiationem obtinetur dBm.x d2A, m dr dr 2 d" — m dA, m m r A r ar r ■ m ? • (10) facta substitutione adipiscimur d?Am 1 dAm dr2, r dr 0 §. 3. Ut jam applicationem quandam formularum, in para- graphe antecedente allatarum, faciamus, ponamus primo exempli causa y zz f{r Cos x) cs (l -p ** Cos. ^ , unde, sumtis utrinque logaritlimis INeperianis, prodit log y =z — IA, log (1 -p r Cos x) ; per cujus aequationis differcntiationem respectu ipsius x tandem obtinetur du — ( 1 -J“ r Cos x) — _p py Sin x . y — 0. dx Cum autem sit (il) y zzz A -p 2/^ Cos* -p Cos 2* -p Cos 3 * -p etc., — — z: Sin * -p Sin 2 a: -f- 6^3 Sin 3* -p etc* » dx ’ per substitutionem harum seri erum in aequatione (11) ad- ipiscimur 10 — 2At\ + 4Azy + 2 rAA 4- rAt \ Sin X + fxrA l + 3rAz \ Sin 2x 4~ — prAj + prA, — f*A 3 > unde fore concludimus etc. [2 — fx) r Az -f 2Al 4- fxrA s= 0 , (3 — [x)r A i 4- 4^2 4- (1 4-/u)r^I = 0 et generatim qiddem («» — 4- 2(*w — 1) Am.x 4- (w — 2 4-/x)r^n.3 = 0 , ex qua aequatione una cum (4), sive r — h »4* = r -3 0» ~ 2)4n-a > dr dr Am determinari debet. Mutetur ergo m in in 4- 1 in dua- bus hisce aequationibus, quo fiet (» 4“ 1 — p)rAm + 1 4- 2mAm 4“ ( m — 1 =0 , dAm_^. 1 , j &Am. 1 y. t\ j r — b vo; 4" I) 4n -i- 1 — r — — (m — I) Am.t , afr ar ex quibus quatuor aequationibus, per eliminationem ipsorum Am+ 1 , Am.x et Am- 2 , obtinebitur (m • A< + I • >'2 + 1) == - / — , 71 *J o 1 + 7" COS*' unde, si faciamus _ -2 \p obtinebitur l -f- p2 r*it f - 7 T Jo 1 atque cum sit cf.r . Cos w/.r - Cos # i + r i — p' Vm 3 Kl -r* - 1 = 9 colligitur tandem A (in . i) = ^ 1 - rlniV j/ i — r2 \ r / Si in formula (15) fiat /x = 1 , facta substitutione ip- sius A (m , l), prodibit m 1 4- m V 1 — r2 ly\ — r* — l\ Aim, 2) — — I ) V (1-r»)* \ r / quo cognito, A(m9 3) similiter omnino inveniri potest, et generatim quidem A (in , ^), si modo ^ numerus integer sit. Ex bis etiam patet, integrale æquationis (12) sem- per assignari posse pro valoribus integris ipsorum m et §• 4. 13 §• 4. Theoremata quædam notatu digna cie integralibus de- finitis, quorum limites sunt o et , ex formulis (3), (9) et (10) derivari possunt. Cum scilicet sit 1 px Am zrz — J f(r Coax) Cos mx . dx , 7t *■' o 1 pn Bm m — / / (r C os#) Cos tnx.dx , 71 J O 1 r* Cm ~ — j f (r Cos #) Cos mx .-dx , 7J U o sequitur ex formulis citatis, integralia definita Am O Am-2 î -Bm Æ 1 3 Cm pendere, designante tamen m numerum integrum. Si functio f ita sit comparata, ut habeatur f"{v Cosa-) zn «/(rCosx) , unde per integrationem colligitur / (r Cos x) = a.— — • Of -^m ? ideoque ex æquatione (10) m dr 2 dArti dr ~ (»;2 + off2) Am =2 0 . . (M) Quia m numerus integer esse debet, hujus aequationis 14 differentio-differentialis integrale assignare non licet ; quod ut ostendamus, faciamus z lm V r unde ex aequatione (14) fiet d2- r* dr Posito deinde A2- z /1 + (~ 4 ni' z zrz 0 f u d r Z ~ t , prodit Au 1 — 4 m2 — 4- «2 4- — « = 0 , dr * * 4ra ubi si fiat « n obtinebitur « w dt , , . . * «2 (1 — 4 f»2) — _L / a ffj _J_ Î i • — _L — dp p 4p2 p2nJr2 = 0. Faciamus porro unde fiet t — v n 4 t Av 1 — <4 m2 na TP + + ~ 1?' p*" + 2 = 0. n 2/« erit Si itaque sumamus ? 15 du oc 1 — -4- v2 — • — — 0 , & 4'«2 + £ quæ æquatio cum ea quidem congruit, quæ Riccatiana vocari solet, unde etiam concludere licet, hanc aequatio- nem non esse integrabilem, nisi 2 m numerus impar sit. §• 5. Sit jam y zn /(« -f- v Cos#) , ubi u et v functiones sint ipsius r. Per differentia tiones respectu ipsorum r et x obtinebitur du f du du \ — üHi I — - -4- — - Cos x \ f ( u *4- v Cos # ) . . . . (15) dr \ dr dr J ~ zz: — v Sin x f\u -f- v Cos x) , (10) atque, si ex bis duabus aequationibus //(« ^ C°s^) eli- minetur du du „ \ du , du — -f- — Cos x ] — v Sm x — zu 0 Jr dr J dx dr (17) Fingatur pro y series yznAA^ 2 At Cos# + 2 A2 Cos 2# + 2 A j Cos 3# -{- elc. » unde differentiando colligitur du — — — ZH 2 At Sin x + 4 A2 Sin 2# + 6 A . Sin 3# -f etc., dx dj dr dA dAl dr + 2 dr dA0 d A -, Cos #4-2 Cos 2# 4- 2 Cos 3# 4- etc., ~ dr ^ dr ^ 328509 16 patebit, per substitutionem liarum serierum in æquatio- ne (17), fore generatim dAm V dr du -b m Am -j" 2 (ni — I) Am-i dr dAv j. 2 — v . dr du + (m-2)- A..* 0 (1S) ex qua aequatione, si per um_1 dr multiplicetur, per inte- grationem obtinebitur m-2 d u — f- A m~2 d u) . • . (19) Cum itaque ex bac æquatione coëfïicientem quemciw- que Am per duos proxime antecedentes A m_x et Am^ de- Ihiîre licet, perspicuum est, reliquos omnes per A et A, exprimi posse. Statuamus jam f'(u ~f- v Cos x) zzz B 2 Cos X -j- 2B.J Cos 2x -|- elc* » unde per formulas (io) et (16) adipiscimur du du — - "b 2 — B dr du dA dr m -i — r sm+ i — 2 — rn dr dr (20) v Brn-i — vBm + 1 = 2mAm . (21) Multiplicetur æquatio (20) per v et æquatio (21) per — dr per additionem atque subtractionem formularum sic orta- rum obtinebitur — 17 du i + V du Bm rz dAm V — dr Bm- dr V dr du dv v — dr Bm + v dr B m i 17 — » dU y, *T - tn — Am , dr . . (22) iAm du — m — Am dr dr atque, si in liac postrema m iiiutetur in m — 1 du du dAm.1 du , . v — + v — Rm—v — — (mi— 1) — Am. i . . . (23) dr dr dr dr Ex aequationibus (22) et (23) per eliminationem adipi- scimur vdudAm- j- niAm du du — vdvdAm.x -f- (m — 1 )du2 Am.x b B m-\ v ( du 2 — dv2) * . i. ** . J ' • v dud Am-i — (w- — 1) Am^ i du du — vdudAm — ruAm du‘ ...(24) v[du2 — dv2) unde, si in aequatione (24) m mutetur in m — l , per eli- minationem ipsius Bm_x formula (18) obtinetur. Cum sit l /-»* Am zzz — / / (« -4- v Cos *) Cos mx , dx , 71 J 0 1 Bm ~ — J f\n -f- v Cos X) Cos mx . dx , 7Ï J g sequitur ex formulis (19) et (24), integralia definita et Am-1 j Bm ci A m et A 3. A m (l Am- 1 Bm ® A m et 18 pendere 5 ita ut, cognitis A et Ax , Am et Bm ex liis derivari possint. §. 6. Sit exempli ultimi causa .v anomalia media , u anomalia excentriea , 9 anomalia vera , e excentricitas orbitæ planetae eujusdamj erit quidem, ut ex formulis, in Astronomia Physica demonstratis, constat X m « — e Sin « (25) = 2 Arctang H, / ~ tang i 9 ^ 2 e V' \ — e 2 tang I S 1 + « + 1 — « n’.v “ (1— e2)te2+*4)C + (4« + 3e3) 5— 2m2 (I — «2)3^ot =0, (38) 15^5+80*3 5 + 9(16*2 + 3e4jD + 16(6-« +5e3)C + [16+ 48*2 + 6*4 — 1 6 m2 (1 -+] }=° = 0, . . .(39) «C+ 25 — (l — «2) dAm de (10) dB 3*D-f SC-j-rS — 4(1 — e2) — = ü , de (41) v de e E> — j- 3 D — B — ( 1 — — — O j de dü 5fF4- 16 E — S C — eB — 4(1 — e2) — =0 . . . * a* (42) (13) Ex aequationibus (39) et (43), per eliminationem ip- sius F, colligitur 32 r £ + 9(I6ß2 -f 3eA)D -f 8 <12* -J- 13c3)C | 4- [1G 4- 48 e2 + 9e4 — 16m2(I — *2)3] B + 12#3(1 — f2)~ ( de j tum \ero ex bac et (38) 27 e5 D — 24 (4 e2 — 3 e4) C — [48 f — 9 e5 -f 1C w2(l — *2)3] 'j [—0. -f 32wa( 1 — t2Y -j- I2e4(l— e2) dD de 1 , (44) Similiter omnino ex aequationibus (38) et (42) obtinetur ZrD 4- 2(6*2 +«4)C + (4 (la) fiftf e quibus duabus æquationibus definiatur. Si itaque B et Am in series ascendentes, secundum dignitates ipsius e progredientes, evolvere propositum sit, et m numerus sit positivus, ex æquationibus (48) et (49) sequitur, bas series sequentis formae necessario esse debere m + 2 n-i bn * 5 m -f 2 n an e (50) ubi quidem bn coëfficiens termini generalis e m + 2* ‘ 1 in e- 24 volatione ipsius B , atque an coëfüciens termini generalis rm+2n in evolutione ipsius Am sit. Substituantur jam liæ series pro B et Am in aequationibus (48) et (49); obtine- bitur quidem, singulis terminis nihilo aequalibus positis iu2 -j- 4 m -f- 2 4 (m -f- 1) 'o 7/2 2 — 4//; -J- 2 f T 2m2 4m — 3 — ■ bt -j- 8 (m -f 2) 8(;« -j- 2) 'o •> >«2 — 12 m — 14 , , 2»i! 4- 1 , = ** + TT— T-, K- 111 ‘ 12(i» -|- 3) 1 2 (m -j- 3) ] 2 (»« -+■ 3) o ) Än 7/i 2 — 4(2 n — 3) m — 8 n2 -4- 24 n — 14 4/2(7« -j- T/) Ä. n- 1 2 'ii 2 — 4(« — 3)/// — (2/2 — 5) (2/2 — 7) 4w (m -j- //) b.n-2 iir 4 n(m-J-//) ;.n-S 2(7« +1) 4 m •> 4 (/« -f- 2) 7/2 2 7?« 6 8 (tii *4~ 2) «i + 2 m 2 -J- 7« 8 (/// “4“ 2) ‘o J Ä2 7/1 2 15 7/2 28 6 (/72 -j- 3) ] 2(/72 “J- 3) 2 m 2 — 3 m — 2 m- ? 12(m -f. 3) 1 2(7/2 3 ) 2o b . «-i a.n = m2 — (Sn — » 9 )m — 2 (n — 1) (4w — 5) 4«(f» -J- ») an-i 2 m2 — (4 n — 9 )m — 2(n — 2) (2 n — 5) tn ■ ß*-2 *“— ß/i-5 4 n (in -f- n) * * 4n(m -j- n) Ex liis itaque perspicuum est, coëfficientem quemlibet an semper formari posse , si solummodo primi duo coëf- ficientes bQ et a0 cogniti sint. Est autem B zz — C Cos mx Cos 9 .dô , 71 J ° ubi .v valorem obtinet e formula (27). Si loco ipsius Ô variabilis u substituatur, unde ex aequatione (26) fiet Cos u — e Cos Q zz: 1 — e Cos u ob formulas (25) et (29) prodibit B =z jf/ — 1 — e* r* ( Cos m — e) Cos (m u — mefSlnttydu *J o 7t atque cum sit e formula (52) A, = j; 71 (1 — e Cos uY Cos (m u — m e Sin «) d u (l — e Cos u)2 ex bis a0 et bQ facile inveniri possunt. Nos quidem in- venimus m m ° 2». 1 .2.3 »7—1 7 4. 2S 1 / m1 m3 in’71 î 2« \ ' *22.3 1.2.3 in j e\ quibus duobus coëfficientibus cum alius quicunque fa- cile determinatur, valor seriei (oOj perfeetc cognitus bel; atque sic, si valor ipsius in serie (50) substituatur, et e1" et, quæ sequuntur, dignitates ipsius e negligantur , per integrationem obtinebitur 1 5 Ô — v — (2? e> -4 ; t~ ' 2 2 2°. 3 + 107 6217 J 29.32 21 + 2 1 3.32.5 565879 216.35.57 43 e 1 1 ) Sin X 11 17 — - — e4 -4- e 5 -4“ 2 3 . 3 26 . 3 27. 32. 5 + ( 13 , 43 95 22 . 3 5 2S “ 103 .4 45 1 2 5.3 2 5 . 3 . 5 e -t” 677 7237 . , e10 -4- e12, ) Sin 2x 29. 33.5 21 ° . 3 3 . 5 . 7 ’ 973 19503 >7 — — — eIl \ Sin 3x 2 1 2.3.5 2 1 6 .5.7 / 4123 2*73.5 1619 2 7.3 3. 7 , t o , 111929 + ) Sin 4 1 2 1 3.3 3.5.7 > + ( 1097 26.3.5 e1 1 ) Sin 5 x + ( 1223 26.3.5 5957 164921 4305913 . ß 7 — I— ß 9 29. 3 2 212.32.7 2 1 7.3 3.7 7913 7751 82021 — K-z-e® + — — ^ ° — e12 ) Sin 6 x 27.5 .7 2lo.7 2Ir.3.5.7 ' 27 + (; 47273 - e 2 9.3 2 . 7 556403 1773271 , 93521303 f< es 4 e11 \ Sin 7x 2 1 4 . 3 2 . 5 1 2 1 7 . 3 4 . 5 ' 4715483 *4“ ( e 8 — 6 1 ' 2 1 °. 3 2 .5.7 23 . 34. 5 . 7 32431919 2 1 2 . 34 . 5 . 7 e 1 Sin 8 x , . 10661993 101836961 4- ( e9 — e11 \ Sin 9 x * '21^.32.5.7 ° 1 7 . 5 2 . 7 ‘ , . 7281587 70972457 J_ I el ° — e \ Sin 1 0 x ' '2io.34.5.7 2 1 1 . 34 . 7 . 1 1 ' . , 62929017101 . c. „ -4- ( ex 1 \ Sin 1 1 x 1 '2I7.34.52.7.11 ' , , 7218065 + ( — e 12 \ Sin 12 x. ' 2 1 3 . 3 . 7 . 1 1 1 t Ex Iiis Titietur, formulam, quam pro aequatione cen- tri dedit Qriani , non perfecte esse correctam. Metho- dus, qua nos ad coëfficientes ipsius e determinandos usi sumus, in hoc maxime se commendat, quod quemlibet per antecedentes determinare licet, unde error calculi non tam facile committi potest. Cum sit 7. f 1 — « 2 A Cos (in u — me Sin u) d u B = 71 (L — *2) 71 f: f: 1 — e Cos k Cos (in u — i» e Sin u) (Cos u e) du (1 — e Cos u)2. 28 per combinationem obtinebitur Jm -f* eB (1 — «2)i Cos (mu — WJ^Sin«)^« 7JJ1 r* 7t Jo (1 — e Cos«) 2 * Si in hac formula valor ipsius B ex æquatione (49) sub- stituatur, prodibit 2e2 (1 — e2)z^ j'n Cos (mu — me Sin u)du 71 (1 — e Cos u): o dyim d 2 Am [2e2 - m2(l-«2)3]^ + e(l—e2) f- *2(1— *a)2 . de dt 2 Similiter animo, cum sit C 1Z2 — f Cos mx Cos 29 . dQ , 71 J O si loco ipsius 9 variabilis u introducatur, per combinalio- nem obtinebitur . , x ^ 2(1 — e2)i r* Cos (mu — me Sinn) du (2 +e2)Am + 4eB + e*C = — / i , unde ob formulas (40) et (49) perspicuum est, integrale definitum L ” Cos (mu — me Sin id i« (1 — e Cos u) 3 et generaliter quidem l7C Cos (mu — me Sinn) du L (1 — e Cos ii)n per integrale definitum Am exprimi posse, si modo n mi- merus integer sit. — « DISQUISITIONUM ix THËOBIAIH REFBA€TI0WIH A^TROAOMICARIJM PARS SECUNDA AUCTORE JÖNS SVANBERG. §• 21. Ex eisdem omnino, atque in priore harum disquisitio- num parte, egressuri principiis, ponamus etiamnum AIIL superficiem exhibere telluris, cujus centrum sit (7, et CAZ linea verticalis in pimeto A ; AMV autem trajccto- riam sistere, quam radius quilibet luminis in suo descri- bet per atmospliæram transitu, ubi RE prima sit illa, 0 juxta quam ipsam ingrediatur atmospliæram, directio, at- que AT ultima, juxta quam observatoris in puncto A fe- riat oculum. Continget adeo recta AT curvam AMV in A-, tum vero, si haec ipsam RE seset in G , per indefini- tum autem quodlibet trajectoriæ punctum M ducatur tan- gens MQ , rectis AT et CZ occurrens in P et D, atque jungantur C et P, nec non demittantur a puncto C ipsis 50 MD et A T ad perpendiculum CQ et CF ; fiel scilicet an- gulus T Gli , hoc est ZEE — Z AT, ipsa illa refractio, quam universa, ad A usque, inducet atmosphæra, TPM autem, hoc est ZDM — Z A T , sive ACM -f CMD - — ZAT - z: indefinita illa refractionis pars, quam atmosphæra a puncto inde- finito M ad A usque inducet ideoque si brevitatis causa ponamus Apparentem a vertice distantiam ZAT — Q , Angulum indefinitum A CM =z w , Refractionem indefinitam TPM Definitam autem, qua; ah universa oritur atmosphæra, refractionem Radium terrrestrem CA Radium vectorem CM — (i -f x) . a , atque perpendiculum CQ zz p . o , fit adeo ? zz m 4- CMD - Ô , CMD zz q — u -|- Q , Sin — u + 0) zZ CQ. y CM 1 -j- x ? Cos(^> — u 4-0) ;== V(1 4- Xp - p* i 4~ x quo per difiereu dationem (dç — du) • Cosin ( ç — « - ß) z et in le p d X di du dp dp 1 + * 0 + *>: p dx V (î — |- Jf) - — p' (i -f X) KO -f xY—p >3 eu et ex proprie iate tangentium K(t -f -r)2 — p 2 n- p dx et inde d a (1 -|- x) du ' p dx igitur fiet tandem dç (î -f-x) v(i + xy d p V (I) V{1 -f*)2 — p* (1 -\- x) dp » » 9 » p dx . du (2) (3) §• 22. Superest jam, ut et demonstrata Imc usque ad ipsum traducamus, de quo îieic agere constituimus, refractionum problema; quem igitur in finem ponamus

\ per OC*" Ç(x) ~ Ç(o) -f- x . (p\o ) -{- — . (p'\o ) -{- Ac. , Aå e! inde cp\x) = (p'(o) -f- x . . 1) substitutis, in qua, cum x et e . ç(o) tantum non evanescant , fractionem adeo 1 -f- x 1 -T ? $ dç unitati æquaiem statuere licet, prodibit tandem : — s. , ex qua cuilibet in atnios- phæra Telluris altitudini — x . a convenientem liceat de- finire aeris densitatem, una etiamnum insigniter se cum simplicitate commendat, tum exacta fere adamussim ra- tione, epia refractionibus satisfacit tam terrestribus, quam coelestibus; scilicet h — x h — p x 2

+ 77-?(0) (9) ulïï scilicet si altitudinem b arôme tri ponamus — I?, ei tem- peraturam ex indicio thermometri centesimatis — 4~ ^°? Ci’^ B 800 ( p(o ) = om . 7G ’ S00 4- ’ H H / 0™. 95(800 -f 3/) et hide •)■ \aIore IS , determinabitur lune conveniens atmosphaeræ temperatura ex hac formula 1000 B S 00 4- 3/ — Om . 95 (H) secundum quam, si ex observationibus secundo fundamen- torum systematis metrici volumine p. 776 «allatis (pro quibus seilicet, a grandiore supra libellam maris elevatio- ne, mediam barometri altitudinem baud ultra om . 745 as- sumendam esse judicavimus), numerum N cum Clariss, Dela:*ibiie ponamus ~ 12.690S} fiet adeo Log.A^ . Log .s . Comp. Log H Log . 1000 B Comp . L . 0,9 5 . . 1 . 1036943 . . 6.4674995 . . 2. 4 S 97051 0.0609989 0.0304995 . . 2.S721563 , . 0.0222764 2 . 9249322. . . 84 1.263 S “800 -{-3/ îdeoque conveniens eidem temperatura = 13°. 75 ex thermometro centesimal;, quæ profecto vel nihil prorsus, vel saltem parum admodum ab ea diiferet, ad quam hic numerus determinatus fuerit. 40 §. 26. Quod si jam ponatur x = /t.z, quo adeo fiet 1 — 2 Ç ZZ ç(o) . 14-2 5 a <2> zu — . dz , V (1+2)- ’ j , (1 + e ■)) + (1 - ;-(o) / 5 1 “I- *2» d(p 2 <£(o) . c?2 + 5 + 4 (IUI« h - l 1 Vl + s.0(o)/ (l + s. . a \ 1 -f- S’Ç(o)j (l + ï — e$(o) 1 -p e(p(o) .2 H — s.(p(oy 2 ? . @(o) I “f 4e.; :zz — r . , . dx „ . et mite -p,d(p -f-

d-p ~ Odx r(l + .v)2 §. 31. Allatæ modo æquatlones generatim admodum, quamvis implicite, eam definiunt rationem, qua densitates ex data qualibet pro elasticitatibus specificis, et vicissim elasticitates specificas ex data qualibet pro densitatibus functione, con- cessis scilicet quadraturis, semper eruere liceat; idcoque sic altera nobis se jam etiam offert in ipsam atmosphæræ dispositionem inquirendi ratio, ea scilicet, qua denique ip- sæ hæ elasticitates spccificæ, atque ex Siac facili admo- dum negotio deducendæ temperaturas ab ca pendeant, ad quam easdem supra libellam maris consideremus elevatio- 59 nem. Tum y ero , quo a simplicioribus, ut fieri solet, ad composita magis progrediamur , prima sane omnium ea consideranda est hypothesis, qua elasticitates specificae eae- dem esse statuantur pro universa atmosphæra; et quidem cum sic fiat ~ , sive d\p = 0 , et inde per aequationem (18) \p(o) . d(p “ — (pdx r (1 +x)2 5 fiet adeo, per integrationem ita institutam, ut prodeat (p — ç(o) , sumendo scilieet x o , / (p \ X Logar. Hyp. I ] ~ — • \ Ç(o) ) r.\i(o)[l + *] ideoque profecto

( » + “ X ‘ X' (19) T.xf/io) r. \J,(o) -f $Cc •J.. (19. i) quae denique formula si per dx multiplicetur, tum vero oriundum adeo dilferentiale (pdx ita integremus, ut evane- scat integrale J'qdx sumendo x z=z o , fiet utique t 60 j'cpdx sr r .\p(o).<ß(o)^l + 2 r.\f/(o)— 6r2 — < T-yp(o) I \ r4(o) — £(o) 2r . \l/(o) . X 4- a»2 1 . c 4- (P(o) ^6 r2 .^p(o)2 'X -J- 3r. \p(n).x2 , e I (2°) X ! Jam quod ad æquationcm attiuct (19), patebit utique T . 4,[0) ex ea , ((pdx)~ r. 4(°)* (p(o). e (1+ 2r.\(/(o) — 6r2.\^(o)2] X T -{- Ç[o) . e • (2 r . \|;(o) . x -f- xz ) (20.2) X -t(0) — Ç(n) . e •(6t2.\J/(o)2 #-f- 3r.\|/(o)^2-{"^3) ideoque cum sit profecto b : B =[' {$dx) \J~ {$dx) , fiet adeo tandem 7 .r + b ; R zzz (■ 4{o) * ( 1 2 t • — Or2 . \]s(u)2 ) : ( 1 -f 2r . \J,(o) V 2 X * 6 t2 . \}y(o)2 -j- 2 * — ■ - 0 t . 4-00 . a; - 3 x2 — - ) T . 4 (°) • 4(°) j? + r . d\p V + T d x r . \p obtinebitur ex bac, siquidem pro \J/ et d\p valores substi- tuamus, quos modo exhibuimus. d(p T.\p(n) — h dx

dx) , igitur liet tandem h b : B zzz (\J,(o) : yp) . 4>{o) unde 69 Log. b Log. B — h t. 4(4 (Log. 4(4 — Log. 4) atque ex Sioc adeo h ZZZ T . x|/(o) Log. b — Log. B (Log. b Log. 4( 4 '(°) — LoS ■ 4 (24) tum vero sic denique h a X . a [4(4 - 4] 4(0) = ro [4(o) — 4] • Log. b — Log. B \ i— Log. 4 J (25) ^Log. 4(4 Quo jam ista ad observationes Gay-Lussaciï applice- mus, erit b = 0"*. 7628261, J? = 0™. 3299572, /(o) = -j- 30°. 8, t = — 9°. 5 , 4(o) = 1.0751807, 4 — 0.9295180, 4(4 — 4= 0 . 1456627 , ra=z 8258™. 714, quibus vaîoribus adhibitis, computationem ex hoc institui- mus diagrammate Log. 4 (4 0.0314815 T-og. 4 9.9682 578 0.0632237 Log. [L. 4(o) — - L. vf,] . . 8.8008799 Log. (L. b — L. B) . . . 9.5610632 0.7601833 Log. ra, 4(4 • • • • . 3.9483939 4.7085772 . . . 51 I IS™ .39= Å. a I 70 Log. ha 4.7085772 Log. \|;(ü) . . . . . . ü. 03148 15 4.6770957 Log. [\J/(«) — \J/J .... 9.1633482 3 . 8401439 .... 6 92 S’". 3 84 Cum îgitur, in eadem gravitatis pro variis a centro telluris distantiis invariatæ hypothesi, haec eadem altitudo prodiit — 693 7™. 6 18 in hypothesi temperaturae uniformis, et quidem medio aequalis arithmetico inter eas quas ad u- tramque (superiorem scilicet atque inferiorem) observare licuit stationem; at — 6925”». 384 solummodo in hypothesi temperaturae juxta progressionem arithmeticam decrescen- tis 5 patebit utique — 12'”. 234 correctionem adeo esse pro hae altitudine vitio debitam bypotheseos de temperatu- ra uniformiter per universam atmosphæram distributa; quae igitur si adhibeatur, fiet equidem sic altitudo quam quaeri- mus, ex hypothesi temperaturae juxta progressionem arith- meticam decrescentis, = 6950"». 90S 9 uhi nempe ipsius e- liain decrementi ratio habeatur, quo gravitatis afficiatur vis. • OO. Ex aequatione (23) manifestum fit, ipsam illam, cie qua heic agitur hypo thesin elasticitatis specificae juxta pro- gressionem arithmeticam decrescentis, cimi hypothesi pe- nitus convenire densitatum in eadem progressione decre- scentium, in illo singulari prorsus casu, quo h — r . \p(o) r . \^(o) , vel denique h — 2 T . \J s(o) et quidem hoc ipso casu futurum ( p : (p(o) zz. : \b : \J/(o) zz h — x : h . Rursus, cum generaliter admodum demonstravimus esse h fiet adeo hoc casu b : B zz [ \J,(o) : \|^]2 / B i deoque profecto = ÿ(°) • y -ç i vel si loco ipsorum \p et \J,(0) horum substituamus res functionibus ipsorum t et f(o) definitos 800 /B -f 3t zz [800 + 3 i(o) ] . Yy va lo- tum vero, si ex hac formula valorem quaeramus ipsius t pro aëi’onauîica Gay-Lussacii expeditione ex observatis ipsorum f(0) , b et B valoribus determinandum, prodi- bit utique t zz — 71°. 028 qui igitur immane quantum ah observato discrepat zz — - 9°. 3 . 72 Sed et, cum ex ea quam tractamus bypothesi . *=w.(i-aT^y ideoque per differ enti ationcm d(p sive 3 dt dx ' — 830 2r 3 r ex quo scilicet dx zm - dl 5 liet adeo tandem 3ra adx zn • unde sumendo dt~ — i, prodibit a.dx rz: -f* 59^.701, quod quidem indicio est fore ut temperatura atmospîiæræ imo gradu decresceret a differentia 59.7 metrorum in ele- vatione. Nimis admodum hæc ipsa determinatio ab obser- vationibus discrepat, neque profecto hæ nos sinunt ipsam adx 150 metris minorem assumere; ideoque, tolerabiliter omnino quamvis refractionibus astronom icis ad distantiam usque 80 graduum a vertice observatis satisfaciat hypothe- sis densitatum in progressione arithmetica decrescentium , nihilo tamen minus cum hæc, tum allata modo cum Lus- sACii observatione comparatio absolute ejusdem evincunt contra ipsam rerum constitutionem repugnantiam. §• 36. 75 §. 36. Hune igitur singularem prorsus rejicientes casum, quo scilicet h — 2 r . \/,(o) , ponamus jam generaliter admodum T« 4(o) h — r . \p(o quo quidem ipso fiet h r . \p(o) n -|- 1 n atque ex observatione G. Lassacii I n = — 0.2102241 4.756829 patebit utique ex demonstratis in antecedentibus, ipsam tamen, de qua etiamnum, agitur hypothesin, cum ea o- mnino conspirare, qua statuatur \J> : \J/(o) zz (pn : p(o)« , atque , si hunc eundem adhibeamus valorem , futurum n + i n Quemcunque autem ipsi n attribuamus valorem , hoc sa item modo tollenda numquam ea supererit difficultas, qua temperatura necessario assumenda foret, cui conve- niens non tantum specifica aëris elasticitas, sed et volumen pro data qualibet massa in nihilum absolute redigeretur. 10. / — 74 — Utrumque scilicet horum primis omnino materiæ notioni- bus aperte repugnat, neque profecto huic ipsi difficultati subvenire possumus, nisi limitem assumendo, ad quem, tamquam asymptoton, temperaturae (in atmosphæra ascen- dendo) continuo accedant, et quidem ad quem propius quam data quadam distantia ultimo perveniant, numquam autem absolute attingant. Hujusmodi igitur pro elasticita- tibus specificis assumentes limitem — a , duobus omnino modis hoc fieri potest, vel scilicet \p pro functione haben- do ipsius .v, quo quidem casu assumere licet \p — a : \}/(o) — u — (£>n : (i

(o)n — t|/(o) • @n u ~ — $(o)n — (pn Vfl+ 1 . \J/(o> . <£{oy — \J/(o)*+ 1 . \j/a \p°)(a . ço>y — ^[oy • 4''1 Ç'1 ûî(o)* . \p ß + 1 — c d" . \^(o)'l + 1 — c cn . \p(oy *1“ (o) . 31 ZZZ b , ft GO _ 31 78 fiet adeo per horum substitutionem bn . — Bn . \|/(o) — oc zu \J/' — oc zzz. bn . \|/r! — Bn \p(o)n ♦ bn . \pn [\p(o) — • 4'] bn xj^n ßn # ^(o)' 1 B'1 xp(0y [^(o) — 4/l bn xp" Bn . \f/(o)» ? 4'(°) — « { *4> \* 4/ — a ~ l £ . 4/(o) j ’ atque sic denique per aequationem (29) / b\b \ «4-1 = * • Log- (äT^ö) + — T“ [+w X T . . (30) • (si) §. 38. *. • ■% Quæ huc usque tractata sunt, nihilo demonstratu diffici- liora ex eo facta sunt, quod exponentem summa, qua fi- eri potuit, universalitate consideraverimus, ideoque eum- dem uniuscujusque determinandum reliquimus arbitrio , donec ad ipsam descenderemus formulam universalem cum datis observationibus conferendam, ubi, cum inter omnes, quos pro hoc exponente suspicari possumus valores, imites certe se præ caderis a majore quadam commendat proba- bilitate, atque proinde si adhibeatur, fiet i 79 by — B.yn)» X . a ► • • « • ^ ‘Åj j + 2rnf^(o) — \|/J. . (33) b\p — B . \fs(oj : -r... Logar. Hyp. atquc hæc denique si ad. G. Lussacii observationem ac- commodentur, sequens prodibit computationum instituen- darum diagramma b ~ 0” . 7028261 i (o) — {— 30 .8 4{o) :zr 1.0751807 B z=z 0™ .3299572 t == — 9°. 5 \j/ =r 0.9295180 o 1! -3- 1 O 1456627 2[4>(o) - H = 0.2913254 Log. . . . . 9 . 968.2579 Log. b . . . Log. \p'J . . . . . . 9.93651 5 8 « Log. by .... 9.8189414 o. 0« .65908 50 Log. b \p . . . . 9.8506835 0« . 7 09060 S Log. ^(o) .... 0.0314815 Log. B . . . . 9.5184576 Log. y0y . .... 0.0629630 Log. i? . '4 (o)3 .... 9.58 14206 & * *>■ 0« .3811351 Log. /7 . yo) .... 9.5499391 • « • O"3 . 3547637 y — ff.y0y. = O'» .2776499 , bxP — R.yy — 0« .3542971, Logar. [Z>\p5 Logar. B.y0y j # • yy i 9. 113-1975 9 5193676 a = 0. 7S36640 . 9.8911299 Log. b\p — Log. Ii . \js(o) .... = 0.3007444 80 Log. x 9.5911 299 Log. rx 3.9169124 Log. [Log. — Log. Z?4(0)] 9.4781976 Logar. Modul 0.3G22Î57 3 .601 1556 4 15 1 ® .832 Log. 2(4(o) — 4 j . . 9 .4643783 Log. r a . . . . . 3.9169121 3.3812907 ..... 2405«. 973 x.a ~ 6887m.805 Huc accedunt 25«. 602 a decremento gravitatis oriundae, ideoqiie vera tandem prodit altitudo zz 69 3 3«. 407; qu« proinde cum in hypotbesi ejusdem per universam aimos- phæram temperaturae tantum ~ 6963«. 22 inventa fuerit, patebit adeo correctionem utique ab emendata temperatu- rae hypo the si futuram denique — — 49«. 8 15. Sed et ex altero formulae universalis termino «4-1 f e [4.(0) — 4] n integrum omnino ferre licet judicium, quo jure, quave in- juria exponentem n statuerimus zz: 1. Quippe, si e contra- rio assumeretur n — 9. , vel 4 — oi : 4(o) — X zzz (p2 ; 4(0)2 » 81 prodiret scilicet sic ti 4- 1 . rß[4/(«) — ] m 1 SOI"1. 480 , et imîe x . a z=z 6286™. 312 ; si autem n assumeretur — i , vel — cc : \^(o) — « =z V

830 800 — a zzs • — 149.550 650.441 830 830 949.5 59 -f- G t oc zz: 830 — atque 2 t/i — cc 949.559 -f- G t yt — cc 149.559 3 1 liet adeo per substitutionem dx dt 949.559 -f- 6/ T 830 * 49.8 53 ~t~ atque sie tandem adx ra 949.5 59 -j- G t dt 830" ’ 49.853 + t ex quo igitur patet velocitatem, qua temperaturae ascen- dendo in atmosphæra decrescunt ab ipsis variare tempera- turis , et quidem , si ponamus temperaturum ~ -j- i oa , fore altitudinem, quæ decremento conveniat unius gradus, zzz I Q7m . S3 1 dam quod ad ipsa illa attinet data, ex quibus nunieri- cuin ipsius « valorem potissimum deducamus oportet, rem equidem pcrlunctoric tantum considerando , determinatio- nes quaelibet quantitatum b , ^(o), B et yf, promiscue omni- no videntur adhibendae , modo majoribus aliquantum alti- tudinum conveniant differentiis ; iuin vero praecipua qua - 89 dam tides illis adhibenda videtur determinationibus, quæ ab observationibus petantur ad summos Alpium intra zo- nam torridam sitarum vertices, quippe pro quibus mini- mum omnino sit periculi à variationibus atmospliæræ , quæ tanto arctioribus contin eantur oscillationum limitibus, quan- to fuerint minus a linea aequinoctiali remotae $ at omnia, quæ huc quodammodo faciunt, si paulo attentius conside- remus, primum utique animadvertendum occurrit, quo magis fuerint pellucida, quæ a radiis solaribus per- meentur media, eo etiam minus eadem ab ipsis imme- diate concipere calorem, neque adeo bos insigniter quid- quam valere ad temperaturam atmosphæræ elevandam , nisi ex quo, solidam offendendo telluris superficiem, hanc ean- dem calefecerint, ipsaque illa ambienti suum atmosphæræ communicaverit calorem. Maximum igitur hinc suspicari licet discrimen inter eam atmosphæræ temperaturam, quæ ad verticem montis utcunque praealti locum obtineat, et eam, quæ puncto conveniat ad eandem omnino sumendo supra superficiem telluris altitudinem , sed quod nulli penitus conterminum sit loco editiori, qui temperaturae quodammodo posset inducere alterationemj atque cum profecto trajecto- ria, quam radius quilibet luminis a primo ipsius atmosphæ- ræ limite ad oculum usque observatoris describit, nonnisi 12. 90 geometricus sit punctorum locus, ab objectis calorem adeo repercutientibus longius dissitorum, hujusmodi potissimum consideranda esse judicari puncta, atque a convenientibus hujusmodi cuilibet puncto observationibus ea potissimum assumenda esse data, ex quibus valorem ipsius « dedu- camus. Tum vero exiguam admodum ejusmodi esse ob- servationum copiam, multo sane maxime est dolendum, quippe cum , praeter eam , quam G. Lussacïo debemus , nulla omnino huic ipsi, maximi adeo ponderis, satisfaciat requisito. Utcunque autem isthac laboremus observatio- num penuria, quæ omnem excludit cum affinibus compa- rationem, unicae tamen huic potius* auctor essem ut acqui- esceremus, quam ut manifesto fallaces adhiberemus, quae ut vel optime in unum prorsus conspirarent, suspicionem tamen constantis cujusdam, quibus omnes allicerentur er- roris, nequaquam tollerent. §. 42. Hisce vero jam adeo praemissis de lege qua tempera- turae, in atmosphæra ascendendo, decrescunt, eaque asym- 4 * \ \ rj, ■ • ptoto ad quam vergunt temperaturam regionum aether ea- rum, reliquum est, ut et eam eruamus explicitam ipsius .v functionem, quæ indefinitum exhibet densitatis Ç> valorem; k 91 quod ut efficiamus, ponamus in aequatione (28), n . ~ l . quo quidem fiet 7 = “- Log- Hj'P- (^) + 2[^(o) - «].(l - ~j)-(3«) et inde scilicet Log. Tel denique, si brevitatis causa statuamus mu Logar. Hyperb. « zz: m — nx atque sic tandem U . e. mu ; g m - nx unde profecto patebit, si valorem ipsius u functione de- finire velimus explicita ipsius x , assumi adeo posse « = (1 + 5^-1- Cx2 4- Z}*3 -f Ac.), * et quidem coëfficientes B^C^D. etc. ita determinari, ut ad arbitrium sumto cuilibet conveniant ipsius A valori ; quippe cum ex aequatione (57) per differentia donem ob- tineatur 92 ni u) • du — . * ii ii • dx , (1 in ii). d2 u -J- nid il2 zzz — ndx,duy fl -j- mu), d3 u -j- 3 ni du ,d2 u ^zi *— ndxd u , atqur si ponamus u zzz e~Ax,vy v "zu eAx,u, d u e Ax ( d u “I“ A u . dx) , d2 v — z eAx(d2u -f- 2 Adxdu A2 udx2) , d3v = e Ax [d3 u -f ZAdxd2u-\- 3A2dx2du -f A3udx3), ex quibus proinde si U et V valores exhibere ponantur ipsorum u et u, qui valori conveniunt x zz: 0 , prodibit scilicet um n (**) n2 \dx) 1 -p »; 5 ) ~~ t1 + «03 £_U\ n3(l-2 m) (dV\ —A n_ _ d#3 j (1 -J- wî)5 5 \ d# / 1 -{-ni ’ d2 V\ 2nA n 2 J7’)-a2~ ï+^ + (T+ *)> ~ 2C » ZnA2 3n2 A n3(l — 2 m) dx 3 / (1-hw;)3 (* “f* m)5 6^* §• 43. Coëfficientem A summa huc usque universalitate conside- ravimus, quod quemcunque ipsi tribuamus valorem, mun- 93 quam sane non licebit factorem determinare v , illius ipsius quam modo assumsimus formæ , et qui dato con- veniat A. Idcoque cum sic nullus se præ cæteris com- mendet valor, quam diu de forma tantum agitur ipsius v generatim considerata, licebit utique hunc quibuslibet ap- tare usibus, qui inde Tel in formulis universalibus eruen- dis, vel in computationibus numericis instituendis utcun- que possint redundare. Tum vero, cum fieri nequaquam possit, ut (p functione exhibeatur explicita atque finita ipsius .v, neque huic obviam ire liceat difficultati, nisi fa- ctorem v in seriem conjiciendo eo citius convergentem , quo minor fuerit x , hæc autem series profecto tanto fiat expeditior, quanto minores evadant primorum ejusdem ter- minorum coëfficientes , patebit utique insigne adeo, pro re- fractionibus, quæ inde consequently*, eruendis, enaturum esse commodum, si coëfficientcm A ita determinare va- leamus, ut reliquorum &c., unus vel alter inde in nihilum abeat 5 quod cum vel ipso i>, vel (7, vel I) €- vanescente fieri possit, ponamus adeo C = 0, quo ipso fiet per demonstrata modo 2 n A n2 J 2 _L_ O 14-wi (1 -f my ~~ et inde per resolutionem hujusce aequationis 94 — A = — w— + V- 1 -|- m ■ 1 4- ?» * 1 m + + m . . . (38. 1) alquc sic quidem B = A - <‘t 6D == A2 - n n 1 -j - m 3 /i A2 + i + 3 n2 A m Vï til -f- m . (38.2) 1 -f -ni (l niY h3 (1 — 2 tii) (1 4" m)5 3 mn2 B (1 — 2 m) inn' — S3 — - — r 4- V (i 4- mY (i 4- my mn (i 4- »«y ideoque, cum sit ^1 — 2m — ^»((l 4“ m) ^ • • (38.3) 71 T — — CC 0.783604 == 1 . 276057 in 2 ( \j/o) — a) cc , Ct l +„, = - * CC fiet adeo in liypothesi \J,(o) = 1 , Ar = 0.8221413 4. 0.4903477 1 z= 1.3124890 = 0.76191 10 Br — 0.4903477 = 5 (38. 4) 2. 039369 9o et Dr 3 0.01151087 = — 24.09008 * * ‘ (3S*6) — - . i . < Simili omnino ratione ipsum ctiaiii B liceret niiiiîo æ- qualem statuere, atque sic quidem prodiret A == n 1 — |- n et D = — nur 2(1 -j- ni) % • ni n 3 (2 m — l) -L T 6 1 \ m ideoque pro hypothesi y (o) ~ i , At = 0.8221413 1 1.21C330 ’ , (39. î) • • • • (39. 2) (39. 3) (39. 1) et Cr2 =2— 0. 1202177 “ — Dr3 = — 0.002212357 =— 8.318244 1 452.0068 (39. 5) (39. 6) Tandem, si ipsum D pro evanescente habeamus, liet per demonstrata in antecedentibus 53 — 3 m n2 B (2 m — 1 )»3 m (1 4“ ib)3 (t + niy ideoque in hypothesi ^(0) 1 , (BtY — 0.7213059 (5r) — 0.01327414 = 0 0 9G quæ quidem æquatio cum imum tantum suppeditet pro BT valorem realem, patebit adeo fore Br = 0.8583535 1 1 .165021 . . . (40. 1) Ar = 1.6804948 0 . 5950627 . . (40. 2) 1 et CV = 0.2481678 = 4.029532 . . . . (40. 3) §. 44. Ouæ in antecedentibus allata sunt, sive ad congruen- tiam quodammodo commonstrandam hypotheseos

(o) . [l -|- 5 a; -f- C*2 -}- D x* cfec.] . e~Ax cum ea, qua temperaturam atmosphæræ ubiquaque deter- minari assumsimus lege, sive ad subsidia comparanda, quibus numericos refractionum huic eidem hypothesi con- venientium valores determinare liceat, aperte ostendunt fa- ctorem v, statuendo scilicet (p rz: (p[o) . e~Ax . v , rationibus tantum proximis finita qualibet exhiberi posse algebraica ipsius x functione. Tum vero, quotcunque ejus- dem consideremus terminos, cum profecto maxime referat adhibendorum adeo coefficicntes J , B , C, D &c., ita de- 97 terminare, ut, cum observatae ad superficiem telluris, tum determinatae in antecedentibus spatiorum coelestium, abso- lute Satisfaciant temperaturae, ponamus adeo

(o) A3 4- A2 B 4- 2 AC 4- 6£> A* (41) et vj,

(o). ß-Ax.v r fiet utique per diflferentiationem . . (42) Ideoque, cum per aequationem (17) fiet adeo 5 substitutione facta ? — r ideoque pro .v — n T^(ir) = r^lAr-(^)} ~v 99 hoc est r d X = t M • \A — B ] — 1 , sed et ex aequatione (54) habebitur / d'¥ \ _ __ / ^(°) — « \ T \ d X ) \ 2 \p(o) — cc / Igitur ficj, adeo per demonstrata in antecedentibus zz 1 .27005 7 , ^ Ï 1 a 0 . 7836G40 0,1* Br= Jr- , - . (.^.7J,.,)(«) atque tandem per aequationem (41) * (At)3 - f- (At)2 * Bt -I- 2 At . Ct2 6 Dt3 W = (2ïÿ • ' (44) Sed et, si loco At et Bt valores substituantur, quos heic adeo obtinuimus, prodibit '{■Ar Y - M>) - {AtY - [Arf.Br = - 3,] . a 4[2 \p(o) — a] 7 igitur fiet tandem 2/îr . Ct2. + 6 flr» = f . : (45) cc4[2\P(o) — x] V 7 atque sic quidem, si ponamus D — 0, erit 100 _ , [2\}/(o) — 3«] .[^(o) — «] 2»3[2\^(o) — «] si autem ponamus C = 0 , erit Dt3 = 6a4 [2\|/(o) — •W: y N? — Logarithm. Hyperb “(°) Ntcc =. —— Logar. Hyperb. — o)(o) \ hoc est, cum profecto oo : oo(p) = B : b j B /IV JW« = — LoSar» Hyperb. ■*— - , b B Log. Hyperb. e^ru — Log. Hyperb. ( V , w) y atque sic denique B — Nt* € = fe = [Ko)] * (50). Quod si jam aequationem (48) multiplicemus per \J/(o) — a, tum Tero pro — a] illius substituamus valorem 1 — p(o) , prodibit fx . — /X . a — \p(o) — 05 — \p + \f/ . /u(o) 4* « ~ m(o) • « , lioc est , reductione rite peracta , — p(°U * = t1 — M°)l • 'f' — I 1 — p] • 'U0) !• - • (5i) §• 47. Jam vero, ut hæc eadem generatim adeo demonstrata ad observata etiam quodammodo applicemus, ponamus, ex 109 determinatione Lamberti p. 397 photometriæ allata, inten- sitatem luminis solaris, quod atmosphæram a vertice ad superficiem usque Telluris trajecerit, pro altitudine Ba- rometri 26 pollicum Parisiensium esse = 0.5889 ? quo qui- dem ipso pro altitudine Barometri B generatim adeo erit = (0.47126S6)5 , atque sic pro inferiore Lussacii statione = (0.47 12686) 0,7638361 = 0.5633270, pro superiore autem (0.4712686) °'33"573 = 0.7801760, fiet utique /a(o) = 0.563327, et /4 = 0.780176 atque sic per substitutionem in æquafione (ol) 0.216849 ce = 0 436673 \f/ — 0.219824 unde denique prodibit * = 4- 0.7818571 atque sic tandem temperatura regionum coelestium 830 u — 800 = = — 50°. 35287 3 Mire admodum hæc cum ea congruit determinatione, quam in paragrapho 40* exhibuimus , atque medium — 50°. 106 cum non nisi quantitate perexigua o3. 106 a — 50° differat, hunc proinde numerum in sequentibus adhibuimus, atque huic convenienter assumsimus 800 — 3.50 a 830 = 0.7831325 Quod ad velocitatem attinet, qua temperatura ab ele- vationibus in atmospliæra decrescit, erit ex demonstratis in antecedentibus N t v zzz — Log. Hyp. [x z=z — Log. Hyp. [ i — — a)] , et indc per differ entiationem Md yp 1 — — a) Nrdto zz — Ncpdx 5 M\p d\Js M(\p — cc) — — N\p(pdx zz — Ntodx zz - — Nr to (d x\ d X r J r Log. Hyp. ix vel denique multiplicatione utrinque facta per 830 , atque loco ipsius 830 d\p substituendo 3 dt 3 M\p . dt 1 — M(\Jj — a) atque sic tandem / d x\ 830 (t) Log. Hyp. /X » (-1 = - \dt J 8 i 3 M . r a 830 (X . Log. Hyperb. fx (52) ideoque si ponamus *zz o , ' a dX dt ) = 3 [ 1 — 830 [\^(o) — cc] . fx(o ) . Log. Hyp. fx{o) (52. 1) Ill quod quidem pro normali atmospliæræ stato dabit 'a d X d X\ \dt~) ~ 186« .61 §• 48. Ex duabus, quarum in paragrapbo 36 mentionem feci- mus liypotbesibus quibus nempe dato satisfaciamus elastici- tatum specificarum limiti «, qui datæ conveniat regionum coelestium temperaturae — 50% quam equidem a meis di- versis omnino insistens principiis Fouvier egregie altis quoque satisfacere ostendit phaenomenis; superest ut et il- lam accuratius evolvamus, qua quidem statuatur ^ «j: -|* b % %) x 1 $ — « + J [\|/(o) — «] " x + T~ atque primum quidem omnium ex bac obtinebimus St è [\f(o) — a] . d x dip zz: « • » « • tum vero dx %- rd\p zn [x + à')7. x 2 -J- 2$x -j- iï2 -j- adV — o r \f(o) (53) (* + *->) a m - _ î5L±i2üLirî . . . (56) \dt ) 830[\p(o) — a]3 atque sic tandem pro Iiypotlicsi temperaturae 4- 10’ ad li- bellam maris unde profecto proditurum adeo pro valore altitudinis su- pra libellam maris , ex qua temperatura atmosphæræ ad statum normalem suinta, uno gradu thermometri centési- males decrescit = 1167'». 77 sumendo n =r 2 r = 778«. 52 autem sumendo » — 1 , atque tandem = 389*. 26 sumendo « n: 0; 1 quorum igitur valorum cum primus atque secundus imma« ne quantum ab observatis discrepent , ipse autem tertius etiam duplo saltem major est, quam ut cum bis concilia- ri possit, patebit adeo omnes quas attulimus tres pro va- löre ipsius n hypotheses prorsus rejiciendas esse, atque sic quoque hypotliesin

y — [1 -f e(p(o)y . Sin Q2 — 4~f •Ç’i0)] Ô • dcp — fj _ «[ i// 1 + xy I >[)( v ^ Sinô J \ 1 e. (pio) i —1 ubi, si brevitatis causa statuamus iict adeo per substitutionem — yd(p [1 — *7.]0(o}— 0] l^(H-2Kyj+ W) \el denique evolutione facta in seriem infinitam 9 quae se- cundum ascendentes progrediatur ipsius r\ dignitates 119 vh tj2 .dip) VH U(0) — 2 HVR\\ H - *-) [£(») — $>] + 5K* IF — 3K l\ ‘(60. i) y5d

2HKÄ {(ö2 3A: ■JgT iffT" + iff } /35Ä4 ISA'2!, 3t2 »7 ® ThFvh iUh3 i? + 3L2\ [?w- + 63ä:5 "2^ 35tf3L 15ÄLa + H2 m §. SI. Jam vero, ut bæc ad refractionem horizontalem deter- minandam adhibeamus , observandum omnino est esse tum Sin & = I , atque sic H — 2x x2 y 1 1 / x 1.3 1.3.5 , , \ VH V2x\ 4^4.» 4.8.12 1 Ideoque , cum sit etiam ex hypothcsi

~ — - XV x-\ -7—7— x2Vx St 3 K2 8x41^2 127 [ AB— B2 AC AB2 — 3BC , 4- ! — : Vx 2t2V%Vx 2t3 . V2 2 C2 . 2 ABC + AD — 4BD — __ -f ! — - . * Vx 2t4 V2 . . 2 ABD 4- AC2 — 5 CD VT T—z . X2Vx 2t V 2 2 2£(o)2 . e dx • , , 2^CZ> - 3D 2 „ _ , AD2 , _ + xs Vx 4- xaVx 2 r6 K2 ‘ 2r7 K2 , 13 (AB—B2)^ , 13(^C+ — 3ÆC) 4- k ^ 4 * St2V 2 8r3K2 , 13(2ABC-\- AD — ABD — 2C2) + — : ! — i *2 K* SW 2 , 13(2 ARD -+- ^C2 — 5CZ)) + — i X3 Vx St5 V 2 , 1Z(2ACD — 3D2) A _ , 13/?D + — *4 Vx — Xs Vx 8 T6K2 *t7 V'2 Ideoque, cum integralibus a limite x z: 0 , ad x sumendis, sit Ax Ax 128 /•""(' •')• £ =-PVj, Ax Ax Ax fe T (i_e * ) . = 2ÉÎZL22Î T* V- , ^ V ^ 32 V ^4 ’ Ax fe fl — e ^ )^W*=H(L6-i2)r3A/- 7 V / 128 vi3 v A 2Ax r q r __ T7T 2Ax fe r rf*K* = — V- , ^ 8 A v A ' 2 Ax f c ' xdx\Ax 3lA 2 . t2 ~\fr7t 32^P * 5 / 2 ylx 15K2 .r3 r loy-A.T" -\ / T7t e x2dxl/x ~ z V — i 12S^s v ^4 ’ 129 2 Ax fe 7 X • Aß 3 dx ]S X rr 105 V 2 512 A4 .T4 T7f 2 A X Je T * 945 K2 2048 /f 5 . r5 -a/th J5 » ~~7 5 / 2ÂX e X5 dxV'x m 8192 A6 103951^2 . r® "y/r# prodibit utique sic ■"*(*•-♦+§)- -/ e#»)1 V ^ • 1 6 /7r - (4 - K"2) -f 04 /fr + *?2 ■ \ Log. (JA 2 — 1) ...... 3.6172245 2.5925778 2.2307238 . . . -f 170.108 132 Log ( AB — 2 C) Log. 1(2 — K2) 9.8517043 9.IG56795 2.5925778 1.6 100216 Log. (JC— 3D).-^ Log. -^(4 — V 2) . . 8.8 1 ï 7351 9.2081726 2.5925778 0.6127855 hog. (AB — B2) ..... 9.5729027 Corapl. Log. 2V2 9.5484550 2.5925778 1.7139355 Log. 1- (AC -{-AB2 —3BC) . . 9.3256102 A Compl. log. 8K2 8.9463950 2.5925778 -f 40'.74G 4- 2 10". 848 — 4 v.i00 -f- 206v.748 . — 51". 753 -f 154".995 0.8645830 . . — 7".32i 147"674 — ■ — loo — Log. ~(2 ABC+ AD — 1 BD- 2C2) .. 9. 1 8 7 ? 923 Comp!, log. 32L"2 .... 8.3143350 2.5925778 0.1247051 15 Log.— (2ABD+AC2—5CD).:. 8. 5872321 Compl. Log. 128K2 . . . . 7.7422750 2.5925778 8.92208 19 Log. 1 3 [A — B) LoS- ïë (2 — V 2) 1.0287002 S. 5636192 9.7057 792 9.2980986 T3 Log. — (AB — 2C) A Log. A (4 - K2) 0.8595430 8.6064126 9.7057792 9.1 717348 . + l".333 -j- 1 49 0o7 — 0".084 -f MS". 913 -f O'. 1 99 -f- 1 4 9 ". 1 1 2 -f O''. 149 -f 149".261 » 154 Log. 5i (AC -3D) 6 A2 • * . 0.2966350 Logar. -îë(8 — K2) . * • . 8.410367 6 9.7057792 \ 8.4127818 Log. 11 (AH - B2) A 0 0 . 0.5806814 Compl. Log. 32 2 . • • . 8.3413350 9.7057792 8.6307956 Log. - — (AC -}- AB2 — - A2 3BC) ... 0.8105101 Compl. Log. 128 1^2 m t> • . 7.7422750 9.7057792 8.2585643 . ; — 0 v.026 -J- 149.235 — O". 04 3 + 149//. 1 92 — 0".018 -j- 149.174 Uiule patet secundum adeo terminum ex prima paragra- plii 49:næ formula proditurum esse = + 2' 29". 174 5 atque sic denique amborum terminorum summam = 34' 16 201 §. 55. Quod ad tertium attinet terminum, primum equidem animadvertendum occurrit, esse K(M- ) — 9 Y = 2Cx2 2 Dx3 * ö + — T— ) (C2 + 2ÆD)*4 f ~f" — — -r 2 CDx5 D2 x( + / — löö /iC2 4~P>B2D — AC2 - 2//SD — 3/D3C i_ ! — ■ 2 BÇD— 2 ACD-\-2C3-\-9 BCD • — 3 A BC2 — 3 AB2D 5 14 * 4 -Ç(o)\ ' ÆiP — AD2 + 7 C2 D— Ü A BCD -f 6 B D2 — 4- 1 — ? * / ■f 8CD2 — 3 ABD2 — 3AC*D X * AD3 — . X ,9 3D3 -3 AC D 3 157 fiet adeo tandem rj3d(p ~~ ~HVH / L , 3/P\ 2Ä r,5) 8t6V2 3(BD 2 — ^D2 -f 7C2D - 6 ÆBCZ? -f 6 BD2 — ^C3 ____ 3(8CD2 — 3ABD2 — 3 AC2 D) X 7 K" # x3V x\ \e 8t*V2 3(3 D3 — 3 ACD2) 8r"9~p2 x5Vx X4 Vx 3 AD3 8V°~V2 . X6 Vx 5 Ax t dx 18. 158 41(5 — A) 41(2 C— AB) + *i3(p(oy . 32tK2.*K* 32 r2l^2.y'x 41(3 D — AC) , 41yfD f-4- -4— L— Vx—TL ^^ xVx _Ax / llfV >. e 7 \1— e 7 ) äx 32 r3 V2 32 t4K2 (4\{AB — 52) 41(^52-f ^C— 35C) f/ \ — J- n TT~7Z r ^ 16r2 K2 K* 16t3K2 4\(2ABC aD — 4BD — 2C2) ^ I ~I . s ^ x\r X + 1 Cr4 V' 2 41MC2 + ‘2ABD — 5 CD) lCr5K2 X2 K'x 41(2//CD-3Da) , ^ 41 AD'x'Vx 1+ — XV X ' 16r6K2 16r7K2 .e 2 Ax ( A x\ 7 M— e 7 ' dx i negligendo scilicet terminos, quorum valöres numerici ne t centesimam quidem efficiunt minuti secundi partem. t Ideoque, cum integralibus ita sumendis ut evane- scant posito X — o , sit scilicet pro .v — oo , Ax Ax r 7 ( t \2 dx 4 A2 K 2 i / t r V* I'“6 V^(3K3-^ + l), y/.xr /e t (’-e r y-^=-^v^(K3-2K2+1)) — 139 — Ax Ax /« ' (,_e ' y *=+r^ay^_|'j__^. + a, J ^ / K* ‘ V 2tA\\A 3 K2 ^ J Ax jfx f e~T (x-e~~)\dx.tsx=y-Yy(A A +A J V / V 2tA3K3 21/2 j r ^f.v . xdx]Ax 3 r3 2A'V2 *1 / 7T / 1 2 \ Y 2rÿî VÖFi 4K2 / 5 2 _r^J. 1 Ax . Ax \ /*e“(i_r~).^ =tK2 V— f— ), 4 5 3^4* xdx]/x z= 3r3 ISÄÄ/Q 5 3 Ax . x*dxV X rz 1 5r4 loFPpi 5 141 'S A X e r 5 Ax e r 5 Ax e T 5Ax 35 rJ 210 A^Q r 2t A V— , x4dxjAx zz 35r( 144^5K6 v 2t A ? V— :5dx\Ax zz 385 t7 804v46KG 2r^? V— , fc * .X bdx\Ax zz 5005 il_ Vjl 7l/ß » Q~ 5184^7K6 prodibit u tique ex bis V*d

)* ~\f * O -r ' O -»■ 2r/f ±\(AB2 + AC—3BC) 16A (- \2V2 J-) 3V3) 123(2^SC-f AD — 4BD — 2C2) ( 1 1 \ 32A1 \4p2 5F5) 605(AC2 -}- 2ABD — 5CD) / 1 *3<£M3 v^{ + Cl^f3 V- ' - ' 4305(2 ACD — 3 D2) Ï28^~ f-1 V8K2 27K3; (-' L_)_ \1GK2 81K3 ) 38745 D2 / 1 256/f4 \32K2 (_!_ _ _i\ V32K2 243^3/ cx quibus fum sit 144 31^3 — 41^2 + 1 sr -f 0.5392977 IS 3 — 21^2 H- 1 — 0.0963765 1 2 -4- 1 : . . 4- 0.1631366 \S3 V‘l ‘ * + 1 . . + 0.4853433 3\S 3 2/2 — L 1 . . + 0.7105906 9 VZ 4K2 1 V3 — V2 . . . + 0.3178371 1 1 p2 ~~l/3 1 1 2^2 3K3 1 1 4K2 91^3 1 1 8K2 27K3 1 1 1GK2 81K3 1 2 32K2 243K3 . + 0.1297566 . + 0.1611033 . + 0.1126266 . -f- 0.0670050 . . + 0.0370664 . . -f- 0.0197212 . Log. z= 9.7318286 . . . . 8.9839712 . . . ; 9.2125514 . . . ; 9.6860491 . . . . 9.85 J 623 1 . . . . 9.5022046 . . . . 9.1131294 . . . . 9.2071036 9.0516409 8.8261072 $.5689801 . 8.2949333 tum vero primo paragraph! 49:næ casu A — B . . . = + 0.8217822 : 9.9147568 AB — 2C . . . 4- 0.7108277 9.85176*43 145 AC + AB2 — 3 BC . . . -+- 0.2702557 . . . 2ABC + AD — 4.BD— 2C2 . . — 0.0837530 ; . . AC2 + 2 ABD — 5 CD . . . . + 0.0053658 . ; . 2ABC+ AB3 — 452C . . . . + 0.0987585 . ; . AC2 4- ZAB2C — hBC2 . .. — 0.055638 . . i 3 ABC2 —2 C3 . ; . ; i + 0.0078714 . . . prodibit adeo ex his quod sequitur diagramma h°S'V 2rA Log. Compl. Log. t2 * r \f * - J Log. v . ° 2 T2 2tA Log r T r3 -i/ 7t Log. — V ~a • * • ° 2 r 2tA . . '8.7430364 Log. A2 ( A — B ) » . . . 0.1270862 Log. (31^ 3 — \\A 2 -f* 1) • . . 9.7318286 1.6298350 1.4887498 . . + 9.4317749 8.9230004 7.7296349 8.9945745 8.7453747 7.8960520 30".S14 19 146 Log. AyAB — 2 C) . . . Log. !(K3 — 2^2 -f i) . . 9. 9579290 . 9.1600625 • # *» 4- / f « 0 4 4 I« 1.6298350 0.7478265 • • + 5".595 Log. -^AC •••••• ; 8.7929611 • • + 36".409 Log. ( 1 - 2-+ l) . \K3 K2 1 / . 9.2125511 1.6298350 9.6353475 • 0 0 ".432 » ê ’ja 4 + 3 5//.977 Log. 3 AB (A — B) : . : ; 0^1 561887 * è • » Log. (K3 — K2) . : . ; . 9.5022046 « 1.6298350 1.2882283 \ 19"'.419 » • ^ ^ * _+ îe^.sss Log. [AC + — 3 BC) . Log. ^ _ /i n . 9.4317749 . 0.1760913 * 4* » * ' °s' 1k2 “ Vs) • • • % * S’ -. r* * . ^ . •» Î* * -V . 9.1131294 1.6298350 0.3508306 • • * — — - 2 ".243 .'ji .+ 14/.315 147 Log. 2 [ABC —C2) Conipl. Log. Å Log. I ... L oS.B\A — B) Log. 8.9230001 9.8938353 9.8750613 9.2071036 1.6298350 9.5288356 ; . + 0'.338 + 14v.653 7.5173055 «. ‘ 0.0511525 9.0516409 1.6298350 8.2499339 . . — 0".018 * • ' 4L ' 4- 14.635 L * * - 9.2310486 . # , t $ * * 9.6365006 1.6298350 : ; 4- 3//.i43 0.4973842 . 4- 17//,778 148 Log. (2ABC + AB* — AB2 C) . . 8.9945745 Cornpl. Log. A 9.8938353 Compl. Log. 8K3 . ; . . 8.8583494 1.6298350 9.3765942 . . Log. [AC2 + 3 AB2 C — 5 BC2) . . 8.7453748 Compl. Log. A2 . « . ; ; . 9.7S76706 Compl. Log. 16 VZ ; ; ; . 8.5573194 1.6298350 8.7201998 ; Log. (3 ABC2 — 2C3) i ; . . Compl. Log. A3 ..... . Log. 5 96K3 7.8960520 9.6815059 8.4781482 1.6298350 7.6855411 . . . -f 0".238 -f lS '.OlC 0 ".053 •f 1 7".963 • + O'GOS *f 17"968 149 Log. A[B — A) . . . L°g- v iy' 3 — 2 + o Log. “ ( AB — 2C) . . T f 1 2 \ ° \jA3 y 2^ ) 0.0209215 9.0936651 8.7430364 8.4576230 . 0.2604282 9.2125514 5. 7430364 8.2160160 . 8.7055704 Log. 41 3 2 » • » • 0.1076339 9.6860491 8.7430364 7.2 1228 9 S . 9.5729027 0.7096939 9.1131294 8.7430364 8.1387624 0".029 -f 17//.997 -f O^.0 16 -f 1S'.013 — 0V002 -f 1 8' .01 1 — 0"0M I 7 v.997 loO Log. (AB2 -\- AC — -3BC) 9.4317749 Log. — .... 0.3025392 ° 16^4 Log. (— - — I . . 9.207 1036 ° [2 1^2 3]/ 3 ) 8.7430364 K-f.t " "■ 7.6844541 0".005 -f 1 7//.992 Tertius igitur terminus ex prima formula paragraph i 49:næ erit — _j_ i7.//992 , atque sic trium primorum ter- minorum summa 34/34/.193. • ' f « » 4 • *- §. 54. 9 • • m * * « j Jam ut quartum adgrediamur terminum, licebit utique hunc ipsum assumere — 5*?4 K3 d(p — 5 Y]*d$[ D2 X 6 + —— *5 + j23*3 , 3B2C A 3E2D+3BC2 6BCD + C3 — - a;4 H ! xs -\ 3 • _4 1 _ 5 1 _ 6 — Ç{o). + ’ 3BD2 3C2 D 7 3 CD2 8 D3 *7 + • — 7— *8 -1 ô B — A 2 C — AB _i_ X * 2 5 A X et dÇ)izzÇ)(o) + 2D— AC AD X X " fiet adeo tandem — 5 Y\*d(p [BC) ^ 16 t4 V2x 16 T5 V2 + 5 B{ZAC2 -|- 3 ABD-\-4AB2C — 0 BC2 — 6 H2D 16t6K2 (6ABCD + iAB2D + 6AB2C7 ) l-f ACZ — 2lB2CD — 7BC* , -I — — *2 Vx ' 16t7K2 *, ' *1 -r\Ç{o)\ I + r Z ABD2 ZAC2 D \2AB2CD \ :> (-f J -f 0/4ß2ZP-f- 12ABC2D 5 \ + /?C4 — 9C: D — 27BCD2 ïgt9 y-i ) x^V'x oD(l2ABCD + 4 AC3 + AÜ2-Ï0BD2-UC2D) , ■ 1 ■ ‘ ~ , Jf 0 v X j “ 16r10K2 5D3 (SAC2 4- 4ABD — 11CD) -j 1 , I X 6 K* ~ 16r \A 2 T 5DH4AC—3D) , , f 5 /ID4 a , #7 X -4 — xs]Ax 16 r12 K2 ‘ 16 r13 V'. 2 atque proinde, cum, integralibus ita sumendis ut evane- scant posito X = 0 , pro .r scilicet = qo fiat dx 20. IM — Ax Ax Ie T (* - T y dx ) xz y' X ~~~ SA3]A 2 « 15r2 2r^ (16 K4— 3.9 K3 + 3 .41/2-1) Ax /« ' (--• - y •=£-, = 4A*lS2 3r V— (1-3.2K2 + 3.3K3-4K4), V 2t A K Ax Ax /”(■-" ï-à = ZAV-^J (y & — 31^3 3J/2 1), 2rv4 ^ \ 3 /•" * ) • £ - Ax T y 2 (* -pi + À_pï)’ 2/4* /< / Jx \* u~ “) . dx x2y X \A2V'1 3r~ (2K2 — 2.3J/3 + ’ ■ VU loo 2 Ax . A X \ dx X y' X 2221 V — r-2 2 tA 2^3 -f K4), 2 Ax . j V 2r^4 ' K2 Â + pi) > lAx Ax r fe * (l-e TJ. dxjAx zz \2]S2 + \2K2 3K3 ‘ 4K4/ T 2r^ j-^V— , a Ax Ax /, • (-. - y.. clx Vx — 3r! / I 2 2^J K2 \4K2 9K3 + -i-'i V — , lf)KV V 2tA 9 p 2 Ax / y e T (l— e r ) x 2 dx\A x zz 1 5r4 -i/ Tr / 1 4c A3 V'2 * 2ÂÂ \8f?2 + 27 K3 1 «4 _l_'l t)4K4 ; ’ 156 — o Ax J x\A X 2AV 2 V — (K3 — K' 4) v r 2r>4 v 3^/jc T Ax\ 3^# . Ax. r (i_e T)dxVx AV2 V— f-1- - -1-) , 2 rA\3l/3 4K4j ? 3^4# r / Ax\ 1 xdxVx - —3t3 V * f 1 1 ) U-e T j f ' 2A2V2 w 2tA ^ 9K3 1 61/ 4) i x>dxVx— i3t4 V 57 i f 1 1 'i [l-e rj 4 A3 1^2 v 2tA inV‘à 64Ÿ4J ^.r / Ax\ . ' ' (l-e 105t5-V^L( 5^a* (l— < -//a~ 1 T I — r \1 — e ' xs dxy xtzz &A*1/2V 2tA\$11/ 3 2561/4 _ 945t‘ -l/ w ( 1 .A ) 16A5V2 * 2tA\243V2 1024 V4^ Î0395 r7*\/ 77 / 1 **— — V r— J “ kAx /" rf* rK" 2 1 / 77 ® Ki “ T~ " 2^5 r 157 4 Ax fi" ' , 4 Ax e xdxV'x = _3I1- V «/I y02 I/o 7t 64/?2K2 v 2r^ 5 4 Ax ' / « T x^dxV^x rr 7 5r4 i_ V— 512/FK2 2r/l 4 Ax /- x '6 dx\Ax 305 t5 "^Z 409GA4lA2 V ‘It A ’ 4 Ax Ie T x‘ dxlAx — r 945 t 9? 32 ZtA I 4 A X ~ , 30395r7 -i/ e xh dxlAx'zz. /(2ABD+AC2 — $CD)( I + TT7 ( 2 + U + 16^ V2K2 3K3 4K4 3 5D(2AC — 2D) / 1 _ 2 32 A2 ( + (>V±] \ 225D2 T \sy 64 A2 \8]A2 27V Z 4.V 2 9V3 1GV4 1 1 — ) V3 \$V\) 1 160 15AB2{A—B) (K4— K3) , i5ö(2^c+ ab2—4BC) / i n + ï 1— - IV—': V 2r^\ + + * \V3 Va, ** . 1« ' ' X # 15(yfC*_+2^5D + 3AB2C—5BC2 — 5B2D) ( 1 1 ^ ISA (3 ]/3 4K'iJ 4.5(2 ACD-\- 3 ABC2 3 AB2 D — 1 IBCD — 2C3) / 1 + + + + 32 A} \515{3ABD2 + 3 AC2D-SCD2) ( 1 (JL - _2_ J 9^3 16K4 U L_) \81K3 256K1/ 128^4 \81K3 225(6^CD + ^C3 + ^D2 — 7BD2 — 7C2D) ( 1 t34^3 7K3 Ö4K4 42525 D2(AC—D 250 A5 (243 i i_) 243K3 1024K4/ 15 5925 D ( 51 2A5 \7 -1 l — ) 291/3 4096K4/ 5 B>(A— B) 5 B2(3 AC + AB2 — 5BC) 16 + 1284 / Îj_ 15g(3 dC2JrZABD-\-4AB2C~9BC2 — QB2D) V l 1 024 A2 ' * 2tA i 7b\0ABCD + 4 AB3D + GAB2C2\ l-|- AC3 — 2\B2CD — 7BC* I + 81924?3 161 525 ! 3ABD2 + 3 AC2D + 12AB2CD -f 4 ABC3 — 12B2D2 — 24 BC2D — 2 C4 j G553G A4 5 1 97 3D(12ABCD -f- 4. AC3 -{- AD2 — 10 BD2 — 15 C2D) 4191304 A0 5.1 . 3 ... 1 3 [Ç>aC2 4- 4 ABD — \ \CD)D 2 16(8/5)* 5.1.3.5.. .15.D3(4^C— 3D) ' 2*. 8 \A* 5. 1.3. 5. . .17 Dx 2 . 8 10 . A9 ubi videlicet tenendum est esse ■JöVl — 3.i)V 34-3.4V2 — 1= 1.205191 . . Log. = 0.0810559 4Vi ~3.3V3-f3.2V2 — 1= — 0.1031759 . . . 9.0135782 V4 _ 3 V3 4-3 V2 — I = -f 0.0464883 8.6673437 _1 ±4- J 1 zz — 0.3G07305 S' . . . 9.5571829 V\ V3 V2 2^2— 2.3^3 4- 4K4 = 4* 0.4361223 . . Log. = 9.G396083 — 2 . V3 ■+• . . — 0.0498889 .... 8.6979874 J__ _i_ -1- . . 4- 0.05240625 .... 8.7193831 y 2 v 3 1 v 4 21. 162 1 2 + 1 . -f 0.0936532 . 2K2 3 K3 4K4 1 2 1 . -f 0.0797266 . W2 9K3 16K4 ' 1 2 1 — — — -1 T“ + 0.0534341 %V 2 271^3 1 64K4 1 — V3 . . . . . -f* 0.2679492 . . 1 p3 1 - • • • • K4 . -f 0.0773503 . . 1 3K3 " 1 4^4 . - f- 0.0674501 . . 1 1 . + 0.032900 . . 9 V3 ' ' 10K4 * * 1 1 ... * * -{- 0.0135708 . . 27V3 64K4 1 1 . -f" 0.0051746 . . SI K3 256K4 1 1 . -f 0.0018876 . . 243K3 1024K4 1 1 . -f. 0.0006699 . . • C .. j 729^3 4096K4 atque pro primo quidem paragraphi 49:uæ casu A— B -f 0.8217822 .... AB — 2C -f- 0.710827*7 .... 8.971 522Ö 8.9010032 8.7278185 9.4280525 8.8884G20 8 8289827 8.5171959 8.1326054 7.7138768 7.2759100 6.8260100 9.9147568 9.8517643 — 165 — AC-+AB2 — 3BC. . • -i- 0.2702557 • « . 9.4317749 2ABC—2C 2 . . . . • — 0.0837530 • • . 8.9230004 2^Z?C + AB 3- 4S3C. • -f- 0.0987585 . 8.9915745 ^C2 -j- 3AB2C — 5BC2 — 0.0556384 . 8.7453746 3 ABC2 — 2C3 . . . • -f- 0. 00787i4 . 7.8960520 3/ÏC 4- AB 2 — 5ÖC . • -f 0.1637134 . 9.2140842 3 AC2 + 4.AB2C — 9BC2 • — 0.0697042 • . . 8.8432590 6A2B + AC—7BC . • -f- 1.297810 . 0.1132111 4.AB — 2C. .... + 2.454368 . . 0.3899396 •••*<•• + 1.2769231 . . 0.1061647 B + 0.4 551409 . . 9.658 1459 C — 0.0648239 . . 8.8 1 1 7351 y\Q(oy-\/ 7T 2 r3 V 2tA * -4- 9".292279 . . 0.9681222 Ex quibus denique sic allatis , pro hoc eodem casu , sequens obtinebimus computationis diagramma Log. A3 (A — B) 0.2332509 Log.l(lGK4— 27K'3-f- 12^2 — 1)9.6039346 0.9681222 0.8053077 -j- C v.3 87 164 Log. A\AB — 2 C) . . . . 0.0640937 Log. § Log.(l — 3.2K2+3.3K3— 4K4) 9.0135782 0.9681222 9.9666128 . . . 0//926 + 7".3 1 3 Log. A2C ....... 9 0240645 * Log. 1 ........ Log.(K4 — 3K3-f ZV 2 — 1) 8.6673437 0.9681222 - - 8.7564404 . . •— 0".057 • + 7V.25G Log. A9B(A — B) . . . . . 9.7852321 0.3979400 Log.(2K2 — 2 . 31^3 -f 1K4) 9.G396083 0.9681222 0.7909026 . . 6"l79 — IGo _ i Lo g.AÇAC AB7~3BC) . . 9.5379390 Log. —2K3 + +4). . 9.5730487 0. 90S 1 222 0.0791 105 i ".2 00 O". 123 Log. (2ABC — 2C2) . • • . 8.9230001 L°g* s5 /1 2 L°S‘ (ft K 3 pi) . . 8.7193831 0.9081222 S. 8835070 4- 0.076 Log. C2 . . ....... 7.0234702 Log. » . . . 9.9719713 Lo ( 1 2 1 \ g. — — J — 8.971522G ° \2V2 3K3 “ 4Klj 0.9081222 — 0 .047 7.53 50SG3 Öv005 0"050 166 Lo g. AB2 {A— B) 9.3372133 Log. y iy\ - V3) . . . . 0.0020838 0.9081222 0.3074193 . . . + 2".030 l".9S0 Log. B^2AC + AB2 — 4Z?C) . /1 1 \ Log. ‘55 * J . ° 8 \yz K4/ 8.9945745 9.1614633 0.9681222 9.1241600 . + 0"133 + 2//.l 1 3 Log. C{AC -f" 3 AB7- - SBC). . 8.7453746 Compl. Log. A • • • , 9.8938353 4# a ( 1 Loff. 15 1 ) . 8. 8009 540 °' 16 \3\A3 -îK-ij 0.9681222 8.4082861 « • 0' .026 4- 2//.087 167 Log. (3 ABC2 — 2C3) .... 7.8960520 9.7876706 Lü°* (oK 3 I6K4) 8.6652584 0.9681222 7.3171032 . • + O'. 002 2//.089 Log. B3 [A — B) Log- Is 8.8891945 9.4948500 0.9681222 9.3521667 . . . — 0/.225 + l//.864 Log. B2(3AC+ AB2 — MC) . . Compl. Log. A Log. Tlg 8.5303760 9.8938353 8.5917600 0.9681222 7.9840935 . . — o".oio + l//854 Log. B(3AC2 -j- iAB2C — 9BC2) Compl. Log. A2 ..... T.Otr. — — •»••••*• ß^iyjO 1024 8.5014049 9.7S7670 6 8.1657913 0.9681222 7.4229890 + 0' 003 -I- l".857 iGS ïdeoque terminos negligendo , quorum valores nume- rlci ne millesimam quidem conficiunt minuti secundi par- tem, quartus adeo pro refractione horizontali determinan- da terminus — -j- lAssz; summaque quatuor primorum terminorum — 34'36"050 4 nj 5. OO. Quamquam in antecedentibus cc efficientem D revera assumsimus nihilo æqualcm, tamen, ne formula deficeret, si vel dato cuilibet numero æqualis sumeretur, rem huc usque generaliter omnino absolvere voluimus. At, cum proferto immensi admodum laboris evaderet ulteriores etiam terminos eadem prosequi plenitudine , facile nobis concedendum esse arbitrati sumus, pro bis tantum coëfü- cientes respexisse B et et quidem, cum vel termini, qui per C1 fuerint multiplicandi, ne millesimam quidem valerent conficere minuti secundi partem, liceat adeo o- nmes rejicere terminos, qui altioribus afficiantur ipsius C potestatibus. Tum vero, cum terminos scilicet negligen- do, qui prae cætcris evanescere sint censendi, quintum a« deo liceat diiferentialis terminum statuere — 35 rf Kx d$ — 3 5tj5d(p S 128x4^2x i(o)5 ( A — B AB — 2C AC ) Ax . — — 4- 12$t}A2 va:4 jAx rx3 \A x + r2x2\A x\ € 1 — e Ax > T j */.v B(A—B) t 2^5C 35 n5(p(o)5 ) r*3 yx ~32r \A 2 r?‘x]Ax 2 Ax l— e T + -f y?C — 3ÆC r2 a;2 K' X / dx B2 (A -B) 3AB2C r4 . \A X 1 Od'Acp^o)-1 j r 2x2.\/'x GdrjA 2~ \ f.e r v| B(AB2 + 2JC—4BC)l r3x.Vx ) 3 Ax , Ax v dx B3 {A— B) 4 AB3 CV X + I ,-“(,.,-7)» 32rV2 + B2(AB2 -f 3AC— 5BC) r4 Va; B* (A— B) 5 ABA C + 35^5(p(o)5 *Î2ÏrV2 Va: 4- xVx 5Jx B^AB^ + 4AC-6BC) ^ . e 170 Ideoque, cum iiitcgralibus ita sumendis ut evanescant in hypotliesi x = o ? tum vero ponendo x =z cc? sit Ax , Ax v /r • rf» x^V' x ~yj — (l — 4.8K2 + 6.27K3— 4.64K4+ 125^5) 105t Ax 2rA Ax ß ' T (l-e ')• dx xsy"x _ 8Ai V— ri— 4.4J/2 + G.9^3 — 4.16K4+ 25 Ko) 1 5r2 2r^ V Ax Ax f' ’ (— ’ ) V x — (1— 4.2 \A2-\-G .3]/3 3 r V 2ry4V ^ — 4.1K4+5V5), zAx Ax /• ’ (■-• ' ) •; __ §^-3-^ (4 V 2 — 3 . 9 3 + 3 . 16^4 — 26K5), 15r2 2tA 171 2 Ax . Ax % f~ 7 (i -e~~) - ^ ' x2V X 4 A2V Sr - V 7t 2r A (2^2 — 3.3^3 -f 3.41/4- 5K5), 2 Ax Ax 2 A\A'2 7T 2r/? (K2 - 3^3 + 3K4 - K5)r 3^c . ' Ax 2 «' X2 ax \A2V2 St (3^3 — 2.41/4 + 51/5) , 3 Ax . Ax . ? /r~G-c-“)'. /fo; a: — 2 4K2 y vî- 1 2r^ (K3 — 2V1 -f Vs) , 3^4j Ax /"• (— ')‘M = K-V— /— -— +-'-1 V 2r^i 1^3 K4 ^ K5 / ’ 172 4 Ax Ax Je r ( 1 — c ) '.V dx — 2A\A2 X — V (K'l— V->), I 2tA K /» kAx / «"““(j.e-vj ^ _ tK2 /J i_V Kx v 2r/tf \K4 K5/ ? 4 A X ./•• T ( 1— e ' ) . ftK* = -t- V-y f 4- - J-) , 7 ^K2 V 2tA\41S± 5]/5>l 5 Ax ß dx rV' 2 \A X v^, V 5 2r„4 /■ 5 Ax € dx ]Ax ~ 2 oAjAlO w 2tA V— ; 5 Ax et J* e T xdxV'x ~ 3r: y_^ 5(X42 J/^10 r 2r^4 ex quibus adeo tandem prodibit n 3 5 >?5 4$ [<£>(<>) — <£>]4 •/ 128 ä:4 . J/' 2* 'A\A—B)( 1-4.8K2 -f 0.277^3— 4. C4F"1 -J- 125K5) . , 7 A3 (AB — 2C) , , „ , Vs -; ^ \+L / + 35^(^» + ^C-3gC)(2^a_x3K3 + . ^ ^ ^ 4t4 33A2BC (K2-3.K3 + 3.Vi — K5) + 35?j5.(P(o)s -i/ 7t_ 16t4 V A2B2(A — B) (3V3— 2.4K4 + 5K5) 3AB(AB2 + 2AC — 4Z?C) (IA3 — 2^4 -f. K5) 4" 9 AB2 C ( l (± _4 1 lvK'3 K-l Ks, r_i_ \ 35y5.$(o)5 W 1 Gr4 V ‘ 77 rs-y'l) +B C^r~-w-\ :r'1+ i ** — 0".418 + ö".926 + 0V.5GS 177 Log, Ab{2 AC AB2 — 45C) . Log.|(K3~2K4 + K5) - « Log. AB2 C , Log. AB3 {A— B) , . . Log. (K5 — K4) . . . ; Log. B2(ZAC -j- AB2 — 5Z?C) . Los" i ("FT - -pr) • • . 9.1007392 8.6796259 0.9473875 8.7277 526 . : -f 0".053 “1“ 0r/.561 . 8.7424798 0.9473875 7.9240589 . . o.oos -f 0",553 8.9953592 9.3730371 0.9473875 9.3157S38 . ; : — o"207 4- 0".346 i * * » . 8.5303760 8.4214921 i ( 0.9473875 7.8992556 » . — * o'.oos -+■ Ov.338 23. 178 Log. Z?3 C Log. (—— ° l4K4 7.786172$ 8.5509288 0.9473875 7.2844891 Log. B4(A B) Log. V' 5 T 7v5Ç>{o)5 ~y/ 7T Log. * — V . • ° 128t4 2tA . 9.3453275 8.2421529 . Log. B3(AB2 -\-4AC- GBC) . . 8.0175739 Log. I Compl. Log. A\S 5 9.5443503 9.3453275 7.4513197 . 4- 0"002 4- 0'340 . 4- 0'017 4- 0,/.357 4- 0"003 mule patet quintum adeo terminum prodire r= 4- o"360, summamque primorum quinque terminorum ~ 34'3G".4io. 179 §. 5G. Jam quod ipsum approximandi opus ad centesimam usque minuti secundi partem continuatum in antecedenti- bus exhibuimus, nequaquam existimandi sumus hoc ipso indicatum voluisse, vel hanc, vel aliam quamlibet ejus- dem quantitatis determinationem numericam intra arctos adeo limites pro certa esse habendam 5 quippe cum id so- lummodo spectavimus, ut, quid ex allata in paragraph o o6:ta de constitutione atmosphæræ liypothesi, pro hoc ar- gumento consequeretur, omni illo, quem adhibitae vulgo tabulae logarithmicac concedunt rigore, enucleatum sistere- mus, quo nempe sic tuto aliquatenus judicare liceat de hujusce hypotheses cum ipsa rerum natura convenientia, vel ab eadem discrepantia. Tum vero magnopere est do- lcnduin exiguam admodum esse copiam determinationum pro hac eadem quantitate ex observationibus unice colli- gendarum, quibus scilicet nihil adhaereat indeterminati, sive temperaturam quod attinet, sive huic eidem conve- nientem Baromctri altitudinem. Interim Groombridgii de- terminationem, quamvis ne hanc quidem omnibus, quae heic profecto desideranda essent, absolute satisfacientem, attamen præ cæteris qualicunque saltem comparationi in- stituendae idoneam, ex Transactionibus Philosophicis pro 180 anno 1814 attulisse juvat, ex qua nempe refractio hori- zontalis — 34' 28" 13, idque pro temperatura ex tliermo- metro Fahrentiano interiore quidem -f- 49°, exteriore autem — 45°, atque Barometro altitudinem obtinente rr 29.6 pollicibus anglicanis. Hoc autem agentibus pri- mum sane omnium animadvertendum occurrit allatam Ba- roni e Iri altitudinem ad temperaturam glaciei liquantis pro hydrargyro reductam esse ~ 750*». 5493; ideoque cocffi- cientem pro valöre v ad casum Groombridgii reducen- do fore 750.5493 49S ■ := 0.9975307 760 493 9'.9989iso quæ quidem si determinatae ex formula nostræ adhibeatur refractioni , prodibit denique 2076".41 X 0.995684 == 207l".3S6 — 34'3l'/.386 Equidem pro re, de qua agitier, perparva omnino exi- stimanda est hujusce quantitatis, ab observata, discrepan- tia 5 neque profecto levissimum judicavimus hoc ipsum suppeditare momentum, ad fidem valoribus conciliandam, quos in antecedentibus exhibuimus, sive pro temperatura spatiorum coelestium, sive denique pro coëfficientibus A ; B et C. Neque tamen me fugit, non istlianc sufficere ra- tionem pro refractionibus, quæ in horizontis valeant vici- 181 nüs, ab uno in alium atmosphæræ statum transferendis } sed cum ipsum Groombïudgïum , In observationibus ad communem atmospliæræ statum reducendis, liac eadem u- sum esse vero simillimum sit, eandem heic quoque coni* parationis ergo adhibendam fuisse profecto patebit §. 57. Equidem pro re, de qua agitur sufficere nobis in an- tecedentibus ea visa est valorem ipsius G, proxime adeo, ut refractionum Astronomicarum satisfaciat phaenomenis, determinandi ratio, qua statuendo Ax

û?x2/! ,(2\[/ — cc)2 \^rf#J 5 i ( £l^\ — — » 0 — 'M (rf#2/ ~ (2\p — «)3 Rursus, cum sit per aequationem (17) t+(S) + et inde per liujusce differentiationem •♦{=?) +*$© +42)= unde, cum l 4- 2 rf— ) sit zr — - — , T \ dx) 2d, - « ’ et nec non et inde Jiet adeo rf\JA \p 1 + r rl = rf X; 2\y — « ? fi + rfd; dx = - 2\p — cc 5 /flPvP'X «0 «(« — 4/)

zz: ) . e T e — 2 // y^2 dxdv -4- — yd# _ » Ol denotante autem ^ valorem ins] us {— , \dx « ; 1 W" / i . . /d» 0\ valorem ipsius I- — Axn , qui valori convenit x zu o , per demonstrata in antece- dentibus sit A == a atque V =z 1 ? ^ *, et U.v j V2F H 2C 2 184 liet adeo r(£) = « o) (r(£) - A?} , et inde = A B = B 2\p(o) — cc cc 2 / \p(o) — cc sive denique B Jl.W ~ “) : 1 «W(o) - cc) 5 atque sic, cum pro singulari ipsius x valore = o, Tfd£) = !ra © - -M£) + = ç>(6) [2 c — 2^5 4- y^2], liet utique 2C =z 2AB — A2 4 — . ^ [2^(o)_a]3 5 unde pro valore ipsius 4/(o) E=5 1 5 prodibit C = — 0.0167782 , , ; m k 9.2247454 tum vero terminos Fx 5 , &c. negligendo, ex æqua- tioue (45) 2^C -f 6D = - 0.1055503 . atque sic tandem j) — — 0.0204497; . . . . 8.3106869 qui quidem ipsorum C et Î) valores si adhibeantur in ae- quatione (62), prodibit ex bis 8 A3 — 4 A2B — 2 AC — 3D = 1.0573407 * . . , 0.0242159 SA2 4A3 + 2A2B +3 AC— 45 D 32Æ 0.1601095 • • L 9.2044171 185 atque sic, pro primo quidem termino, istiioc calculi dia- gramma TjV 7T LiOg. — ; • • • V'2tA • • • . 3.2512906 0.0242159 3.2785065 . . . 1898".919 t]Vr7t Log. — ; . a V2 A • 1 • ; 0.3674920 9.2044171 9.5719091 . . 4. 0//.373 1899".292 pro secundo autem termino obtinebitur • + 1.2769231 . . . 0.1061647 B ..i;.. • + 0.4551409 . . . . 9.6581459 c : 0.0167782 . . . . 8.2247454 i) 0.0204497 . . . . 8.3106869 A B • + 0.8217822 . . ; , 9.914756S AB—2C . . . . . 4- 0.6147363 . . . . 9.7886889 AC— 3D . . . . • + 0.0399246 . . . . 8.6012405 2 AC —30. . . . • + 0.01S5001 . . . . 8.2671719 AC + AB2 — 3BC . • + 0.2660036 . . . . 9.4248875 2ABC-\- AD — 4.BD — 2 C2 — 0.0089480 . . . . 7.9517260 2 ABU + ACÀ - 5 CD . . — 0.0251260 . . . . 8.4001234 24. r.V—, • • y 2rA . . -f0//.5079012 . . n'.-'V—. ■ t 2r A . t. . 4- 391"3613 . . ♦ ' P s . . 2.5925778 4 • / ( Log. ( A 2 — AB) . . . 0.0209215 Log. {y 2—1) . . . . . 9.6172245 2.5925778 2.2307238 . . . -f- 170". 108 Log. ( AB — - a?) .• • ■ . 9.7886889 Log. 1(2 - K2) • • • . 9.1656795 2.5925778 1.5469462 . . 1 . . -f 3 5//.233 3D).- . * © 4- 205 '.3 41 Log. (/?C — • . 8.4950758 Log. A (4 — K2) . . . . 9.2084726 2.5925778 0.2961262 . . • 4" 1 .9 78 D Log '7 ' <1 ' « » 4“ 207,/.3J9 L°g‘ gV (8 — K2). ..... . 9.4895489 2.5925778 * fi "» •» 0.2866499 . . . — 1 v.93 5 -f 205.384 187 i Log. -(2ABC+ AD — IBD — 2C2)7.95I72G0 A Log. 3 32 1/2 8.8214563 2.5925778 9.3657601 Log. {AB — B 2) 9.5729027 Compl. Log. 2]A'2 9.5484550 2.5925778 1.7139355 Log. ~ (AC -f- AB2 — 3 BC) . . 9.3187228 A Compl Log. 8K2 8.9463958 2.5925778 0.8 576964 Log. ~ 2ABD -f AC2 — 5CD) A3 8.0816293 Log. 1 5 128K2 8.9183663 2.5925778 9.5925734 -{- 0".232 -f- 205 /.61G — 51".753 -|- 1 53v.863 7r/.206 14G".657 -f 0".39l 14 7' .04 8 188 f'°S' -J, {-AC 3D)D Log. 105 512K2 6.1532000 9. 16 MO 13 2.5925778 7.9071821 1 D° - * -- - Log(i A 4 945 2048^2 6.1967150 9.5135869 2.5925778 8.3028797 Log. (yf — JÇ) 9.9Ï47568 Log. |1(2 — K2) ..... 9.6775626 9.7057792 9.2980986 Log. - (^5 — 2C) .... 9.6825242 L°g- il (4 — t''2) 9.7203560 9.7057792 9.1086594 . . -f 0".008 -4- 1 47//.056 — ()"020 — I47"'.036 : . -f 0199 4- 147//.235 • . 4" O'. I 28 + M7//.363 189 Log. -L {AC -3D) . . Log.5Ys (8-K2) . • 8.3889111 0.0014322 9.7057.792 8.0961225 Log* ■ — . » • » • • • • 8.0983575 ° A 2 195 Lo„ (16 — K2) . . . 01136644 to 1024 V y 9.7057792 « S. 247801 1 . Log. 4 {AB — S') .... 9.1667380 A 13 Log. . . , • • » • • 9.4;>827 84 ° 32L"2 9.7057792 « 8.6307956 . Log. — {AC-\- AB2 — 3 BC) A 2 39 Log. — — D 12SJ/2 » • • • 9 • 9.2125581 9.3333390 9.7057792 8.2510769 -f O v.0 1 2 4- 147 '.37 5 - -, _ o"018 • — 147".357 — 0' .043 4-117//.314 — 0".018 -f- 14G".296 190 Log. (2 A BD + AC2 — 5CD) 8.0816293 1365 Log. — - ...... 9 6732878 2048^2 9.7057792 7.4606963 ... -J- Q". 003 146 299 »» ^ atque sic summa primorum duorum terminorum z=34 5//.291 Pro tertio autem termino numerice determinando fiet 2 AC -J- AB2 — 4#C %. • • + 0.2522157 . . . 9.4017721 AC2-\-2ABD+ 3AB2C — 5BC2 — 5B2D ! ■ — 0.0161836 . . . S. 2090756 2 ACD 4-3 ABCA+3 AB2 D ( - 2BCD — 2C3 — 9 BCD j — 0.0165693 . . . 8.2193042 AD2 + 6ABCD + AC3 | — BD2 — 1C2D — 6BD2i i . . 4- 0.0004324 . . . 6.6358857 3ABD2-\-3AC2D—SCD2 . . 4- 00007633 . . . 6.8826953 AC— D — 0.0009747 . . . 6.9888932 >73.(p(o)3 -y / 71 2 T2 * 2 tA • + 42//.64 1 7 5 . . . 1.6298350 V3- 35 .653 Log. //C — 3D) . 8.6012405 Log. |f ' y- f ° 41 K3 K2 1 / . . 9.0876127 1.6298350 9.3186882 . . . -f 0 208 35'soi . 8.4168516 ^°£* « ( zi/ 3 2/^2 ^ . . 9.2600404 1.6298350 » 9.3067270 . . . — 0.203 -}- 35 .658 « Log. 3^4/? [A — B) . 0.1561887 Log. (K 3— K2) .... . 9.5022046 1.6298350 1.2882283 . . — 19 ". l 19 -f 1G".239 192 Log. [AC -{- AB2 — 3BC) Log. L\ . ° 2 \V 2 Và) 9.1248875 9.2892207 LG29S350 % 0.3139432 . L.(2ABC+AD— \BD-2C2) 1 A 8.0578907 9.0821649 1.6298350 — 2"20S 14'.031 Log. ( AC2 +2 A BD—S CD) . - . A L°°' 8 (4 V‘i ~~ "9P3") i i Log. (2ACD — 3D2) . . . . il0°' (s V 2 27 V3) 8.7698906 . . . + 0'\059 -h 14 .090 8.1S77940 at 9.1027934 1.6298350 ' S. 9204224 . . . + 0'083 + 14". 173 6.2593647 9.2751997 1.6298350 7.1643994 . . . + 0"001 + 14". 174 £93 Log. D2 A 5 . 6.3028797 Log. 315 f 1 _ 1 1 1 . . 9.5621410 1.6298350 32 \16 K2 81 IA3) ^.49 18557 . . Log. B2 [A — B) 9.2310186 Log. i K 3 9.6365007 1.629S350 0.4973813 . . Log. (2ABC + AB' —452C)4 8.9537533 a Compl. Log. 8 ]A 3 .... 8.8543491 1.6298350 9.4379377 . . L. ( AC 2 + 2 ABD + \ _i_ 3 A B2C — 5 BC2 — 5 B2 D)j A2 Compl. Log. 16L^3 . 7.9967462 . 8.5533191 1.6298350 . 0 003 + M'.l 77 . -f 3'. 143 -f 17 v.320 . -f 0//.273 -f- 17".593 . _ o'4)15 + 17".57S 8.1799006 . 194 ♦ Log. [CD, (2,4—11 B) -f 3ÆB(C2+ HD) —2 C3). l . . 7.9008091 r 5 Log. — —— • « • • « ° 9G//'3 . . 9.4781381 1.6298350 8.00S7822 . « • ■ 0".010 + 17".568 Log. A(B — A) . . . . . 0.0209215 Log. Ï(K3-2K2 -fl) • . 9.6936651 8.7430364 8.4576230 • • + 0".029 + 17//.597 Log. (^45 — 2C) . . . . . 9.7886889 Lo§' ïë (v~3 ~~ yi ’^’1) . . 9.6222153 8.7430364 S. 1539406 • - + 0,/.014 $ + 1 7/.61 1 Log. -1 [AC— 3Z>) . . A . . 8.495074S lo~ - r 1 - 2 + j . .9.7936830 32 V3K3 2/^2 8.7430364 7.0317942 4 * + 0 "001 -f 1 7". 612 19 o Log. B [A — B) . . « (yl pj) 9.5729027 9.8228233 8.7430364 8.1387624 0 ' .01 4 4- 1 7/,.598 atque sic profecto terminus tertius zz 4- 17''593 , summa- que trium primorum terminorum zz: 34/22".884 Tandem fiet pro termino determinando qvarto 9"292279 . . . 0.9GS1222 Log. A^(A— B) 0.2332509 Log. |(1 G K4 — 27K3 + 12K2— 1)9.6039346 0.9681222 0.8053077 . . + 6 '.3 8 7 Log. A2(AB — 2C) .... 0.0010 1 S3 L.s(l— 3.2K2-4-3 3K3 — 4K4) .. 8 9343969 0.9681222 9.9035374 . • . 4“ 0 .801 + 7/,.188 Log. A(AC — 3D) .... 8.7074052 Log. 1(1^4 — 3K3 4- 3^2 — 1) 8.7642537 0.9681222 8.4397811 0'027 -f 7r/21 5 196 Lo». A D 8.41 68516 3 3 Lo^H- + .o». ~( 1 — \ _ 8.0 v±) 540929 0.9681222 8.0390667 Log. A2B{A-B) .... 9.7852321 Log. § (21^2— 2.3K3-)-4K4) .. 0.0375483 0.9681222 Log. ( AC + AB2 — 3BC ) Log. J-5(K2-2K3-{-K4) L.(2 ABC+AD-ïBD-ZC2) /1 2 1 \ h0S 'i{F^~F^ + Fl) • 0.7909026 9.5310522 9.5730487 0.9681222 0.0722231 . 7. 9517260 . 8.9923844 0.9681222 7.9122326 Log.(2ABD + AC2~ 5CD).. 8.2939587 /1 2 1 \ Log. 411—- — — H 8.9434939 b l6\2lA2 3|/3T4K4j 0.9681222 8.2055748 + 0."0 I 1 + 7 ".204 — 6". 179 -}- l//.025 — l".l 81 0'.156 0"008 O'. 148 -f 0'016 0//.132 197 Log. AB- (. A — B) Log. 45 (^4 — ^3) 9.3372133 0.0020838 0.9081222 0.3074193 D Log. (2 AC — 3D) • -jp Los. — O 32 \4K2 9 V'i + 0.3655294 1 — ^ 8.5 1 6 K'l / 725445 0.9681222 Log. B[2ACAtAB2 — 4 BC) • • Log- '‘(ft- -yi) • • • 5.9061961 9.0599180 9.1614633 0.9681222 9.1895035 L. (^C2+ 2ABD + 3 AB2C 8.1029109 8.8009540 0.9681222 7.8719871 . -f 2^.030 4- l".89$ . . 0.000 O '. Î 55 2".053 — 0//.C07 4. 2".040 198 L.(2 ACD 4- ZABC* + ZAB*D\ } 8.2193042 - 11 BCD — 2C3).-L I A 2 7 L. 45( — 1 -—I . . . 8.6652584 3*V9K 3 16K4/ 0.9681222 7.8526S48 . • • ~ 0".007 + 2 ".03 9 Log. B3(A — B) * . . . . 8.8891945 l'0g. /i • 9.4948500 0.9681222 ' 9.3521667 • ■ 0 ".225 + l".Sll L. B\3AC + AB 7 — 5 A . 8.5874835 5 Log. ° 128 0.9681222 - 8.1473657 . • • 0".G1 4 l".800 unde sequitur summam adeo quatuor primorum termino- rum fore = 34/24//684, atque proinde, si pro quinto de- terminatum in antecedentibus adhibeamus valorem, sum- mam scilicet omnium quinque terminorum fore 3 4/25//.044.’ Hæc igitur pro refractione habenda est horizontali, quæ, ex liypothesi paragraphi 49:næ, normali conveniet, 199 quem in § 30 assumsimus atmosphæræ statu, pro tem- peratura scilicet — -j- io° ex thermometro centesimal!, Barometro autem ad temperaturam glaciei liquantis redu- cto = 0m . 76 ; atque profecto sic patebit, si seriem, qua $ valor ipsius v definiatur, non ultra terminum C continuabimus, fore errorem, quo oriturus inde afficietur valor, = 1 1 "3 7. Sed et si omni quo fas est rigore expositam in ante- cedentibus tlieoriam, cum observatione Groombridgii com- parare animus est, non equidem sufficiet animadvertisse solummodo pro statu atmosphæræ juxta Groombridgium fuisse n — 58"19179 1.7648617 — 0.0002821218 . . . ; . 6'.4504366 sed et pro A, B , C et D sequentes adhibendos esse valores A = -4- 1.2769231 , . . . 0.10616473, B = + 0.4413525 .... 9.6447856, C = — 0.0232618 .... 8.3666434, D S3 — 0.01839236 . . ; . 8. 2646374. §. S8. Sed ct, quo demonstratorum in antecedentibus appli- 200 lio tandem fiat ad refractiones determinandas, quæ pro terrestribus valeant objectis, revocemus a paragrapliis 21 et 22 aequationes f du \ p / dx \ J 1 -f * * \ ï/7 / ’ et (?) = - r e dÇ) — {- £ (p utique ex bis ( du ^ ( l eÇ)' k dx \ V^/ l 1 + x ) y £d(p) ubi coëfficientem 1 -f ~ numquam non licet unitati æ- qualem assumere, ex quo igitur pro objectis quibusque terrestribus (du\ 1 f dx\ dq) s \d(p) atque cum fit ex hypotliesi Ax d et eorum substituan- tur valöres , 830 <2(o) = . , ' 760 830 + 9 800 + 3 9 830 et a 650 830 ’ 760 800 4-33 T~ ’ 830 950 4- 6 0 830 designante videlicet Q temperaturam atmosphæræ ex ther- mometro centesimali determinatam , b autem altitudinem barometri millimetris definitam 5 atque sic profecto patebit, pro normali, quem assumsimus, atmosphæræ statu, fore = 11.165 pro temperatura autem glaciei liquantis rr 10 . 122 Cum autem hic valor pro objectis tantum locum ha- beat, quorum altitudo præ subtangente Barometrica r = 202 8261«. 844 pro evanescente sit liabencla, indefinitum etiam ejusdem vel orem sic explicasse convenit. Ex Maclaurini scilicet theoremate erit (£)-(£) + ■(£) + «■*: =(£M' + 'fê)-P + -) ideoque generatim adeo / f l J y***2 ) f Sed et per demonstrata in antecedentibus 69 = - «•>( A X A — B , AB—2C AC - — + + t3 *’)■ e iterumque differentiando d29\__ , 2ÆB+2C ,A2B- 4AC JPC + X 4“ x2^ . Ax ideoque ponendo .r — o m=- (3) = «( {A - B). ${o) 9 A2 — 2AB -4- 2C et )- igitur fiet tandem -S) •)) * (M - 1 _ . Log Log vel denique Â'.^(o) 1 — K . ^(o) K . \p(o) ('K«)) . Log hoc est (>-*•9 204 X H . — r atque sic tandem Sed et q>i (x) = f ) = — I — K . \J/(o) # 'K«) r ’ (H + K).ÿ(o) = 1. atquc per æquationem (8) 2 2r S.(pL[o) Hë*(p{o) 2 r . \p(o) “ [i — Â.^(o)] . 8 ce- tera1 que ejusdem generis, quas in Lapponiis australioribus frustra quæras. §. 3- Quæ sit autem efficacia solis inoccidui, Tei exinde colligitur, quod coralia florum in septemtrione, ut supra ostendimus, amplior obtingat, nec non saturatius colorata ; quod tamen in speciminibus exsiccatis minus lucide apparet. Hinc plantarum Tariæ formae, Tei etiam species exsti- tere; ex. gr. Veronica serpyllifolia , Tar. borealis: floribus, fere ut in Ver. saxatili, grandefactis , eximie coerule- sc entibus; quæ planta alias floribus parxis atque pallidis l. lactescentibus legitur. Quod autem tota planta his regio- * nibus depressa sit, et undique pubescens, capsulis quo- que obeordatis, quum Tulgo reniformes sint: aliis de cau- sis fieri potest, de quibus mox plura dicemus. 212 Pinguicula iitraque alpina et villosa y floribus pulchrius oculatis in Lapponia Toni eu si 9 observantur 5 unde Ping. fla- vescens. Mgosotis scorpioides floribus Lapponiæ grandio- ribus legitur a) ; atque liinc forte Mgosotis alpestris facta. a J Obs. Nulla hac forma in subalpinis Lapponiæ vulgatior. Folia ra~ dicalia obovata; ceterum tota planta succosior atque obesior ob so- lum pingvidum. Eadem planta glabrescit in aqua, ubi etiam folia lanceolata et calyx quinquedentatus evadunt, quæ forma Myosotis palustris forsitan audit. (Utraque forma sub FI. Lapp. n. 98 a Ccl. Wahlenberg intelligitur). Tertia myosotidis forma itidem in aqua enata, ad ripas lacuum sæpius inundatas lecta ex. gr. ad Öf- ver- Calix; quas floribus minoribus, calycibus quinque - partitis, ferme glabris, pedicellisque longitudine calycis ad M. caespitosam Schultz, pertineret; nisi quod planta valde sit abbreviata atque simplex, ut- pote unico racemo subinde e radice exeunte constituta. Quarta in Lapponia forma, quam itidem in aqua legi, gracillima est floculis minutis; calycibus quinque partitis, laciniisque acutis; pilis raris adpressis; pedicellis vix longitudine calycis. Caulis filiformis est, et folia glabra anguste lanceolata, acuta et cito marcescentia; quam formam, nescio quo, referam; nisi M. palustris d. (Fr. Nov. Ed. 2. p. 03^ hujus loci habeatur. Huj usinodi formas, quamquanf leviores sint a multis judicandae, quia et rarius obtingant, minime tamen contemnendas censeo; nam et id, quod multi novarum rerum cupidi prorsus ignorare voluerunt, redarguere videntur, non omne, quidquid natura habet alieni, idcirco spcciein esse ; quum innumerabiles sint naturae vires in plantarum formis creandis. Sic species illa Myosotidis, quæ de una Scorpioi- dide Linnaeana in tot species divulsa, quot habet hebdoma dies, (vel postremum totidem plures) summos sæpe rei herbariae scriptores ni- mis diu torsit; quæ tamen, omnibus in unam specbem collectis va- 213 Pari modo Potentillam illam alpestrem exstitisse opi- nor, quæ procul dubio nihil aliud est, nisi xarietas P. vernæ, quamquam multis jam, multorumque nominibus, nobilitata est. §. 4. Hæc vegetatio florum etiam ad gramina extenditur. Nam his quoque glumae calycinæ majores, praesertim in alpibus, forsitan aliis etiam de causis, quarum infra mentionem fe- cimus. A grostis alpina , panicula pauciflora, glumisque calycinis majoribus, ut gramina vulgo in alpibus, vix ab A. rubra separanda 6). Arundo Calamagrostis glu- rietatibus, satis limitata videretur. Quare satius duxi, unam certam speciem habere, quam decem incertas creare. At constantes sunt? Omnino! Tales enim decet varietates Linnteanas esse. — Constantes sunt, quousque non mutatur locus. Sed fac mutari locum. Fac mu- tari montes in valles, hasque lacus fieri. Quid tum postea? Nonne stricta foret collina, et collina arvensis, sicut alpestris palustris? Nam in casibus dubiis perperam citatur locus ad auctoritatem speciei confirmandam, quum aliena soli locique natura potius diversitatis rationem vel causam in se continere videtur. Cujus diversitatis na- turam, etsi jugiter demonstrare, vel in hortis imitari, valde sit dif- ficile, re tamen vera variae plantarum forma: repraesentare videntur. J Aliam etiam, saltim in Lapponia, habemus Agrostidem cum A. rubra minime confundendam: glumis calycinis anguste lanceolatis; foliis latis, culmo succinctis; panicula ramosissima, sub anthesi valde divaricata, ante ef post anlhesin contracta. A. rubrâ duplo ma- 28. 214 mis calycinis majoribus Lapponiæ instructa est; quare mea specimina, A. P s eu dophragmitis nomine divulgata (Act. Scient. Acad. 1822), varietatem Calamagrostidis si- stunt, quod postea animadverti. Atra ccespitosa in regio- nibus subalpinis, flosculis majoribus, saepius trifloris ari- stisque, subexsertis luxuriat, quæ Aira glauca , Ilartm. FI. Scand. in addend., quasi A. al pinam et A. bottni- cam connecti t. Nam ut supra dictum, non modo flores, sed etiam gluinæ calycinæ graminum grandescunt in alpibus , partim ob lumen solare perpetuum, partim propter aquam frigore mixtam. Lumen solare ampliores reddit flores, atque co- jor. Promiscue crescunt, sed A. rubra jam deflorata, haec panicu- lam vix explicavit. Glumae calycinæ hujus ante florescentium subu- latae, sed in A. rubra ovatae apparent. In A. rubra, corolla semper clausa, id est gluma interior numquam libera; quia exterior coralia interiorem amplectitur, inque eo statu sub ipsa anthesi quo- que perseverat, seminique maturo adhaeret. In altera valvulae sunt a se invicem liberae, corollaque proinde aperta, nec semini maturo adfixa. Figurae 58 1 in Bot. Svec. proxima, sed duplo major. Si bæc est A. vulgaris Schrad. , non videtur varietas esse A. ru- brae, sed diversa species. Aliae et permultae sunt A. rubræ formae muticae; quae vero sub N:o 668 in Bot. Svec. picta, vulgatissima in Lapponia est, neque post, neque antea, neque sub anthesin aliter, re- spectu paniculae, divaricata, sed in omni statu sibi similis; neque glu- mae calycinae unquam adeo a se invicem remotae , ut petala appare- rent, sicut ejus, quam nunc descripsi. 2 lo loratiores. Frigore autem comprimuntur , vel contrahuntur vasa. IJinc abbreviatur culmus. Proinde panicula quoque et decurtata atque depauperata. Sed abbreviato culmo, paniculaque pauciflora facta, non possunt flores seu gluma* calycinæ tenues atque graciles fieri 5 sed eadem lege suc- crescant, neccsse est 5 quia flosculi numerosi quasi in pau- cis continentur. Neque A ira alpina tantum istiusmodi vegetationem collectivam ostendit, sed multa alia vegeta- bilia^ de quibus infra plura. Ceterum, quo altius surgit gramen versus alpes, eo brevius atque strictius fit. Habeo Specimina ad mare lecta lïelgclandiæ 1819, quæ optime sunt evoluta: foliis elongatis, non convolutis et panicula diffusa; quæ, nisi vivipara essent, ab À. cæspitosa di- scerni non possent. Itaque verosimili videtur, A. alpinam non esse nisi varietatem A. ccespitosce $ sicut A. montana L. a flexuosa differt gluniis tantum majoribus, magisque coloratis. Huc citari possunt: IlicroeJtloa odorata , var. bicolora , (Zetters t. Res. 2. p. 52); Poa alpina «; Eriger on Acre ß. glabra tum , (Zetterst. Res. 2. p. 129); Solidago Vir g au- rea ß - lapponica (Wahlenb. fl. Sv. No 932.); quæ o- mnia non modo magnitudine, sed etiam colore vivacissimo, quo ad flores eximie differunt ab iis, quæ in aliis regioni- 216 bus crescunt. Sic certe apparet lucis, in septemtrione numquam non splendentis, efficacia. §. 5. At lumen solare, tam in summo septemtrione saluti- ferum atque duituruum , vel in eo deprehenditur , quod ve- getationem, in primis florum, tantopere accelerare yidetur, ut cerealia, quæ aliis regionibus longo temporis intervallo vix explicare flores potuerunt, postquam coelo assveverint arctico , duplo fere breviore temporis spatio non modo de- floruisse, sed etiam fructus maturos praebuisse animadver- tamus. Quam celeritatem, etsi nonnihil caloris, coadjun- * ctum luci, ad properandam vegetationem conducere videa- tur, maxime tamen solis efficaciae imputandam existimo 5 » quia floribus in septemtrione, die pariter ac nocte perpetua lacessitis luce, nihil est temporis reliquum , quo requiescere potest vegetatio: et accelerata vegetatione floris, celerius absolvitur fructificatio. Itaque omnia, quorum ad praeparandum germen opus est, hoc est ipsa an thesis, et quæ ex ea sequuntur, scili- cet fructificatio et fecundatio germinis, maxima celeritate in Lapponia perficiuntur. Sic summo in septemtrione Flo- ra omni, qua par est, festinatione properare opus videtur. 217 ut eo citius requiescat 5 quasi baud ignorans, non multum sibi temporis esse consumendi, mox instante autumno. §. 6. In genere observandum , quod præter rationes jam al- latas, quæ vegetationem singularem in alpibus reddunt 5 ut lumen solare perpetuum, frigus nocturnum tempestati- bus exacerbatum, solum pinguidum etc., etiam aliæ acce- dunt causæ, non minus memorabiles, quam Lapponiæ pe- culiares, maximique momenti liabendæ respectu plantarum, quæ mutationibus facile afficiuntur. Regio alpina multa pluvia quotannis immadescit; ter- raque ferax aquarum, ex alpibus emanantium, uberrimisque irrigua fontibus, subjacentes regiones fluviis crebrisque torrentibus alluit; quare regio alpina et omnis fere Lappo- nia scaturiginosa et penitus inundata evadit. Hinc paludes in Lapponia maxima1 vastissimæque exstitere. Hinc vege- tatio singularis maximeque palustris; quippe quæ calama- riis et amentaceis maxima parte constituitur. Hinc Li- chenum major copia, quam nusquam terrarum; quorum vegetatio in Lapponia fere nunquam, ut multis aliis regio- nibus, ob nimiam siccitatem interrupta, in fastigium sui generis enixa, miram Lapponicæ gentis oeconomiam fun- davit. 218 Hujus rei efficacia vel ex eo intelligitur , quoil non solum plantæ, alias palustres in alpibus montanæ fieri so- lent; ex. gr. Vaccinium uliginosum $ Pedicularis lapponica ; Belida nana i unde variationes quoque formatæ ex. gr. Le- dum palustre ß- dilatatum ?* Stellaria uliginosa ß. al pest ris Il ar t m. 5 Carex canescens ß- fdpiolca; Carex panicea ß. spar- s i flora ; Carex af/uatilis /9« epigejos etc.; sed etiam, quod idem locus pluries quotannis inundatur, rursusque, dis- solutis nivibus, exsiccatur, formam ambiguam nanciscun- tur plantæ, sicut ipsa elementa, quibus circumdantur. Sic Salices variae praesertim ad ripas fluminum, bis quotan- nis inundatas, duplici sæpe occurrunt forma, scilicet foliis inferioribus angustatis glabris, amentisque foliaceis, quia serius explicantur; ideoque dispositio, ex amentis desum ta, Salicum, valde incerta videtur; nam plurimas Salicum spe- cies, in Lapponia saltim, videre licet amentis foliaceis, fo- liisque orbatis, ne ipsa quidem Salice limosa excepta. L contrario folia superiora, quæ aqua numquam tangit, ma- gis in latitudinem eflbrmata, et amenta sæpius praecocia; quæ ratio in uno sæpe eodemque individuo deprehenditur. §. 8. Pari modo plerasque plantarum variationes exstitisse opinor. Nam cum momenta, quæ ad vegetationem exci- 219 tamlam , su sten tand am ve maxime sunt necessaria, ea ter- rarum parte, quæ zona temperata nuncupari solet, magis aMjualiter vel definite sese habere animadvertuntur: ipsas quoque plantas perfectiores fieri necesse est, onmibusque partibus melius, seu aequali proportione evolutas; quum autumnus et yer, liiems et æstas, dies noctesque mutuis yiribus recompensantur. His regionibus yariationes quo- que constantiores esse, quisquis! facile yidet c). INiliilo ta- men secius yariationes sint nccesse est, atque species per se species. Ubi yero vires contrariae, quibus æquiva- lentibus omnia sese aequaliter habent, in alterutram partem inclinare, ut in zona torrida aestus, in zona autem frigi- da frigus: tum vibrare vegetatio, extra modum vagari, et mox inopinatas formas proferre coepit. Sic vegetatio, suppressa in alpibus, non explicare omnia, quæ in aliis regionibus explicat, sed plurimas partes stipare atque in unum gerere solet; quo vegetatio quasi collectiva (si istiusmodi voce uti liceat) oritur, id est: ejusmodi ratio, qua non solum magnitudo totius plan- tæ diminuitur, vel saltem abbreviatur, sed etiam de par- tium numero aliquid detrahitur. c ) Cfr. Wahlenb. FI. Sv. introduclio. 220 Itaque, quod ramosum est in silvis, fit simplex in alpibus; quod erectum procumbens, et vicissim. Vegetabi- lia exinde iisdem regionibus saepius pauciflora, et tamen grandiflora facta, pluribus ramis in unum quasi caulem connatis, flosculisque numerosis in unum florem redactis. §. 9. Hæc vegetatio collectiva, in alpibus evidentissima, mul- tis de causis oriri potest 5 etsi acerbum, imiteque illud arcticum frigus in proxima esse causa videtur, cujus vis in contrahendo ac minuendo sita est. Nam omnis vegeta- tio acceleratur calore, frigore autem retardatur aut suffo- catur. Ilinc vegetabila solis aestu maxime optimeque vege- tare solent, praesertim humo modice uda. — Inprimis cer- nitur vis caloris, in maturando fructu. Quare Lapponica tellus, utpote nimis frigida, fructuosa esse nequit; quum ad maturandum fructum aliquanto pluris esse opus caloris videtur, quam quod Lapponia præstare potest. At ejusmodi vegetabilia, quorum vegetatio atque fru- ctificatio brevi absolvitur, aut quorum fructus minimam ipsius herbæ partem constituunt, ideoque citius vel modico calore maturescunt, in Lapponia maxima copia proveniunt. 221 § 10. Quum autem summum sæpe caloris atque frigoris exi- stât discrimen in alpibus, idque minimo temporis, loco- rumve intervallo $ cum urgeat frigus superne in vertice mon- tis, fervensque æstuet calor in fauce: quisquis facile judi- care possit, quæ sit efficacia virium tali impetu contrarie agentium 5 quanta dissimilitudo herbarum alienissimis hisce regionibus. Hæc aliaque naturæ arcticæ phenomena ignorantibus prorsus incredibile videbitur, quo modo individua ejusdem speciei inter pollicarem ac sesquipedalem altitudinem va- riare 5 cur hirsuta atque glaberrima, aut qua ratione sim- plicia atqua ramosissima fieri possint Ilanc ob causam Saxifraga cæ sf.it osa oliin sine ulla tamen sufficiente ratione in plures species divulsa $ namque ignorabant auctores , acaulem fere esse plantam in alpibus , cauiescentem vero ramosamque in inferioribus montium re- gionibus. Simili ratione Saxifr. Cotyledon in fissuris ru- pium inferioris regionis caule superbit altissimo, sæpe bipedali, paniculaque ramosissima 5 eadem planta summo alpium jugo humilis est, caule interdum biunciali, panicu- laque subcymosa: unde petala latiora, magis obovata, et 29. 222 punctis purpureis maculata. (S. Cotyledon (i- Læst. V. A.H. 1826.). Epilobium alpinum u. in summis alpibus uni flo- rum 5 ß. in sylvis multiflorum. Ranunculus acris aliis re- gionibus ramosus atque multiflorus; in alpibus simplex at- que uniflorus, flore, respectu magnitudinis plantae, satis am- plo. (Ran. montanus? Willd.). Ranime, glacialis in sum- mis alpium cacuminibus semper uniflorus; sed inferioriori- bus , 5 — 4 florus. Hieracium murorum in alpibus sim- plex atque pauciflorum imo uni florum ; ceterum ramosum jam in Lapponia sylvatica , ibique floribus minoribus. Tussilago frigida , quo altius surgit, eo brevior atque pau- ciflora, flosculis radiatis elongatis atque coloratis; in syl- vaticis autem brevioribus vel demum evanescentibus (ß Wg. FI. Sv.); sed floribus numerosis. Huc citari possunt: Apargia atumnalis , var. uniflora seu Taraxaxi ; Gnaphalium supinum , in alpibus acule et pauciflorum, capitulis 2. 5. majoribus; in inferalpinis se- mipedale, floribus usque ad duodecim. Cum bis congruit Saxifraga rivularis , var. acaulis , in summis alpibus ; Cam- panula rotundi folia y var. linifolia etc, §• n Sed etiam gramina in alpibus abbreviata, pauciflora, et tamen grandiflora sunt ut supra ostendimus. Ex. gr. 223 Luzula parviflora ß. spadicea ; Luzula campestris ß. niva- lis; Carex leporina, var. subalpina d); Carex lag opina , var. crassiuscula e) ; Carex atrata var. nigra, f); C. alpina u (Wahlenb. FI. Lappon.)$ Carex ampullacea var. borea- lis, g); Carex saxatilis , var. rigida ; Carex pulla «. (vide infra). Quibus rebus facile evincitur, quod etiam ipsius naturae ratio testatur, plantas alpinas non modo abbreviari et simpliciores fieri, sed etiam floribus paucioribus verum majoribus instrui, vi vegetationis collectivae 5 quia plures quasi^in paucis continentur h). - * ■■ dj Spiculis in spicam ovatam congestis, (num C. ovalis Good), ru- fo-fuscis; capsulis concavo- convexis , margine serrulatis, squamis longioribus. Legi ad Quickjock et Peurajaas 1S21. ej Culmo abbreviato stricto; spiculis confertis, majoribus. Ex alpibus Lulensibus 1821. fj Spicis oblongis approximatis, erectis, subsessilibus ; infima subpedi- cellata; capsulis obo vatis, obtusis, brevissime apiculatis, glauce- scentibus; ore subintegro; squamis aterrimis, ovatis, unicoloribus. In summo alpium jugo ad Tjatja Lappon. Tornens., quo tria tan- tum specim. legi; quorum unum spicis quattuor, spicam mediam ha- bebat androgynam inferne masculam; alterum specim. habebat mascu- lam terminalem; tertium binas masculas atque unicam femineam. Est quasi inedia inter C. atratam et a/pinam. Num C. nigra ? Ali. gj Culmo foliisque subfiliformibus, canaliculatis; spicis subovalibus , sub- fuscis; capsularum rostro abbreviato. Spicæ famineæ plerumque bina, sed mascula unica: quasi Ampullaceam et rotundatam conne- ctens. h) Cfr. Aira alpina Poa a/pina a., Festuca vivipara etc. 224 g. 12. Hac vegetabilium contractione singularis exstitit ve- getationis alpinæ indoles , qua non solum abbreviatur truncus, sed etiam folia ex oblonga in rotundam abeunt figuram. Quæ ratio trunci, qua nexus naturalis inter folia atque ramos observatur, iliorumque habitus eadem propor- tione, ac truncus mutatur, omnino memorabilis est. Quis est , qui varietatem Bctulæ albæ pendulinam non noverit? Hujus folia suum cuj usque ramum imitari videntur. Ra- mi pendentes sunt, atque graciles: proinde folia angustata atque acuta gerunt. Eadem Betula varios formarum mo- dos emeliens, postremum in fruticosam vertitur, cujus fo- lia parvula ac orbiculata e ramis valde torulosis erum- punt, adeoque trunco subdepresso optime respondent i). Eadem ratione variationes Salicum interpretari opor- tet, quarum folia mirifice mutantur, non modo magnitu- dine atque pubescentia, sed etiam liabitu atque figura, ut nullæ sint Lapponiæ species , quarum folia subrotundam ac ij Dignoscitur Betula fruticosa Pali.: trunco subdepresso; foliis subrolundis, obtusis; squamarum lobis subæqualibus , et profundius, quam in B. alba partitis. Ægre quidem a B. nana discernitur; sed transitus ad B. albam indubitabiles sunt. 225 lanceolatam figuram non ambigant. Quæ res sagacissi- mos sæpe rei herbariae scriptores fefellit. Quis enim cre- deret, Salicem lanatam foliis lanatis integris rotundis, at- que varietatem foliis lanceolatis, serratis glabris, eandem esse speciem. Quæ differentia inter phy lici foliam ac ni- gricantem, inter arbusculam atque majalem ; romarini foliam ai arenariam? Quæ quidem species, me judice, baud diffe- runt. Certe pubescentia nihil refert 5 nam praeter S. phy- lici foliam , fuscam et ver si foliam , etiam auritam atque li- vidam germinibus glabris sæpe animadverti. §• *4. Facile quidem largior, esse quandam phylicifoliam sensu Linneano distinctissimam , de qua Linnæus in FI. Sv. ” habitat in pratis Vestrobottnice et sylvis Lapponiœ scri- psit. Quæ vero in Vestrobottnia vulgatissima, nulla alia, quam S. majalis est (Wahlenb. FI. Lappon.), scilicet utraque forma (germinibus et glabris et pubescentibus) qua- rum liæc , ni fallor. Sal. nigricans 1. c. ex parte. At quæ in sylvis Lapponiæ, eadem est arbor, scilicet: 8. ma- jalis; nisi arbuscula major , (Wahlenb. 1. c.) hujus loci habeatur, cum qua arbuscula minor , (Wahlenb. 1. c.) o- mnino confluit 5 a qua tamen arbusculam minimam , (Lin. FI. Lappon. §. 560. et Tab. 8. fig. m.) diversam statuo, 226 vix ulli post Linnæi tempora notam , quam bis tantum ipse legi, in summis alpiuin regionibus A). Itaque S. majalis , Wahlenb. Fl. L., S. arbuscula ibidem, nec non S. phy- lici folia , FI. Sv. ex parte, unam speciem, quam pkylici - foliam appellare si libet, baud recuso, milii quidem con. stituere videntur. At S. phylicifoliam, Wahlenb. Fl. L.; Salicem nigrieantem ibid., formam, quam S. Capreæ ap- proximari dixit; S, phylicifoliam ß. FI. Svcc. et S. nigri- cantem ibidem, alteram Speciem quodammodo ambire cen- seo; quo etiam Salix illa Rudbechiana , (Lin. Fl. L. Tab. 8. fig. a.) omnino pertinere videtur. Rem vero ea, qua nunc dixi, ratione se habere, nullis queo argumentis de- monstrare, quam ipsa natura, cujus testimonia tuto citare audeo; quia innumerabiles formas, specimina, et omnes, quidquid est Salicum, variationes, tredecim fere annis, e Svecia boreali collectas , diligenter examinavi et disquisivi, ex quibus didici, non plus , quam duas earum , quas supra memoravi, formarum species creari æquo animo posse. kj Sal. arbuscula minima dignoscitur l:mo Amentis omnibus etiam ma- sculis serotinis et foliaceis. 2:do squamis obovatis 1. in masculis ferme subrotundis; ciliatis tantum. 3:tio foliis minimis, et post exsicca- tionem costatis! rigidis. Ab hac S. arbuscula vulgo, differt: amen- tis, in primis masculis, praecocibus! Squamis lanceolatis pilosis , amen- tis duplo majoribus. Folia lævia tantum nec elevato costata. 227 §. lo. Salix arbuscula major, seu orgyalis ( Wahl en h. Fl. L. n:o 476) in ipso loco (ad lacum Virihjaur) a me quo- quoque observata, nullo modo ab ea differre videtur, quæ per universam Lapponiam vulgatissima / ) , ad ripas flumi- num omnium Lapponiarum, et prorsus eadem per totam Vestrobottniam , Angermanniam , superiorem Jemtlandiæ us- que, densissimas constituit silvas. Hanc ad S. majalem semper detuli, ejusque nomine Botanicis Sveticis communicavi: cujus etiam meritiss. Koch, (in commentatione Sal. Eur.) particeps factus esse videtur, isque eam ad Sal . arbusculam citavit, cum qua etiam paullatim sed aperte confluit. Ab liac S. majalis vera, s. (germinibus glabris) in Vestrobottnia vulgaris, ni- hilo, nisi germinibns glabris differre videtur. Salix autem phylicifolia , (Wahl en b. Fl. L. n:o 482), cujus forma magis urbana seu campestris (Wahlcnb. FI. Sv. /?) in Svecia australiori occurrit, prorsus eadem est, 1) Arbor tenuis biorgyalis et supra, germinibus pubescentibus; foliis ni- tidissimis semper glabris et subtus eximie albo glaucescentibus. De hac in Fl. L. altum silentium? Suspicor tamen eam sub S. majali in- tellectam; quamquam S. majalem proprie sic dictam (germ, gla- bris) nullibi Lapponiæ vidi. 228 ac Sal. nigricans , ( Wall len b. Fl. L. et Sv.) 5 quia et in de- scriptione dicitur: ”folia sub incauta cxsiccatine omnino ni~ greseunt ” et mox: ”ramuli tenelli et radiales , petiolique semper pubescunt .” Quo nihil a Sal. majali, arbu- scula, eeterisque huc pertinentibus formis, potest esse alienius. §. 16. Plurima de variationibus salicum essent animadver- tenda , eaque memoria digna , quæ tamen temporis locique angustia hic praetermittere coactus, in aliud tempus op- portunum, vel speciale opusculum, si velint fata, reser- vare satius duxi. Nunc hoc unum adjungam, dispositionem Salicum, e germinum foliorumve vestitu desumtam, parum consentaneam esse naturæ, quod et affinitatis vinculum rumpitur, et species sæpe cum varietatibus commutantur. Neque methodus illa, quæ amentis nititur, satis apta, quia, ut supra dixi, nimis vaga atque incerta. Nam et casus incidunt et tempora, quibus amenta præcocia fiunt serotina , aut foliacea nuda. Nulli denique characteres fidi, nisi qui ex pedicellis germinum sumuntur, respectu habito necta- rii atque styli m). mj Meritissimus Koch, in supra laudata commentatione, quum in cha- characteribus Salicum recensendis, de ameutis agit pag. 5. inter alia 229 S. 17. Primum igitur hoc attendendum judicavi; quod etiam experientia testatur, quomodo vegetabilia alpina plerumque de Sa l. lanata quam propriæ quoque sectioni subjecit, ’’amentum'* ait, ”in apice ramuli conspicitur j et aliquot praeterea sub api- ce hujus ramuli et sunt sessilia.” Quod tamen neque verum est, neque omni tempore absolutum. Amenta sessilia sunt, dum in alpibus commoratur planta. Ubi vero eo sylvarum ventum est, quo neque nivibus obsita, dum flores explicare conatur, planta, neque frigore oppressa folia, quorum germinationem non modo retardari sed etiam suffocari apertum est, quam diu planta vel frutex un- dique nivibus circumdatur, apicibus tantum ramulorum eminentibus, et amentum nihilo secius mitentibus: mox alia inquam exstitit plan- ta, cujus non modo amenta lateralia, sed etiam folia amentacea sa- tis bene explicata, quemadmodum Fig. Linnæana (Lin. Fl. L. Tab. 7. fig. 7.) ingenue eam repræsentat; quo in statu pilis aureis quo- que destituitur, et Sal. lanata var. depolita audit. (Wahlen b. Fl. Svec. n:o 1 1 I 7. — Excluso tamen syn . S. depressæ quæ, ni fallor, variationem S. lividcEj, cinerascentem dictam (Wahlenb. FI. L. n:o 488), spectat; cujus itidem Synonym. Lin. Lapp. §. 3 58, ad varietatem S. cinereœ pertinere videtur, quam omnino memorabi- lem inveni, nisi forte diversa species: germinibus pedicellalis stylis- que porrectis inter S. cineream et limosam media). Itaque de- miror, hanc figuram a celeberrimo auctore prœtervisam esse, in qua amentum laterale et foliaceum fingitur: qualem ipse quoque in syl- vis subalpinis animadverti, et nuperrime in Lapponia Tornensi ad Lammaskoski legi. Neque hujus tantum amenta , sed aliarum multa eadem ratione variare solent. Ex. gr. S. caprea cujus ameuta vulgo præcocia et sessilia audiunt, in Lapponia foliis amentaceis ipso amento longioribus legitur. Pari modo S. cinerea j phjrlici- folia s. nigricans ^ repens etc. Sed illuc revertor. 30. 250 deprimuntur nd terram. Nam frigore contrahuntur vasa, qua compressione omnes partes constipantur , incrassatur truncus et abbreviantur rami. Praeterea calet terra maxime in superficie, qua radii solis tamquam in focum colliguntur. Nam superior plaga, quattuor aut quinque ulnarum distan- tia sursum ex summitate herbarum, aut tempestatibus re- frigerata est, aut aere, praesertim in alpibus jam minus condensato, maxima caloris parte privata; nullis ibidem objectis caloris materiam excipientibus. Itaque vegetationis summa vis, maximaque caloris ef- ficacia proxime ad superficiem terrae, adeoque circa radi- ces agunt. Illuc vegetatio exstitit eximie radicosa , — si hoc vocabulo uti liceat, — quæ ad summum in alpibus enixa fa- stigium , quod radices ibidem maximam vegetationis par- tem constituunt non soluin perseverantia, sed etiam mole, id inprimis effecit, ut plurimae species per radices propa- garentur; caulibus etiam ac truncis in radicis speciem mutatis. Hinc plurimae species arborum in alpibus truncum ha- bent subterraneum, vel saltim procumbentem; ramis tan- tum de terra eminentibus w). nj Videre licet extrema Pini sylvestris, Abie t i sque individua, can- dice valido atque robusto, sej approximatur. Alisma Plantago ß, graminifolia, Nymphaea lutea ß, pumila i/|. Ranunculus ar/uatilis , var, eradicatus zj . Jflyriophyllum annis 1827, 1830, sed sine fructu maturo. Sparganio natan- ti e longinquo simillimus. Folia natantia sæpe desunt, tumque ne- mo sane divinaret, tam propinquum esse P. natanti, ut dubium sit an ex illo tuto separari possit. Conf. ulterius huic opellæ addenda I. i y) Nymphcea pumila in rivulis haud profundis nascitur, quibus aqua usque ad fundum hieme congelatur; quare glacies cum aqua vernali © fundo sublata, radices quoque secum tollit, paucis tantum radicu- lis relictis: ex quibus planta pumila seu diminuta et gracilescens crescere pergit: floribus proinde minoribus, foliisque angustioribus, unde ovarium quoque angustatum , sicut tota planta depauparata ob causas supra allatas. En! Exemplum varietatis, quam natura mi- rando, sed omnibus perspicuo modo formavit. Qms lYyniphœam pu- milam primo obtutu distinctissimam esse speciem non judicaret? Ast cognitis causis nemo est, qui auctoritatem hujus plantae specifi- cam propugnare vellet. £j a. subaquaneus, caule bi 1. 3 -pollicari, filiformi; floribus minutis- simis, ante explicationem vix semine cannabis majoribus; foliis non proprie capillaribus, sed abbreviatis; radice filiformi, fibrosa. Hab. in stagnis vadosis ex. gr. Karavuopio et Saxajerfvi ad Karesuando Lappon. Tornensis. Cæspitose crescit in fundo, quo etiam floret sub aqua, interstitio 3 -pedali ex summitate plantæ ad superficiem aquæ. Æque memorabilis et omnino constans varietas ac N.ym- 243 spicatum ß. tenellum a). Hue pertinet Callitrichc vema p. foliis omnibus linearibus , in rivulis et fluviis b) , et Spar - ganium natans , var. foliis ensiformibus et erectis in limo e). Potamogetones tenuifolii seu marini , JRuppia maritima ß. rostrata , ”in fretis fluenti mari oppositis ? (Wahl en b. FI. Sv. n:o 207.) 5 cum quibus comparari possunt Zanichellia palustris ß. pedicellata , et Zoster a marina ß. oceanica , nec non Ceratophyllum demersum ß. submersum , quæ omnia se in vicem confirmant. Nam ut supra dictum, quo altius phæa pumila, et pari modo or(a. Glacies enim radices Ranun- culi aquatilis funditus evellit; sed reliquiae i. e. raduuiœ ipsae graciles, gracillimam edunt plantam; quai tali modo diminuta, praecox quoque facta est : Nam Ranunculus aquatilis vulgans nondum explicavit flores, hujus fructibus jam maturis. Ran. aqua- tilis a, saepius in alto et in aqua manante nascitur; unde et serius floret, et folia valde elongata et eximie capillacea habet. aj Ad analogiam Ran. aquatili foliis tenuissimis est hæc Myriophylli varietas, quia aut in amnibus rapacioribus, aut in alto fluminum pro- venit, cum M. spicatum «. in stagnis vadosis nascitur. b ) C. tenuifolia (Fries Nov. n:o 277.) ” Seminibus acutangulis et foribus inferioribus pedicel latis j” dignosi dicitur, quæ mihi ne- cessarius aquæ effectus esse videtur, et ex ipsius plantae tenuitate sequuntur, non tamquam character diversæ speciei, sed tamquam ne- cessariae analogiae inter plantam et fructum vel inter omnes et sin- gulas plantae partes indicium. cj Sparganium natans, in fluviis foliis longissimis invenitur , sed p!o- runique sterilis in hoc statu. 244 mergitur planta, co tenuior est, neque aliter esse potest. Eadem ratio obtigit, si aqua manante nata sit 5 nam utro- bique vis pressionis aquæ major est d). §. 27. Sed etiam plantae terrestres gracilescunt in aqua, quam ob rem inconsvetam adipiscuntur formam , novarumque spe« eierum praebuerunt ansam. Ex. gr. Alopecurus genicula- tus p. natans , foliis longissimis natantibus; cujus spicula, baue ob causam depauperata, arlstos breviores gerit. Quo magis enim tribuitur foliis, tanto plus detrahitur floribus. (Cfr. Spargmdum natans , sterilis in fluviis; Scirpus aci cu- laris, in stagnis sterilis, in quo statu praecipuum est Ana- tum, et Anserum alimentum; in siccis tandem fructificat. Juncus supinus var. fluitans sterilis. Ex quibus intclligi- tur, maximam vim fructificationis pessumdari in aqua, in quo elemento folia maxime luxuriant). Quare illud mihi summo jure contendere videor, vel etiam, si fas esset, postulare tamquam communem a natu- d) Nisi valde hallucinor, mulli Potamogetones novi, multæ Charæ, nec non vegetabilia subaquanea, in scriptis botanicorum nova specie emerserunt, quæ natura, fatali quodam casu, profundius altiusque in mare demersit. 245 ra latam legem, ut quo magis luxuriant folia, tanto plus deesse floribus oportet, præcipue vero fructui: nisi quæ singularis naturæ gratia atque favor tantum largiretur bo- norum, ut utrisque partibus liceret luxuriose vivere 5 quod tamen nobis nivicolis vix exspectandum, quibus semper frigoris plus quam satis est, caloris autem minimum. Agrostis algida , locis, aqua nivali tota æstate inun- datis glumis calycinis destituta 5 locis siccioribus easdem recuperare videtur. Sic aqua non tantum speciem, sed etiam genus mutare potest! ( Cfr, Wablenb. FI. Sv. n:o 1622.). Air a flexuosa var. uliginosa (Fries Nov. n:o 14) , limo circa lacuum litor a, hieme inundata ? Gracilitate sua; et eadem A . flexuosa , var. sine aristis ! quam in maxime uliginosis sæpe animadverti, cum Alopec. genicul. ß. opti- me congruit et quo ad locum, et ratione effectus loci. Porro: Poœ nemoralis , pratensis , trivialis , foliis omni- no setaceis, et paniculis subinde simplicibus s. pauciflo- ris occurrunt in pratis, ad mediam æstatem inundatis; un- de Avena sub spicata var. agrostidea e) in ripis fluminum, e ) Culmo foliisque gracilibus, glaberrimis; panicula laxa, pauciflora et rariüora; 'val'vuïœ corol. lanceolato-acuminatœ , et subaristato bi- 32. vere semper inundatis, adeo gracilis facta, ut Agrostidem referat. Andromeda poli folia foliis subteretibus convolu- tis , in paludibus profundissimis , nec non Ledum palustre a. leguntur. Saxifraga nivalis ß. tenuior (Wg. Fl. L.) locis aqua nivali inundatis, interdum Androsacce septemtrionali simil- lima; Primulae farinosae ß. analoga, quæ eandem ob causam, (aquam) gracilior et glabrata evadit. Rubus saxatilis ß* castoreus f) , Serratula alpina , var. foliis lineari lanccola- tis, subintcgris, in uliginosis g). Gnaphalium diolcum , var. alpicola , (Oartm. FI. Scand.)/*); in paludibus uliginosis. furcatæ; rachis pediceîlique laeves. Agrost. cdpinœ primo obtutu similis. fj Pedunculis elongatis folia superantibus; floribus binis, ternisve; pe- talis oblongis duplo, quam in Rubo saxatili a. majoribus, dilute roseis; flagellis reptantibus: Racca hemisphaerica, aromatica; acinis 5 — 7, quam in Rubo arctico majoribus. Lapponibus Lutensi- bus; Vcidnem Timor je j i. e. Bacca castorea. Hab. ad ripas tor- rentium Lapponiæ Tornensis, Juckasjerfvi ad molendinam, quo aqua ripas inundat initio aestatis; Karesuando ad Karavuopio loco uligi- noso; ubi cum Rubo saxatili evidentius confluit; et Peurajaur Lap- poniæ Lulensis. Valde memorabilis videtur, at ob locum aquosum, istiusmodi formam gracilem accepisse videtur. gj Vulgo folia late laneeolata, sinuato - dentata, et radicalia etiam late cordata sunt. h) Gracile , paucifloruin (flor, communiter ternis) ; pedunculis elongatis. 247 Carex canescens , Var . subloliacea y (vide infra). Carex Bux- baumii , var. subccespitosa , ij ; et Carex limosa «. in palu- dibus profundis. Haec omnia gracilescunt ob loca, plus minus aqua inundata. §• 28. Aliud ejusdem argumenti. Salices omnes, in vel jux- ta aquam enatae, gracilescunt 5 unde ramuli tenues, et folia proinde angustata facta 5 quibus rebus maximam cum S. ros- marinifolia habent similitudinem. Quare banc quoque me- ram S. fuscæ varietatem esse crediderim 5 quia ad litto- ra maris, saepius inundata habitare dicitur A). Nam amen- ta Salicum abbreviari videmus, cum cum in statum vene- rint, ut amenta vix explicare possint, sive ob abundantem aquam, nonnihil fructui detrahentem, sive ætate, sive aliis rationibus, quæ amenta praecocia serotina reddunt. §• 29. Non dubito plerasque exstitisse plantarum formas i- stiusmodi soli locique mutationibus. Quia vero causae ij Gracilescens, foliis angustatis longioribus; spiculis femineis binis; ma- scula terminali. Hab. cum Carice livida in paludibus profundis- simis. k) Specimina S. rosmarinifolice simillima, in litore marino Vestrobott- niæ legi, quæ ad fuscam aperte pertinebant. 248 mutationum in zona temperata magis sunt determinatae 5 formas quoque plantarum constantiores reddant, necesse est. Ubi autem eo locorum ventum est, quo climatis mo- menta subitaneis fere mutationibus afficiuntur, ut aqua, fri- gus, ventus, in alpibus inordinati, turbulenti: nunc sum- ma virium contrarictate luctantium 5 nunc tonitru, imbre, crebrisque ignibus micantium meteorum: mox tranquilla omnia, quasi niliil omnino accidisset 5 bis inquam regioni- bus, quibus autumnus et ver, biems et æstas, dies no- ctesque in unum quasi punctum congrediuntur, durusque boreas et lenissimus auster exosculantur: bic quoque o- mnia , quidquid est formarum , varietatum exstremitatumve contrarium, alienissima licet specie distinctarum, continua quasi catenarum serie ad se invicem approximantur. Quæ, quum ita sint L. B. quid tandem de ingenti illa novarum specierum mole censendum judicas, novissimis hisce tem- poribus creatarum, et sæpenumero e pilis pendentium? §. 30. Sed est tamen variationum naturæ non satietas modo, sed etiam modus, quem excedere et natura non potest, et homo non debet. Sicubi, cum Circœam cd pinam , Ra- nunculum reptantem y ceterasque vulgatissimas plantas pro- p emo dum explosas videmus, ut quidam voluerunt 5 plus 249 profecto est, quam quod salva speciei idea tolerari pos- sit. Idem fere de Agrostide vulgari et Equiseto um- broso l) Willd., plautis sui generis distinctissimis, sta- tuo 5 quæ cum promiscue crescunt, maximamque vegeta- tionis partem certis regionibus constituunt 5 tum nescio, cur de earum specifica di Heren da dubitemus: aut si, qui coadunare velint, consentaneum esse naturæ putent, certis ac indubitatis principiis confirmare debent sententiam. Ne- que enim natura ex sola suspicione, b. e. pro lubito se- ni et tractari patitur. 9 §. 51. Ut vero hæc, quæ nunc sparsim tractavimus, paullo melius illustrentur: utque harmonia virium in natura ve- getationis agentium , cum suis causis atque effectibus ap- pareat, simul que analogia partium, ex eadem lege pen- dentium perspiciatur : placet, quoniam res ipsa postulare videtur, ut rationem carum, quarum supra mentionem fe- cimns, rerum qualitercunque reddamus, conspectum dare formarum in Svecia praesertim boreali occurrentium , cum IJ Equisetum umbrosum > vulgatissime in Lappcnia obvenit, sed sae- pius prsetervisum, quia spica florifera praecox atque caduca; caulis autem sterilis E. arvensi simillimus. Cum E. sylvatico nil com- mune habet. 250 causis atque effectibus illustratum ; quo magis eluceat vis naturæ in varietatibus plantarum formandis; neve ea, quae speciei sint attributa, ad varietatem temere referantur. §. 32. Momenta, quæ ad vegetationem excitandam, susten- tandamve maxime sunt necessaria, in duas praecipue dila- buntur partes, quarum altera temperiem spectat coeli; al- tera solum , in quo nascuntur plantae. In bis temperies coe- li tamquam genitor omnium, quidquid est viventium, con- siderari potest, cujus opera omnis vita restauratur, atque regeneratur. — Altera, terra mater omnium, cujus in gre- mio omnia, quidquid est vegetabilium, nascuntur; cujus etiam salutifera nutritione omnis vita alitur. Harum rerum concursu vel unione cuncta, quæ sunt vitæ organicae phae- nomena, existunt, agunt, atque operantur. Vitam orga- nicam loquor. Quum autem facultates virium, in superficie terrarum agentium, ejusmodi sint, ut neque pariter ubique agant, neque omni tempore pari ratione: sequitur, quoniam causa semper respondere debet effectui, ut diversa oriatur natu- ræ species, alia atque alia terrarum parte, prout diversa 251 simt rerum momenta ^ quorum efficacia excitatur ac su- stentatur xita. §. 55. Quod ad temperiem attinet , primum consideranda est lux ? cujus xis respectu plantarum, in ampliando ac colorando sita est. Lux autem considerari potest, l:mo ratione intensi - tatis ^ quæ major est locis apricis meridiemque Tersus pro- nis, quam in umbra. Hinc partes plantarum multa luce non modo coloratiores factæ , sed etiam saturatius coloratae. Exempla sunt gramina pleraque, quæ, quotiescun- que nascuntur in umbra, pallescere solent. Quæ res non- nunquam noxarum etiam specierum praebuit ansam. Ex. gra- tia Agrostis seiacea (Hartm. Fl. Scand. Ed. I.); Agrestis alba et A. straminea Un. 1. c.; quæ Tel in umbra Tel aetate al- bescunt. Fari modo Arundo stricta quæ locis apricis are- nosis purpurascens 5 in umbrosis Tei demum ætate pro- Tcctior pallida est. Item: Arundo Calamagrostis. Holcus atropurpureus ; et Poœ omnes albescunt in umbra 5 ut et Fcstucce sed purpurascunt aut glaucescuot in aprico. Unde Poa pratensis , xar. iantha , et Poa nemoralis ß. glauca , f Poa glauca auctor.) 5 Festuca ovina Tar. glauca F r. etiam Lappo- niæ Tulgaris 5 (nisi F. cæsia S m. , eandem ob causam cæsia — 252 — facta j huc quoque spectat). Festuca rubra , quæ in um- brosis pallida, in minus umbrosis glaucescens , in aprico rubra evasit. Arundo stjlv alica, locis apricis violae ea , um- brosis glaucescens (/?. chahjbea W g) m). Ouc citari pos- sunt, Chcnopodium album , var. virescens, locis occultis pin- guidis$ Angelica Archangelica , flor, albescentib. locis um- brosissimis, Lapponice ridais dictis, (Læst. de Agricultu- ra Lappon.) Luzula campestris ß. pallescens locis umbrosis, unde tenuis quoque facta. Epilobium palustre var. flor, albis, in umbra. Saxifraga Cotgledon a. flor. alb. praeser- tim in rupibus umbrosis (ß. foliis glaucis, floribusque purpu- reo-macuiatis in summo alpiuin jugo locis apricis, nisi se- quentis §.) 5 Saxifraga aizoules flor, luteis in umbrosis 1. oc- cultis 5 var. flor, aurantiis in aprico. Dianthus deltoides vi- ridis in umbra 5 ß. glaucus , locis apertis, apricis. Ranuncu - lus acris , qui locis pinguidis atque occultis ad radices mon- tium caule plusquam 3 -pedali ramosissimo, foliisque ma- ximis laxuriat, floribus sæpe albescentibus legitur (annon. Ranuncul . aconiti folius huc quoque spectat?). Pedicularis palustris , var. flor, albo, in umbrosis occultis. Rubus sa - xatalis ß. castor eus flor, albesentibus locis aquosis umbrosis. m) Mea specimina A. chalybeœ j (V. X. H. 1825) e loc. umbros. erant, et color glaucas, forte deterior violaceo, id est minore lucis portione contentus. 255 Gnaphaliiim dioicum , et Achillcct mille fol. floribus coloratis locis apertis ct apricis, sed albis ia umbra. Sed etiam aliis de causis color plantarum mutari so- let, maxime diversa substantia soli, plus minus acidis mix- ti. Ex. gr. Campanula rotundifol. flor, albo, Quickjock; Campanula latifol. flor, albo, Norvegiæ in Nunmcdalen etc. Polemonium caeruleum , flor, albo, Jemtlandiæ alibique. Epilobium angustifol. flor. alb. locis nuper deustis, ad Muonioniska, et Ardnapuozod Lappon. Pitens. Vaccinium Vitis idæa , baccis albis 5 ÖfvcrTorncå. Menziesia caerulea flor. alb. in monte Mammatscli Lappon. Lulcns. Aconitum Lycoctonum , flor, lutescent, albis, loco nimis pingvi, ad Kiergevore juxta Virihjaur. Geranium sylvatieum flor, alb. locis nuper deustis frequens. Astragalus alpinus flo- re albo, ad Maunu et Alasaavi, locis pinguidis Lappon. Tornens., quo etiam citari possunt, Actaea spicata baccis rubris, (Solanum nigrum, cum suis varietatibus. Myosotis versicolor , Annagallis caerulea ), Galeopsis versicolor , Viola hi- tricolor etc. Quorum quaedam exsuccae siccitate (ut Campanul. rotundifol. , Polemon. coeruleum, et forsitan Men- ziesia) nec non Myosotis versicolor , Viola bicolor; quaedam 33. — 254 — dilutæ aqua atque pinguedine, (ex. gr. Aconitum Lycocto- num , Astragalus al pinus , Galeopsis versicolor , Viola trico- lor} ; quaedam nimio acido praegnantes (variationes viola- ceae), nonnullae etiam acedo suo privatae ( Epilobium angu- stifoL fl. alb. Geranium flor. albo. Campanul. latifol.? fl. albo , Vaccin. Vit . idœa bacc. alb.) discolores factæ sunt §. 55. Lux ratione diuturnitatis vel perseverantiae, qua intra circulum polarem magis, quam alibi, diuturna, majores reddit flores nec non coloratiores. Hinc omnis flos in se- ptemtrione grandior factus , ob lumen solare perpetuum. Cujus rei exempla supra sunt allata. Eandem ob causam flores in septemtrione saturatius colorati sunt $ quæ res sæpe novarum specierum praebuit an- sam. Ex gr. Potenlilla aurea , Horn. 5 Ranunculus sulphureus Pliips. 5 Viola montana y Lin. nj. Statice Armeria var. alpi- nj Respectu floris amplioris, qui tam saturate coloratus est in Lappo- nia, ut nil tale in //. canina j multo minus in lactifloris conspi- cere licueiit. Hæc amplitudo corollæ, nec non color in V. mon- tana j cum inultis aliis communis est, Lapponiæ floribus, adeoque in characteribus speciei nullius fere momenti. Cetera de Viola hacc® montana vide infra. _ 255 — na o) Trientalis europœa , flor, rubent. (Zetters t. Res. 2. p* 5.) Andromeda poli folia (Zeterst. 1. c. p. 58.). Aliis innumeris omissis. §. 56. Quod si lumen ac inulta matutina pluvia adimeretur floribus 5 mox utriusque cernitur defectus, et elegantiæ et amplitudinis. Immo desunt, incredibile dictu, flores se- miflosculosorum. Sic Sonchus sibériens mirandum in mo- dum hoc anno (1850) defloravit sine ullo vestigis floris. Nam flores ob inultam pluviam explicare non potuit. Pari modo Hieracium alpinum cctcraque ejusdem generis, flori- bus clandestinis munere conjugii defuncto, (i. e. flosculis radiatis non explicatis), semina matura dedere. Gentianam nivalem bis tantum hac æstate, floribus evolutis, anim- duertere licuit. §. 57. Calor, qui praecipuum climatis fundamentum constituit, considerari potest J:mo ratione quantitatis , quae est vel oj Planta glaberrima digitalis; folia subclavata , planiuscula. Foliola in- volucri s. calycis exterioris ovata, oblusa (ipsa «. foliis infimis in- volucri acuminatis et capitulum æquantibus instructa est\ Squanue in hac varietate eximie rosea*. In summo alpium jugo legi an. 1330 ad Tjalja supra Lyngen fjord. 256 universalis p) Vel partialis. Illa est, summa caloris totius anni, quavis regione sub certa latitudine. Ilæc est summa caloris locorum singularium, quorum diversitate maxima vegetationis dissimilitudo oritur $ unde vegetatio, respectu distributionis plantarum geographicae, est vel latitudinalis , vel localis. Hæc vero est vel continenialis , vel maritima. Vegetatio maritima, est vel oraria vel litoralis. Vegetatio latitudinalis , ostendit terminos plantarum sub certa latitudine, quos tamen variæ plantarum species transgrediuntur, vi vegetationis localis. ♦ Vegetatio localis respicit ejusmodi vegetabilia, quæ di- versa locorum natura oriuntur, sive locum, quo nascuntur plantæ, considerare velis, sive ipsius plantae diversitatem, a loci natura diversa pendentem. §. 38. Vegetatio oraria , continet plantas in oris maritimis nascentes , quas aqua salina^ numquam tangit , quæ vero au- p) Quantitas caloris univarsalis proprie fictitia est; nam in toto terra- rum orbe vix duo inveneris loca omnibus rebus sibi similia. Itaque summa caloris re vera singularis est, quod vegetatio quovis thermo- metro certior ostendit. Quare computatio caloris hactenus ex obser- vationibus thermometri facta in ipso, quo factæ sunt observationes loco, stricte valet; in universa autem circumjacente regione, tantum ex parte. 257 ra maritima;, nonnihil Immitia atque frigida, magnopere affi- eiuntur , eamque ob causam gracilescunt, unde species va- riae creatæ, quæ tamen non nisi varietates, a loco penden- tes, sistunt. Ex. gr. Veronica maritima , Arundo strigosa; Aira bottnica g'j • Festuca seu Glyceria capillaris (Liljebl. r) Triticum litorale Host et Tr. pungens Becand. (Fr. Nov.); Angelica litoralis F r. JNov. ; Armeria maritima Rom. J uncus boUnicus W able n b. Fl. Lg Silene maritima W i i 1 d . ; Fy rethrum maritimum Willd .5 cum quibus comparari pot- est Jasionc montana ß. litoralis Fries Nov.$ Geranium cicutarium ß. Wg. FI. Sv. ; Carex glareosa etc.; quorum omnium tanta est convenientia, ut, si vel unum in speciei ordinem aut dignitatem tollere velis, facile omnes cumdam sibi honorem haberi velint. Si adhuc plura hujusmodi loca- parallcla conferre velis (plurima enim ut leviorra omisi), facile invenies, qua proportione hæc omnia se invicem con- firmant. lïæc enim: Veronica longifolia : V. maritima ~ Aira cœspitosa: A. bottnica — Juncus hulbosus: J. hottni- q) Ut videtur gracilior Airce cœspitosœ forma, non enim ignoramus quomodo planîæ continentales gracilescere solent juxta mare. Est quasi altera extremitas A. alpinæ opposita. Conf. ulterius addenda II. rj Gracillima Gl. distantis forma in scopulis maritimis a me quoque le- cta ad Lyngenfjord, paricula erecta, adeoque contracta, flosculis mi- nutis, totum gramen gracile. 258 eus etc. 5 et si analogiam continuare velis: Carex heleona - stes: C. glareosa ~ Carex aquatilis: C. salina “ Salix fu- sca: Sal . rosmarini folia , omnia simul sunita longam, sed aequalem et naturæ consentaneam analogiam construunt Quorrn differentiae proxima causa aura maritima esse vide- tur, nonnihil frigida atque humida. §. 59. Vegetatio litoralis , continet plantas mere litorales, quas aqua salina fluctibus sæpe alluit^ quee ob hanc cau- sam succosae, quasi sale praegnantes, vel etiam obesiores ob pinguedinem ex vegetabiliis in litore marino putrescenti- bus factae , in alteram partem, vegetationi orariae contra- riam, vergunt, minima licet loci distantia. Ilinc quoque va- rietates variæ exstire , ex quibus nonnulli etiam species cre- are voluerunt. Ex. gr. Hippuris maritima $ Scirpus palu- stris ß. (Wahl en b. FI. Lappon.) s) ; Scirpus rufis ß. haïtiens $ Scirpus lacustris ß- litoreus $ Juncus halticusl (si cum J. glauco comparetur) ; Carex salina respetu C. aqua- sj Legi ari Lyngenfjord 1829. Gluma illa, qure in Scirpo palustri S. un i g lu ini Link, character essentialis forsitan habetur, in hac va- rietate nunc adest, nunc deest. Forma glumarum variabilis, obtusa et acuta. Itaque nihilo nisi colore atrofusco, atque habitu solidioro diflerre videtur. Radix omnino multicaulis. 259 tilis; Glycerin capillaris (Wahlberg Fl. Gothohiirg. ,) quæ flosculis crassioribus, staturaque robustiore obeso , ob ping- vedinem in 99 Ultore limoso ” maris (Wg. Fl. Sy.J omnino contrarium Glyceriœ capillari Liljebl. tenet, scd Gl. di- stans a mari remota medium. Cum bis comparari pos- sunt Salicornia , herbacea a ■ , Eryngium maritimum , A tripli- ces ! quæ, quum a litore maris removentur, gracilescere solent, sed in ipso litore maris, præsertim super strata Fucorum putrescentia, foliis, caule et valvulis seminiferis, crassis et valde succosis luxuriant. Huc igitur citari pot- est Sagina stricta Fries; S. procumbens ß. Fries Nov., Montia fontana p. major etc. §. 40. Vegetatio continental is, est vel campestris , vel sylve- stris, vel montana, vel denique alpina. In bis campestris medium tenet, idcoque producendis varietatibus minus apta. Quare in dijudicandis formis, potius ea, quæ locis cam- pestribus nascuntur, tamquam primaria existimanda. Non- nulla tamen exempli causa citare non pigebit. Veronica spicata «.,* Valeriana officinalis p.; Heracleum sphondylium p. angustifolium ; Thaliclrum simplex p- ; Vicia cracca p, tenifolia; Trifolium procumbens p. etc. 260 §• 41. Vegetatio sylvestris, quæ vegetationi campestri et col- linae contraria habetur, in eo præcipue differre videtur, quod, cum neque ventus penetrare sylvas , neque solis aestus ardere, neque latices possint adimere terræ tempestates: vegetabilia in sylvis tenuiora, et quia illic tranquilla omnia, laxa et tamen erecta fieri animadvertuntur. In sylvis igi- tur plus est humoris, caloris autem minus, quam in apri- co. Itaque plantae in sylvis succosae et tamen exiles, for- mandisquc foliis potius quam fructui aptiores. Nam hic quoque regula valet, de qua supra diximus, ut, quo plus tribuitur foliis, tanto magis detrahatur fructibus. §• 42. Exempla vegetationis sylvestris. Arundo sylvcitica p. chalybea t) in sylvis Immidis umbrosis , unde panicula laxa, folia latiora etc. (Læst. V. A. IL 1825.) Arundo lappo- nica ß. (Wahlenb. Fl. Sv.) in sylvis. Poa alpina ß. lappo - nunij Poa sudetica ß $ Poa nemoralis «.,* Triticum repens p.^ I t ) Mea specimina ex Angermannia superiore certe A. lapponicœ proxi- ma; nam et pilis copiosis, corollam subæquantibus prædita sunt, et ca- lycibus obtusioribus. In Arundine sjlvatica penecillus adest ad ba- sin coroliæ brevissimus. Ceterum in sylvis humidis atque umbrosis habitabant, nec ”in locis siccissimis” ut Wahl e nb. in FI. Sv. dicit. 261 Myosotis sylvatica (Lehm. sec. Fr.) 5 Luzula parvi flora ag Luzul. campestris ß. $ Epilobium alpin, ß.^ Saxifraga Cotyledon a. • S. eæspitosa , Tar. inferior $ Stellaria longi folia (Fries w). Lych - zz) In Lapponia plane nullos invenio limites inter St. longifoliam et gramineam. Iinmo St. uliginosa var. alpesi ris (Hartm. FL Scand , quæ St. uliginosa W g. Fl. L. ; talis enim uliginosa, qua* in Svecia australiori, nullibi in Lapponia adhuc visa, quod equidem sciam), variis formarum modis St. gramineae variationibus adeo appropin- quatur, ut interdum sit difficile dijudicatu, utrum formæ quædam me- dia hujus an alterius sint speciei. Incipiens a St. graminea var. alpina (Læst. V. A. H. 1825), cui calyces hujus ordinis obtusis- simi, maxiineque enerves, continuatur series per St. gram. ß. Dil- leni an ani j ( cui extremitates St. uliginosae ß. al pestris ^ Iln. valde approximantur), indeque ad St. longifoliam accedens, St. grami- neam a et St. glaucam præterire videtur, donec formam hujus or- dinis maximam assequitur, cujus folia æque lata ac St. Holosteæ sed breviora. Hujus formæ calyces optime evoluti, maximeque ner- vosi, et longe acuminati. Harum formarum flores, nunc terminales nunc laterales s. axillares; panicula nunc ramosissima, mox pauci- flora; petalis calyce longioribus, mox brevioribus, postremum nullis (in umbrosiossimis). Sepala longe acuminata nervosa, mox obtusa et enervia. Folia ex oblonga in lanceolalam , per linearem in sub- ulatam demum abeunt figuram. Planta inter pollicarem et sesquipe- dalem altitudinem varians. Harum itaque formararum nullus finis. Multo mihi memorabiliores videntur variæ St. crassifoliœ for- mæ, quarum St. uliginosa var .paludosa (Læst. V. A. H. 1825) certe insignior est caule erecto, foliis ovalis, floribus terminalibus. Prorsus eamdem dedit Rev. Sommerfelt, foliis tamen lanceolato- oblongis , cui nomen St. crassifoliœ a. inscripsit; eadem forma, sed adhuc minor in paludibus, sphagno repletis, legitur in Lapponia Tor- nensi , floribus subterminalibus et petalis calyce constanter majoribus. 34. 2 62 nis dio ica , var. sylvestris, llicraeium pellucidum (Quod re- tractum seulîo a Cl. Frics et ad H. murorum relatum, haud ægre feram ; sed simul cum hoc multa alia quoque reducantur nccesse est.). Viola palustris ß ( Viola uliginosa Hartm. FL Scand.) , semper in sylvis subhumidis et juxta rivulos 5 unde omnes partes tenuiores, etiam calyx subacu- tus; at Viola palustris «• locis duris, primo quidem vere inundatis, unde tota planta glabra, sed mox exsiccatis, Denique proxima æstale 1830, ad Karesuando ad fontes frigidissimas et in locis valde umbrosis lecta est forma quædam media, caulibus dif- fusis, pedunculis axillaribus unifions, foliis cordatis, petala in hac quoque forma, quæ maxima est, calyce longiora. Ex his nonnihil recedit St. crassijolia a. (Fr. Nov.) e Scania, quæ foliis parvis lan- ceolatis acutis, caulibus diffusis, valde diversa videtur a St. humi - fusa j. quam Rev. Deinböll retulit e Finnmarkia anno 1821, quæ descriptioni in Wahle nb. FI. Sv. optime quadrat. Hujus folia omnium obtusissima, et calyces elliptici, obtusi; petala quoque obtu- sa, fere obovata, quæ a descriptione Cl. F r. in Nov. n:o 131. ubi: "Sepala lanceolaia , acutiuscula petalis acutis! breviora ” dicun- tur, abhorret. De qua, cum neque ipse legi, neque loca vidi, nihil est, quod agam. Cetera vero, scii. St. uliginosa var. paludosa (mihi), St. crassijolia a. ß. (Wahle nb. FI. Lappon.), nec non St. crassijolia a. b. c. (Fries Nov.) speciem quodammodo efficere vi- dentur. Denique St. uliginosa cum var. alpestri inter St. gramin . et crassifol. inedia, cujus character optimus: ” Petala calyce du- plo breviora' constanter adest in omnibus formis, quamquam pe- tala in var. alpestri sæpe desunt; cui insuper panicula terminalis est haud raro, ita vero, ut pedunculi semper foliolis sint suffulti. 263 unde omnes partes abbrcviatæ, et calyx quoque obtusi- usculus. Ad regionem sylvatico - umbrosam perlinent: Viola um- brosa v), Viola canina y., et imprimis <5. x). Porro Carex digitata, respectu C. ornithon o dœ $ Betula alba, var. pen - dulina $ Salix peni andra ß cuspidata: fSal. cuspidata, Kocli.) in Yestrobottniæ sylvis 5 Sal. nigricans , foliis tenuissimis glabris, subintegris 5 Sal. aurita var. umbrosa germinibus glabris, foliisque lanceolato- oblongis glabris plicatis, in sylvis umbroso- Immidis, (Piteå gl. stad] 5 Sal. livida germ, giabr. foliis tenuissimis, pellucidis (Piteå et Karesuando) in sylvis umbroso - Immidis y). Ex quibus satis superque de- monstrari opinor, piaulas in sylvis umbrosis extenuari at- que gracilescere solere 5 siccis autem apricisque locis abbre- viari et solidiores fieri. §. 45. Vegetatio montana est vel collina vel rupestris. Mon- tes, sylvis umbrosis consitos, ad regionem sylvestrem refero. a> ) Quamquam bene distincta videtur, ob locum valde umbrosum va- rietas V. hirlæ esse posset. X ) Viola canina y. habet se ad Violam caninam a, ut V- palustris ß. ad ejusdem «. yj Omnia Salicum folia valde gracilescunt in sylvis umbrosis. 264 Montes aperti, nudi, non admodum praerupti, ad regionem collinam, cui regio campestris elatior haud absimilis, per- tinent. Vegetatio rupestris , in eo memorabilis est, quod plan- tæ australioris latitudinis, singulari quadam locorum natu- ra, Tei intensiore colore, in rupibus, meridiem Tersus pro- nis, sæpe TCgetare animadvertuntur 5 quamquam in subjacen- tibus campis minime provenire possint. Quare liæc singu- laris rupium vegetatio, in geographica plantarum distribu- tione, non est ad vegetationem totius regionis aestimanda. §• 44. Vegetationis collinae differentia in eo deprehenditur, quod plantae propter tempestates nimiamvc siccitatem , ab- brevia t;e , strictae atque solidae factae, plus in genere fru- ctui conferre, quam foliis tribuere videantur. Siccitate e- nim contrahuntur vasa, et tota minuitur planta. Folia alias plana, convoluta, eamque ob causam angustata, vel alio modo contracta evadunt. Materia mucilaginosa et glutino- sa, aqua sua orbata, pubescentiain edit. Hinc vegetatio collina formandae pubescendae aptissima, cujus rei exempla supra allata sunt. — 263 — §. 43. Exempla vegetationis campestris ac collina?, quam- quam supra nonnulla attulimus, pauca addere lubet, ut comparatio vegetationis sylvaticæ eo magis appareat. Phleum pratense ß. nodosum $ Poa alpina y.,* Poa bulbosa L. (an autem varietas sit P. alpin æ , incertum est. Certe vivipara in alpibus aliter sese liabet). Poa pratensis ß.y.d.; Poa ne- moral, ß- glauca et forte cæsia z). Myosotis collina et stri- cta. Asperugo procumbens var. minima aj. Luzula spi- zj P. glaucam et ccesiam in rupibus siccissimis abbreviatas atque stri- ctas ad P. nemoralem pertinere, fere persvasum mihi habeo, nisi etiam Poa angustifolia ejusdem sit speciei. Certe Poa serotina e Lapponia confluit cum P. nemorali. Poa glauca et cæsia in ipsis rupibus; P. serotina sub rupibus solo pinguido; P. nemoralis in umbrosissimis, obveniunt; alia forma, quæ maxime cæspitosa in pratis; rursus alia flosculis jam quinquefloris ad ripas fluvionum, quæ omnium maxima est, nascuntur; alia in pratis inundatis foliis setaceis, flosculis bifloris; alia in petris siccissimis, flosculis minutis- simis, bifloris etc. Locis pinguidis atque umbrosis plumæ acutæ; sic- cissimis oblusæ observantur. aj Caule pollicari, simplicissimo, erecto, foliis omnibus Ianceolalo - ob- longis, in petiolum decurrentibus. Flosculi in summitate caulis in- conspicui. Hab. in collis siccissimis Lappon. Tornensis ad Karesuando. Quamquam forma hæc fugacior sit utpote siccitate orta, tarnen ma- jor inter hanc et Asp. procumbentem, in hortis luxuriantem, di- stantia, quam inter Mjosotid. strictam collinam et arvensem quæ a loco aperte pendere videntur. Itaque mirabar, cum vidissem, 266 • % « cata , var. petrœa b). Cum Ms comparari possunt: Spergula arven sis fi. pentandra, fPoientill a collina? J Helianthemi varie- tates incanæ. Leontodon Taraxacum y. Ilieracium taurorum «• ( quo ad //. pellucidum ). GnaphaL uUginos . var. simplex (Læst. V. A. II. 182o). Juniperus communis v ar. nana (ra- miil. squarrosis, foliis latioribus in monte praerupto Isjacli Lappon. Pitensis); Carex ornithopoda , Carex canescens sub - pedata (vide infra) etc. §. 46. lieg io alpina , subdividitur in nivalem , glacialem , «//>/- nam proprie sic dictam, subalpinam , inférai pinam , quibus regionibus diversa oritur vegetationis indoles, pro diversa locorum elevatione supra mare, sub certa orbis terrarum latitudine. Regio nivalis ita definiri potest, quod ea sit regio sum- marum alpium, qua nix jacet intacta, i. e. nunquam solvi- tur. His regionibus nihil est, nisi non habitabile frigus; viventium aut vegetabilium vestigium nullum. quid esset, nec devinare potui, antequam fructum subdenticulatum animadvertissem. b) Culmo bipollicori setaceo, subbifloro, in monte Nammats Lappon. Lulens. 1821. 267 Re (jio glacialis ea pars est summarum alpium, qua nix cumulata vento nonnihil liquescit aestate, neque tamen am- plius, quum superior plaga $ unde subjacens stratum, aqua superne hausta, in montem excrevit glacialem. P6x tali modo concreta quotannis fere augetur. In hac regione Li- chenes, nec non plantae quaedam vegetare solent, in pri- misque aqua nivali delectantur, ut Agrostis algida , Ranun- culus glacialis etc. Regio alpina pars est inferior alpium nuda, qua nives maxima parte quotannis solvuntur, unde vegetatio alpina, cujus vis in contrahendo ac minuendo sita est. Ilie fruti- ces subterraneae fere , ramulis tantum foliisve de terra emi- nentibus 5 plantae herbaceae humiles saepe in superficie ter- rae serpentes, floribus paucioribus, at respectu totius plan- tae grandioribus, vi vegetationis collectivœ , qua plures qua- si in paucis continentur. In hac regione partes plantarum abbrevia tæ et incrassatae observantur, unde folia crassiu- scula et vulgo breviora. §• 47. Ad regionem alpinam, praeter ea, quæ supra memo- ravimus, haec sunt deferenda. Statice Armenia y. alpina (vide supra). Polygonum viviparum /?., Stellaria graminea 268 var. alpina (Læst. Y. A. ïï. 1822). Ranunculus aurico - • • mus var. alpestris (Læst. 1. c.). Carex alpina «• (Wah- len b. Fl. L.). Carex saxatilis , var. rigida , Carex pulla «. , Carex vesicaria b. c. (infra). Huc pertinet etiam, per ana- logiam, qua gramina versus alpes grandiflora fieri solent, quamquam in ipsis alpibus non sit observatus, Juncus no - d tilosus var. biceps e). §. 48. Regio inférai pina est quasi Salicum regio. Circa radi- ces alpium, qua nives quotannis solvuntur, atque Salices lanata , glauca , limosa , mgrsinetes etc. fruticeta constituunt senii orgyalia, quæ regio varietatibus formandis minus apta videtur, nisi quod Salices, quæ in sylvis plus quam orgya« les sunt, hic breves obveniunt. At Regio subalpina seu betulina , in qua Betula alba dominare cæpit, in eo memorabilis videtur, quod non solum plantæ mere alpinæ, in hanc regionem delatæ, grandescant 5 sed etiam, quod solum his regionibus prae- sertim circa radices alpium pingvissimum , æstusque solis cj Capitulis binis, multifloris, quam in ullo alio Junco noduloso, gran- dioribus, capsula valde obtusa. (Conf. ulterius addenda III.) 2G9 m rnpibus meridiem versus pronis, liauclquaqiiam meclio- eris, aiia vegetabilia hue usque translata, majora et vege- tiora fieri videantur. Quæ ratio nonnunquam novarum spe- cierum praebuit ansam; ex. gr. Saxifraga petrosa (Wah- lcnl). FI. Lapp.), Gnaph alium norvegicum. Retz., Viola mon- tana Linn. foliis omnibus planis, quæ Bromi speciem habet; aliam glumis omnibus muticis; aliam glumis villoso -pubescentibus. Neque Festuca ovina melior, quæ multas formas in Lapponia offert. 275 pumila; in monte Indalsberget Norvegiæ 1819). Violm caninœ formæ miniïnæ, quæ sub V. canina <5. (Fr. N.) coin* prehenduntur. Epilobium montanum var. rupe sir e / ). Epi- lobium palustre var. ripense (foliis inferioribus obovatis , in ripis mox exsiccatis ad Karesuando) $ alia forma in paludibus est loliis linearibus denticulatis 5 alia foliis integerrimis. Lychnis alpina var. gracilis (caule spithamæo, filiformi, pa- nicula laxa pauciflora , in ripis arenosis , siccis , quo aqua non pertingit, quæ forma Sveciæ plerumque obvenit. Cfr. W ahlenb. in 8v. Bot. sub Tab. 695.). Polygonum Persi - caria ß. incanum. Juncus sty g ius var . sub compositu s , (major, panicula subcomposita, locis siccioribus ad Karesaundo 1828) Stellaria uliginosa , var. alpestris Ilartm. in collibus locis- que siccioribus. Quomodo plantæ uliginosæ, montanæ fie- ri possunt jam supra (§. 7.) ostendimus. Ranunculus acris var. collinus caule filiformi, unilloro, spithamæo, locis ex- siccatis in Lapponia sylvatica alibique. Alius est Ran. ille montanus , qui in alpibus unitionis est, sed flore duplo grandiore, foliis omnibus obtusis 5 de quo supra (§. 10) mentionem fecimus. Ranunculus repens , var. foliis tantum tripartitis, pubescentibus 5 forma pumila, ad margines lacu- J J Spitamæum, foliis sublanceolatis, remote dentatis, caule filiformi: in monte Nammotsch 1820. 274 narum exsiccatarum. Uieracium sylvaticum var. montanum (caule imi floro , planta spithainæa). lîieracium sylvaticum S. (Læst. Y. A. H. 182o)5 Uieracium murorum ß. collinum , (Læst. 1. c.), aliæque formæ montanæ ejusdem generis. Lcontodon Taraxacum Tar. lœvigatus et obliquus (Fries Nov.), Apargia autumnalis , var. foliis pinnati fidis , pinnis lanccoia- tls 5 quæ omnia nimia siccitate et steriîitatæ macerata , folia rite explicare nequeunt. Horum folia in uliginosis rursus confluunt, unde Lcontodon palustre ,* Apargia autumnalis var. safina $ item Carduus heterophyllus , foliis pinnatifidis, locis siccioribus, etc. Cum liis comparari possunt, Carex limo- sa, var. irrrigua , locis siccioribus ad margines paludum, et var. rariflora locis exsiccatis et turfosis; Carex dioica var. parallela , solo sobuloso duro et celeriter exsiccato, cujus * folia hanc ob causam abbreviata, et canaliculata, in aquosis rursus confluunt, et una cum caule filiformes fiunt, sicut inulta alia vegetabilia, gracilescere solent inaqua. Sic Ca- rex dioica «. foliis canaliculatis invenitur locis duris et ex- siccatis, caideque sulcato,* (triquetrum vero numquam vidi). Quod autem ad capsulas attinet, non est obliviscendum , quo- modo Carex canescens capsulis deprehenditur angustioribus et acutis in siccioribus locis $ in paludibus autem profundis capsulis late ovatis legitur, pari nioda C . dioica , in palu- 27o dibus foliis cauleqiie filiformibus, capsulis que latioribus in- venitur, locis autem durioribus et celeriter exsiccatis folia canaliculata, culmus sulcatus, capsuîæque angustiores eva- dunt. Item Carex panicea Tar. spar si flora , quae in Lappo- liia usque in montes collesque adseendit, foliis planis est, capsulisquc angustis; in paludibus limosis rarius provenit foliis canaliculato -triquetris, capsulis tumidis obtuslsque; quibus omnino constare videtur, carices quo ad folia gra- cilescere in aqua, ut gramina vulgo, (Cfr. §. 27) solent; capsulas autem breviores fieri, §. o2. Quæ sit differentia vegetationis quo ad vestitum , ma- gnitudinem cetcrasque plantarum partes , ex humido vel sic- citate oriundæ, jam supra breviter ostendimus. Quod re- liquum est, breviter absolvere canabor. Plantæ terrestres gracilescunt in aqua, cujus rei exempla vide supra (§.27). Accedunt Gallum palustre var. serpens , caulibus serpentibus dsflusis, setaceis; foliis sublanceolatis quam iu vulgari, du- plo minoribus. A Galio trifido vix nisi flore grandiore di- gnoscitur. Hab. in fossis limosis, quibus exsiccatis, bæc varietas serpit inter carices et muscos. Stellaria graminea , var. subuliginosa g) foliis lanccolatis acuminatis, peduncu- ’-i ■■ gj Conf. ulterius addenda IV. r 276 lis axillaribus, subiinifloris; petala scpalis, acutis vix nervo- sis longiora. Hab. locis umbrosis, sub uliginosis Lappon. Tornensis ad Karesuando frequenter. Ut St. uliginosa lo- cis siccis ad St. gramineam, sic graminea locis uliginosis ad uliginosam yergere yidetur. Barbarœa vulgaris var. fontana , siliquis filiformibus, plani usculis, nervo dorsali ob- soleto. Hab. locis aquoso -spongiosis circa fonîes frigidas. Unjiis siïiquæ omnino B. prœcocis sunt, at folia ct habi- tus B. vulgaris; periculum est, ne omnes sic dictas species Barbare» annihilare possit. Nam B. patens locis aridis, iluris, quasi indurata, siliquis brevioribus obvenit, ct quia semina bis locis citius maturescunt vel etiam grandescunt, extenduntur valvulæ siliquarum, unde tetragonæ factæ sunt. At locis aquosis gracilescit planta, luxuriant folia; semina sero maturanda, etiam minora sunt, vi legis naturae, de qua supra (§.27) diximus: detrahi fructui, quo magis vigeant foiia, cujus rei exempla in aliis vegetabiliis exstant (Cfr. qua; Walilenb. in Sv. Bot. de Nasturtiis agit, Tab. 694 etseqq.,quo quidem loco multa praeclare de plantis amphi- biis exposuit). Ut Nasturtium palustre siliquis turgidiori- bus; quia locis jam media aestate exsiccatis, ct Nasturtium sylvestre siliquis gracilescentibus, quia locis subaquosis sterilissimisque nascitur, ita Barbarœa locis aquosis vel tota 277 aestate irriguis, simulque frigidis, germinibus sero mature- scentibus, nec non minoribus, eamque ob causam siliquis tenuioribus s. subliliformibus instrui potest. Itaque B. prœ- co.v, immo etiam B . parviflora (Fries Nov.) leviores esse varietates possunt, quam quis, primo obtuitu crederet, qua- rum illa ”in fossis” dicitur crescere 5 hæc ”in spongiosis irri- guis”, ipso loco natali cum mea varietate fontana optime con- gruit, unde petala meis quoque speciminibus lineari- ob- longa , et pallida erant. Sic locus non modo speciem , sed etiam genus mutare potest (Cfr. Wahlenb. in Sv. Bot. sub Cardamine petræaj. Istuc est: Sapere aude. §. 33. Solo pinguido luxuriant plantarum partes, inprimis fo- lia ac caulis; quo facto fructui nonnihil detrahitur. Folia tali solo lacerantur, caulis plerumque ramosior fit. Tota demum vegetatio sic novis incrementis augetur, ut partes accessorîæ, quæ solo sterili niimquam apparuere, exinopi- nato prorumpant. Exempla hujus rei pauca proferre non pi- gebit. Poa alpina ß. ; Poa annua var. fimetaria, culmo sub- setaceo flaccido, spiculis minutis trifloris, flosculis a se in- vicem remotis, i e. vix contiguis. In fimetis frequenter. Triticum repens ß. sub rupibus, quo solum semper pinguis» 36. 278 / simum est 5 imde forma Iiæe qua spicam gracilior, sed qua folia maxime luxurians. Plantago lanceolata var. altissima Liljebl. 9 Camp anilla rotundi folia yar. gramini folia foliis çau- linis gramineis, longissimis^ laciniis caiycinis setaceis co- rollam aequantibus 5 loco nimis pinguido et umbroso , Nor d- ïandiæ, Romdalen. Stellaria graminea yar. pinguida , foliis lanceoîatis etc. (vide supra p. 261 not. u).$ folia liujus dilatari videmus loco nimis pinguido , quod in aprico nascitur. Sin autem in occultis ac umbrosis esset, profecto folia totam- que plantam atténuai*! videremus, sicut var. Campan. supra commemorata. Huc pertinent, Rubus arcticus var. caule hi - iri floro et var. flore pleno , locis pinguidis^ Hieracium murorum maxi- ma forma, caule superne ramosissimo, et Hieracium alpi- num , caule subramoso etfolioloso, nec non elongato: ( Ilie - r aciam alp . var. f uliginosum , Læst. Y. A. 0. 1826), locis pinguidis etiam in ipsis alpibus, quo greges rangiferini per- noctarunt 5 unde Fig. in Sv. Bot. Tab. 644 fere solito ma- • • jor, quia typus e loco fertiliori erat. In desertis autem Lapponiæ sterilissimis, quo non licet aliis, quam Licheni rangiferino luxuriose vivere, Hieracium al pinum , ut multa alia, simplex, abbriviatum, scapo etiam nudo, obvenit. Pari modo Hieracium sylvaticum ( boreale Horn.) locis ferti- 279 lioribus maxime ramosum, in siccis, arenosis, sterilissimisquc uniflorum evadit. Sonchus sibériens locis fertilioribus foliis t, . V runcinatis est, alias denticulatis. Quo etiam citari possunt, Viola biflora var. sexflora , Phleum alpinum var. trispicatum et. À. II. 182o) Angelica Archangclica , umbella foliacea; Geum rivale flore duplicato , et calyce foliaceo ; quæ tantum enormitates sunt, ob solum pinguid uni luxuriantes. S4. Variationes plantarum, nimia soli locive sterilitate oriun- dae, nuper allatis contrariae sunt, et in superioribus §§. (45, SI) maxima parte commemoratae, ut variationes graminum abbreviatæ atque pumilae; Plantago major ß. scopulorum , Asperugo procumbens var. minima (§. 45). Luzula spicata var. petrcca (ibidem) etc.; quæ satis superque commonstrant aberrationes sterilitate ortas. Accedunt, Rubus saxatilis var. spines cens , ad ripas glareosas, Carex acuta var. ripen- sis, Carex pulla var. subdivisa , aliaque, quorum diversita- tes vide infra. Vegetatio aquatilis est vel manna vel lacas tris , fluvia- tilis et stagnalilis , quas excipit limosa , paludosa , uliginosa \ 280 et s. p. Harum differentia non est vilipendenda in plan- tis subaquaneis limosisve scrutandis. Multis jam supra exemplis ostendimus , plantas subaquaneas tenuiores esse in mari et in aqua manante, quam alibi. In stagnis nascuntur plantarum amphibia, quae, quia nunc in aqua, nunc in terra proveniunt, hanc ob causam maxima sæpe dissimilitudine sese praebent. In his igitur speciebus separandis, quae sunt plantarum amphibia, magno- pere cavendum, ne externa species fallat, inque errorem inducat. §. 56. Duo sunt paludum genera, quae in opusculo de Agri- cultura L a p p o n i æ , fusius tractare stud ui , quorum alte* * , ' ruin, acpia tota fere aestate inundatum, Caricum est præci- picum elementum; alterum genus sphagnis est repletum, aquae quidem non immersum, sed semper hinnulum, quae quidem duo paludum genera maxima interest vegetationis differentia, saepe minimo locorum intervallo. Sic Carex limosa supra sphagna putrida fit r ari flor a $ et in ipso ter- mino sphagni fit irrigua ,* C. panicea, locis siccioribus spar- siflora , in limo fit tumida (vide infra), in palude profun- dissima livida , et in ipso termino sphagni, nisi valde hal- 281 lue in or , laxa ! Betula alba , super stratum sphagni, sub- terraneo gelu refrigeratum in fructicosam vertitur, et eadem analogia Salix majalis biorgyalis ad ripas fluminum, solo lapidoso, sphagno frigido et polytricho gelido consito iit arbuscula: Salix aurita , alias arborescens (in sylvis Yestro- boüniæ), ß. paludosa in paludibus Lapponiæ fit subrepens, germinibus foliisque glabris. Pari modo Salices omnes in paludibus serpunt. Quæ Pini sylvestris his locis facies? Misera, pumila, tortuosa, ut Svccis cognomine ignomi- nioso Gartall appelletur. Tanta est vis paludum vegetatio- nem reprimendi, ut omnia fere vegetabilia serpant humi, subterraneoque torpescant gelu. Atqui hic tamen Bubus ille chanue morus , floribus niveis elegans, fruetnque sapidis- sima gratus viatori: hic Andromeda floret, formosa illa, quam divus ille Botaniccs pater Linnæus summis fert laudibus : hic Pinguicula illa villosa , qua nihil modestia pot- est esse svavius. §• 57. Carices, quarum tanta est Lapponiæ copia, variis mo- dis variare, jam supra sparsim Lectores certiores feci, quare idoneum rati sumus, heie nonnullas maximeque no- tabiles varietates commemorare, quo magis appareat hujus 282 generis scrutatoribus, qui sectionibus nimis sæpe artificia- libus, spicarum numero exstructis, quasi limites praescrip- serunt naturæ, permultas esse species, quæ bis limitibus contineri nequeunt. Caricis canescentis variae formae sed magis nota- biles sequentes sunt: i:mo submurkata , spiculis subsenis contiguis, superio- ribus in spicam elongatam confluentibus 5 foliis latiusculis, planis, culmo longioribus 5 infima spicula bracteata ^ bractea setacea spiculam supremam aequante. Hab. locis subhumi- dis umbrosisve. Specimina legi ad Hof berget Jemtlan- diæ 1819. 2:do subelongata y culmo pedali foliis breviore 5 spicu- lis elongatis, oblongis, basi angustatis $ capsulis ovatis^ acu- tis sqamas aequantibus, bractea nulla. Hab. juxta margi- nes paludum, Lapponiæ et Y estrobottniæ frequenter. Ca- rici elongati subsimilis. 5;tio suhlolicicca , spiculis quaternis, globosis, inferio- ribus baud contiguis 5 capsulis ovalibus, obtusiusculis , api- culatis; ore subintegro. Hab. in paludibus aquosis Lap- poniæ passim. 283 4:tö aljncola , spiculis inferioribus sæpe compositis, superioribus in spicam ovatam congestis; capsulis angu- stioribus acutis margine serrulatis, ore evidentius bifido; culmo sesquipedali. Hab. locis elevatis apricis per Lappo- niam ubique. In bis n:o 4. cespitose crescit, aîiæ magis segregatae. Carex panicea, inter carices valde polymorpha, cu- jus notabiles varietates sunt: l:mo panicea «, spicis exserte pedunculatis, conti- guis, erectis; capsulis inflatis obtusis, ore sub integro, cul- mo abreviato circiter semipedali , inferne folioso ; foliis pla- niusculis. Ilab. in Svecia australiori. Bracteae foliaceae , spi- cis breviores. Capsuîæ albescentes. 2:do tumidula , spicis subincluse pedunculatis , distan- tibus (interstitio bipollicari inter spicas) ovato - oblongis ; capsulis inflatis excurvis, violaceo -rubris, ore prominulo integro ; culmo inferne foliaceo , subacutangulo , foliis lineari- angustatis, canalicutatis , sursum triquetris, angulis acutis- simis; bracteis foliaceis, spicas superantibus, acuminatis. Ilab. in paludibus uliginosis rarius, ex gr. ad Njaive Lap- pon. Lulensis, et Iflaunu Lappou. Torncnsis. Quoad folia 284 bracteasque (7. lividas simillima, sed culmo pedali, spicis- que distautibus diversa. 5:tio spar si flor a , spicis remotis, exserte peduncula- tis, sparsilioris 5 capsulis oblongis (haud inflatis) viridibus; ore elongato , unilobo et bidentato ; bracteæ longitudine pe- dunculorum, lanceolatæ. Culmus inferne foliis duobus bre- vissimis, lanceolatis planiusculis , apice navicularibus cin- ctus. Folia radicalia planius cula, seu marginibus compla- natis et medio tantum canaliculata, flaccida, ad terram declinata. Hab. in ripis et pratis siccioribus totius Yestro- bottniæ et Lapponiæ usque ad alpes altiores. C. laxœ valde affinis. Carex cæspitosa, culmo subnudo (id est duobus tribusve foliolis brevissimis, alternis, culmi infimam par- tem vagina truncata amplectentibus) , foliis duplo triplo ve longiore, spicis femineis binis, oblongis, numquam, quod sciam, androgynis; mascula unica; culmo foliisque radica- libus flaccidis. Hab. per universam Sveciam, in Lappo- nia rarius. Foliola culmi brevissima, bracteæ auriculato - aristatæ , spicam æquantes. ß. polymorpha, foliis longitudine culmi, vel inter- dum longioribus, raro brevioribus; bracteis foliaceis, spicis 285 duplo triplove longioribus ; spicis femineis superne andro- gynis. Hujus formae sunt: a) campestris spicis femineis binis, masculisque binis, aut femineis ternis, mascula uni- ca ; culmo crassiusculo , semipedali vel amplius. Hab. in pratis et campis graminosis subhumidis ubique, b) lute- scens foliis lutescentibus, latiusculis , spicis femineis binis oblongis. Hab. in pratis uliginosis et juxta rivulos prae- sertim in Lapponia. Quia mollior, bonum pabulum præ- bet. a et b nunquam caespites formare videntur , sed se- paratim crescunt, c) ccespiticia culmo foliisque elongatis laxioribus; spicis femineis subbiuis. Squamis aterrimis. Hab. in omnibus paludibus uliginosis, libi caespites pedales vel altiorcs facit. dj nardi folia culmo foliisque filiformi- bus longissimis. Hab. in umbrosis occultis Lapponiæ etc. Has formas observandas putavi, quia non minimi sunt in oeconomia momenti. Omnes ad varietatem ß. pertinentes . formæ, spicis androgynis, bracteis foliaceis, culmoque fo- liis longis praedito dignoscuntur , quamquam exstremae ad strictam , acutam et saxatilem adeo e roximantur , ut de- •ft. ' terminatu interdum valde sit difficile, utrum hujus an al- terius sint individua. Carex stricta, dignoscitur praecipue capsulis dense imbricatis adpressis^ utrinque compressis et nervosis« 37. 286 Huj os formæ simt l:mo stricta proprie sic dicta, capsulis squamis longioribus 5 spicis cylindricis, sessilibus, androgynis. 2:do media , capsulis squamis multo brevioribus; spicis elongatis subpedieellatis, numerosis; foliis latioribus. Antece- dente major. Est quasi media inter acutam et strictam. 3:tio fluviatilis , spicis femineis oblongis, distantibus; bracteis longissime foliatis angustatis; masculis numerosis (subquaternis) et longe a femineis remotis; capsulis dense imbricatis, adpressis, utrinque trieostatis, squamas supe- rantibus. Hab. in Svecia media circa Norrköping etc. Spe- cimina cum denominatione det. CI. Dom. In debet 011. Nulla stricta hac tenus in Lapponia visa. Care x acuta differt in primis capsulis tumidis, ra- chidi non adpressis; demum rufescentibus. Cujus formæ sunt l:mo acuta a , spicis masculis pluribus,* femineis pedun- culatis; capsulis tumidis obtusis, squamis violaceo- atris, capsulas aequantibus. 2:do ripensis , masula unica; spicis femineis suboblon- gis sessilibus; capsulis angustatis, acutiusculis, subcom- pressis , ustulatis ; culmo abbreviato stricto. Ilab. ad ripas glareosas fluminum ad Kätkesuando, et Kuttainen frequen- ter (Lappon. Tornensis), quo (amen ita cum C. saxatili et cœ spit osa confluit, nt ego saltem distinguere non valeam. Omnes autem in his ripis promiscue crescunt. Carex saxatilis ab his qualitercunquc differt i:mo rigida , culmo semipedali rigido 5 spicis femineis binis ob- longis, approximatis; bracteis auriculato- cuspidatis spica brevioribus; squamis acutis atris. ilab. super saxa in summis alpibus. 2:do saxatilis a, bracteis foliatis; spicis femineis ob- longis rcmotiusculis. Vulgaris forma in alpibus. 5:tio infer alpina , culmo pedali; spicis pedunculatis elongatis subandrogynis ; bracteis foliaceis; sqamis lancco- latis, capsula longioribus. Hab. in subalpinis. His acce- dit Carex aquatilis var. subacuta : spicis sessilibus, supe- rioribus androgynis ; squamis lanceolatis cuspidatis, capsula multo longioribus. Ilab. ad ripas (luminum in Lapponia Tornensi. C. acu tæ adeo similis, ut vix nisi varietas ejus; tamen ob culmum obtusangulum , capsulas compres- sas etc. C. aquatili proxisna. Sed etiam C. salinas tam similis, ut nihilo nisi spicis sessilibus et magnitudine dif- ferat. Folia plana latiora, praesertim bracteae. Squamae vi- 288 ridi -rufescentes. C. aquatilis differt praecipue squamis capsula brevioribus, foliis subconvolutis etc. Carex vesicaria a. calci f oenum, spicis masculis plu- ribus, femineis pedunculatis, longe a se invicem remotis, cylindricis; folia lata ut totum gramen molle. Hab. in syl- vis umbrosis; juxta lacunas etc. ß. inalpina , spica feminea subsolitaria, atrofusca , ovata ; foliis angustis convolutis. Hab. in ipsis alpibus ad Virihjaur. y. subalpina , spica mascula solitaria oblonga; femineis breviter pedunculatis , oblongis, approximatis, erectis. Cap- sulae inllatæ rostro breviore; folia subconvoluta; culmus vix pedalis. Habitat in alpibus. ! . * Huic valde affinis est Carex pulla , cujus formae sunt, l:mo subsylvatica: spiculis masculis binis; femineis etiam binis, ovalibus sessilibus, approximatis, culmo pe- dale, vel paulo amplius. Folia lata complanata. Hab. in sylvis subalpinis, ex. gr. ad Tarrejaur Lappon. Lulensis. 2:o pulla a . spicis approximatis ovalibus, sessilibus; bracteis cuspidato -setaceis, vel subfoliaceis vel nullis. Ma- scula contigua, oblonga. Hab. in alpibus. 289 o: tio subdioiea , culmo spitliamæo; foliis siiblilifor mi- bus; spica mascula solitaria, fcoimeis nullis. Hab. in sum- mis alpibus baud raro. Nuin bæc fuit C. VormslwUUana II art m. FL? Carex pulla varietas veslcariœ c longinquo esse potest, at Carex rotundata magis aperte cum C. am- pullacea confluit. §. 58. In geographica plantarum distributione, quæ sub ex- cursionibus in Lappoiiia Torncnsi et circa Lyngenfjord, an- nis 1826 — 50, observavi, postremum commemorare licet: Utricularia vulgaris , Karesuando, Ilämhänjänkä. Utr. mi- nor, ibidem. Scirpus acicularis , Karesuando, in ripis in- undatis frequenter. Molinia aquatica , in Lyngenfjord. Po- tamogeton flexicaule , Karesuando, Niirva. Gentiana glacia- lis, ad litora maris descendens in Lyngenfjord. Saxifraga cernua ß. caule superne ramoso; petalis brevioribus; ger- mine subtus magis tumescente” Wahl e uber g Fl. Sv. in alpibus Tornensibus in Kåbdåvanka multis locis, ubi S. cernuam a. non vidi. Alsine rubella, in Kâbdavanka loco Storminkendä dicto. Cerastium viscosum , Karesuando mul- tis locis. Gnaphalium carpaticum, ad Tjatjà supra Lyngca- fjord parcius. Carex microstachga, Karesuando, Härnhän- 290 jånhä. Carex frigida Host [C. fuïiginosa ïloppe?) ad Tjàljh sopra Lyngcnfjord 1829 et 1850, copiose. Carex laxa , Karesuando, in omnibus paludibus uliginosis, pra* s er tim ad margines Sphagni copiose. Betula a ba §. intermedia (fru- ticosa), Karesuando, Hämliänjankä, super tinnulos s. valles Sphagni, quo subterraneum gelu non liquescit. Salix ar- buscula , minima ad Tjàtjà, super Lyngcnfjord. Salix ver- si folia, Karesuando , in paludibus virgatis, frequenter. JPo- - . " r • i lytrichum lievigatum, Karesuando in ripis fluminum, pas- sim. Sed rarius fructificat. Exempla vegetationis Lapponiæ comparativa, cujus promissionem initio hujus opusculi fecimus, pauca tantum præstare licet. Regio subsylvatica circa Karesuando (olim Enontekis) in ultimo termino Hordei vulgaris sita est. Itaque utile fere arbitror scire, quænam plantæ australes, in aliis Lap- poiiiis vulgares, heie desiderantur. Veronica officinalis. Scirpus palustris et lacustris. Milium effusum. Arundo pliragmites. Melica nutans. Galium boreale. Plantago ma- jor. Campanula rotundifolia. Alisma plantago. Daphne 291 Mezercum. Paris quadrifolia. Pyrola rotundifolia. Rosa spinosissima. Rubus Idæus. G com rivale. Actæa spicata. Prunella vulgaris. Vicia cracca. Trifolium pratense et re- pens. Tussilago Farfara. Carex flava. Urtica urens et dioica. Pinus Abies, rarissime ad Koravara. Salix pen- tandra. Polypodium fragile et Filix mas. Præter Veroni- cam officinalem et Scirpum lacustresn, omnes supra memo- rata; plantæ, etiam ad Quicbjocb vulgares sunt. Itaque Hordeum ibidem sæpius maturescit, quam in Karesuando. §. 60. Plantas alpinas ad terminos agrorum circa Karesuan- do non vero ad Quicbjocb descendentes, sequentes obser- vavi. Pinguicula alpina. Avena subspicata. Chainaeledon procumbens. Sibbaldia procumbens. Juncus biglumis. Epilobium alpinum a. Carex microglocliin. Carex saxa- tilis. Salix herbacea, polaris, myrsinites. Itaque hic quo- que diversitas observatur. Ceterum observandum est, re- gionem Karesuandcnscni longe ex alpibus esse remotam; Quichjochensem vero sub ipsis alpibus esse sitam; unde pîantæ alpinæ ibidem celerius descendere, quam ad regio- nem circa Karesuando, possunt. 292 §. (>i. Plantæ singulari locorum natura, nec climate pen- dentes, sequentes circa Quickjock nascuntur, quae in Lapponia Tornensi, vel in regione Karesuandensi non sunt repertæ. Poa alpina. Myosotis detïcxa. Primula farino- sa []. Carum Carvi. Saxifraga Cotyledon, nivalis, cer- nua, petraea. Lychnis dioica. Rubus saxatilis «. Aconi- tum Lycoctonum. Sonchus alpinus. Viola montana. Carex lagopina. Carex alpina. Polypodium ilveuse , liyperbo- reiuiî, montanum. Polypodium spimilosum, Filix mas. Ceterum musci frondosi, et fungi, qui circa Quickjock in sylvis umbrosis vegetare solent. Verum in regione Kare- suandensi, qua sylvæ jam evanuere, omnes plantæ, loca occulta et umbrosa amantes, non iveniuntur. Ceterum in hac comparatione nullas alias plantas, quam quæ in con- finiis agrorum nascuntur, cnumerarare volui. In regione Karesuandensi, quæ subcampestris maxi- en eque paludosa haberi potest, liæc proveniunt, nec ad Quickjock. Veronica longifolia. Potamogeton sparganifolius. Polemonium. Clirysoplenium altcrinfol. Saxifraga Flircu- lus. Stellaria crassifol. var. paludosa. Rubus saxatilis var. castoreus, ad Quickjock haud visum quamquam in Peura- 293 jam*. Nymphæa lutea ß. pumila. Thalictrum flavum. Ra- nunculus hyperboreus et aquatilis ß. subaquaneus. Sonchus Sibericus. Carex paniculata (i. Carex rotundata et laxa, quae sunt paludum quasi summum fastigium. Sed finem huic opusculo imponere coactus, vegetationem comparati- vam, respectu climatis ac agriculturae, fusius alio loco ex- ponere volo. Karesuando in Lapponia Tornensi dic 27 Julii Anno 18 3 1, 38. 294 ADDENDA. I Ad pag. 242. not. æ. (Potamog. spargcijufoltus ) tfcnique hae »state (1831) seminibus lectus, quæ minuta, compressa, dorso acuta nec admodum carinata erant, stigmate persistente, sic scilicet, ut pars inferior constabat semine, pars autem superior stylo. (An autem vere ma- tura fuerint, incertum est, nam intra calycem erant inclusa). In inferioribus regionibus secus flumen Tornense hunc frustra quesivi, et tantum inveni, inter Kultainen et Maunu , trium miliariorum spatio distantia, frequenter mullisque locis. IL Pag. 257. not. q. Quod si in ipso litore marino crescit , omni- no succosior Airâ cæspitosâ fieri potest, tumque ad sequentem §. per- tinet; eadem est Caricis salinæ ratio. Ilf. Pag. 2 G 8. not. c, (Juncus noduïosus var. biceps). Sic anno» 1830, cum æstas et pluvia abundaret. Sequente vero »state (anno 1831),. quæ post hominum memoriam his regionibus (in Lapponia totaque Ve- sti obottnia) siccissima calidissimaque fuit, idem Juncus eodeinque loco, quo antea lectus, non biceps sed uniceps fuit:, id est capitulo unico,, ter- minali, subbifloro. Culmo pollicari. Pari modo antea ad Maunu ejusdem Lapponiæ Tornensis, et quidem locis siccioribus videbatur frequenter: ca- pitulo unico terminali subtrifloro, et Junco triglumi adeo similis , cui etiam intermixtus erat, ut non nisi summa attentione et praecautione ait eodem disJingueretur. Cum his formis, quæ ad multa millia leguntur, acutissimum quemque Botanicum fallere possemus, siquidem ad Juncum nodulos um, panicula interdum ramosissima praeditum, istiusmodi for- mas pusillas pertinere nemo sane divinaret, nisi qui locos habitationis , transitus, investigando indubitabiles, continuamque formarum seriem vide- rit. Hæ formae, seit Juncus Jiodolosiis var. u?iiceps ad §. 51 referen- dae sunt, quo quidem loco Juncus stjgius var. subeompositus (§. 5J) delendus, et ad §. 53 transferendus, utpote qui locis pioguidis obvenit, scilicet locis limosis, non quidem inundatis, sed a gregibus bovinis pin- 29o guefaciis, unde novis quasi incrementis auctus sit, quod hac demum æsta- te eomperimus. IV. - Pag. 275 — 276. Stellaria graminea var. subuliginosa pror- sus delenda, utpote ad Stellar ia m uliginosam pertinens. V. P. 280. §.. 56. Post Caricem limosam rar floram etc. inseritur: Erio- phoriun capitatum var. medium: spica haud admodum capitata, squamis snbhyalinis. In paludibus limosis. Eri p horum vaginatum locis tur- fosis sphagnoque repletis, squamis maxime acuminatis ac hyalinis instru- ctus, per hanc formam mediani in Erioph. capitatum abire videtur locis sabulosis duris, quæ totam plantam abbreviatam, spicam capitatam, squamasque obscuriores reddunt. VI. Pag 289. §. 58. Agrestis spica venti ad Tornofi frequens. Agrostis canina in Karesuando. Holcus atropurpureus ad Muoniofors descendens. Poa flexuosa^ Karesuando. Glyceria distans ^ Torneå. Myosotis arv ensis et lingulata usque ad Ofvei Torneå. Prior in agris, altera ad ripas inundatas, quare mihi nihilo, nisi loco differre videntur. Nam M. ar- vensis j glabrescit in aqua, foliisque angustioribus instruitur, adeoque in M. lingulatam mutatur, sicut M. silvatica fit palustris in aqua. Pu- to mus umbettatus et Silene nutans j Kemi. Stellaria uliginosa ß. paludosa (Vet. A. II. 18 25), cujus maximam formam nuperrime jux- ta Kemi legi. Monente GI. Fries in literis, comparatisque speciminibus, a Rev. So miner felt sub nomine St. crassi folice a. missis, qune omni- no hue pertinent, ego quoque hanc supra ad St. crassifoliam retuli. Totus tamen habitus est Stell a rire uliginosæ, quamquam inflorescen- tia sublerminali , petalisque calyce constanter majoribus semper differre, nec unquam cum varietate illa alpestri confluere videtur. Est itaque dubia vel inter St. uliginosam et crassifoliam quasi media, et ad ho- diernam de specie ideam ab utraque diversa. Potest tamen esse St. uliginosæ varietas, siquidem petala, ut aliarum plantarum in septem- trione flores, grandiora facta ob lumen solare. Ly thrum Salicaria ^ ad flumen Tornense usque ad Pello. Rubus saxatilis ß. Castoreus circa 298 flamen Muonio usque ad Kengis. Ranunculus aquatilis eradicatus a. subaquaneus. Hujus forma minima, b. exsicatus vix pollicaris ad ripas lacuum exsiccatas post defluxum aquæ florens caule filiformi depresso, fo- liis filiformibus, peltatis nullis, obvenit circa Karesuando. Thalictrum flavum cum variis formis, ad Th. majus et simplex accedentibus, obvenit circa flumen Tornense usque ad Karesuando. Thalictrum ma- jus, ut videtur, nihil est nisi varietas T/uflaVj quamquam, amisso spe- cimine Th. majoris e Lapponia Kemensi, nihil certi de hac re statuere audeam. Carex dioica x ar. monoica j, spica superne mascula, lecta ad Kemi 1831. Carex vesicaria x ar. spicis omnibus sessilibus, erectis; masculis verticillatis, subandrogynis; capsulis maxime inflatis subglobosis. Gramen maximum, foliis latis, lectum ad Kemi 1831. Salix amygdali - na j, Kemi haud procul ab ipso templo. I — 297 — PRIMORDIA DOMIM A T IO MI S MUR A R IP O RUM e libro arabico vulgo Kartas inscripto, auctore ABU-L-HH ASS ANO IBN ABI ZERA’, collatis codicibus Bodlcianis, Leidensi, Parisinis et Upsalicnsi edidit CAR. J O II. TORNBERG IN ACAD. UPSAL. LITTERAT. ARAB. DOCENS. P R 0 OE M I U M. Unicuique diligentius inquirenti rerum mutationes, quæ tot ac tantæ regna Africæ commoverint, religio Yel potius ex ea profectus fanaticus quidam furor caussa omnium po- tcntissima et frequentissima occurrit. Rem loquor adeo notam, ut, si exempla quaesiveris, longam regnorum se- riem adferre liceat, Edrisitarum, Zeiritarum, Fatimidarum et aliorum, quæ omnia eodem ferme modo condita iisdem subsidiis aucta sunt atque amplificata. Nec aliter exstitit illud imperium, quod historici hispanica pronunciatione de- 39. 298 ccpti Elmor avidos vocant, rectius MnrabiUin , vel latine Murabitorum nominandum, apud Arabes etiam Lemtunense a tribu validissima omnium , quæ novam professae sunt do- ctrinam, denominatum. Ab initiis exiguis, ut fit, ortum, mox in ingentem orbis terrarum partem vi insuperabili scsc effudit. A’bd allah ben Jasîn Guzulensis prima regni fundamenta, Islamismo inter gentes Deserti incolas adhuc rudes praedicando, struxit anno Fugae CCCCXXXIV (post Clir. nat. MXL~)j belloque sacro, officio Muslimorum maxi- mis praemiis digno, contra infideles nuntiando Lemtunam tribum e desertis eduxit. Armis suis, fide Muslimica magis magisque animos hominum incitante adjutis, in tantam mox evexit magnitudinem imperium, ut ipso moriente anno CCCCL1 (p. Clir. n. ML1X) jam major Meghrebi pars pote- stati Murabitorum esset subjecta. Mox vero regnum novum in duas partes sesc divisit. Nam anno CCCCLIII (p. Chr. n. MLXI ) , quum Abu Bekr ben O’mar, qui dux fuit eo tem- pore, in Desertum Nigritas debellandi caussa proficiscere- tur, Jusufum ben Tcsclifin patruelem vel potius filium pa- truelis heredem instituit totius Megbreb, ipse autem cum magnis Murabitorum copiis Desertum petiit ibique variis Nigritarum gentibus devictis novum sibi comparavit impe- rium, quod nos incognitum latet. Ad hunc annum frag- mentum libri Kartâs, publici juris nunc factum pertinet. * Jusiifo enim ben Teschfïn regnante novam induit faciem regnum Murabitorum. Huic tanta obtigit felicitas, ut, po- stero anno urbe Merrakesch (Marocco), sede regia, condi- ta, iisque, quæ nondum in Meghreb erant occupata oppida, expugnatis , in Hispaniam transiit. Post pugnam apud Zalabam prope Badajoz (die XV mensis Redjeb anno CCCCLXXIX; p. Chr. n. dic XXVIII Octobr. MLXXXVI), libi Christianorum fregit potentiam , titulum Emir el Muslimin in futuræ magnitudinis præsagium sibi vindicavit et maxima Hispaniae parte brevi potitus est. Sed quemadmodum vi- cissitudo in ceteris regnis, virtute hominis cujusdam con- ditis, successorumque imbecillitati fere continue expositis e rerum natura sequitur 5 ita etiam in excelso illo fastigio non diu mansit potestas Murabitorum. Alia enim secta, ejusdem Iere originis, quæ, quia dogmate imitatis Bei prae- cipue innitebatur, nomen Muvahhidun (Unitarii), vulgo Almoliadi , acceperat, vestigia legens Murabitorum, Meghreb et mox Hispaniam duce praeclaro A'bd el Minnen occupa- vit et imperium illorum deinceps plane evertit. Reliquiae tantum exiguae, regibus Ibn Ghanijae posteris, primum in oris Africae maritimis ad Kabes parvam tenuerunt potestatem 5 unde a Muvahhedin ejectae in Majorcam transmigrarunt, ubi usque ad annum DCIX (p. Chr. n. MCCXX^J regna- 500 runt. ”Anno tandem DCXXXI (p. Clir.n.MCCXXX^)”, ait Ibn Khaldun , ”potestas Murabitorum e terra plane evanuit 5 tri- bus eorum, quæ Desertum petiverant, regibus ISigritarum subjectæ, consuetudines pristinas servantes ibi adliuc degunt” ’). Si Murabiti eam præcipue ob caussam memorandi no- bis videantur, quod historia eorum fatis Europæ meridio- nalis sub spatio temporis haud brevi intime cohæserit, ideo- que eæ res eorum gestæ præ ceteris adtentionem nostram ad se adliciant, quæ ratione quadam ad Europam perti- neant 5 attamen aliæ non desunt caussæ, quæ primordia, explicationem et progressum talis dominationis cultum ge- neris humani adtentius perquirenti summi faciant momenti. Et si ipsum spectaculum ejusmodi rerum vicissitudinis ani- mos videntium adtentos reddat, necesse est; eo magis cu- riositas nostra est excitanda, si ad origines respexerimus hujus populi, cujus arma fidem Musliiuieam inter Deserti populos adhuc ignaros et incolas montium Africæ barba- ros propagaverunt, vacillantem in Hispania Muslimicorum potentiam sustinuerunt et impetum cohibuerunt Christiano- rum. Quamvis in diversas abeant partes scriptores, quo- rum testimoniis in hac re dijudicanda innitimur; omnibus rite perpensis concludere fas est, eam unam fuisse e fere 301 innumeris Berberorum tribubus, quæ, jam meridiem ver- sus depulsæ , deserta invia montesque inaccessos inhabitant, olim autem per totam Africam septemtrionalem a mari in- de Atlantico ad Nilum usque stationes habuerunt. Jam antea alia tribus Berberica, Zenata adpellata, Zeiridarum imperium condiderat 5 et Muvaldiidun ipsi, ex alia ejusdem populi familia Mesmada vocata posterius sunt profecti. Nec parum contulerant Bcrbcri ad regnum Edrisitarum conden- dum ac Fatemidarum constituendum. Ne itaque mireris, tantam gentem, quæ in fata populorum summam exercuit vim, doctorum oculos in se convertisse. Fuerunt, qui putarent Berbcros aborigines Megbrebi fuisse 5 alii, non sine veritatis specie origines eorum a temporibus Karthagi- liiensiuin repetentes, eosdem fuisse ac Numidas autumant 2). At omnino confitendum est, notitiam nostram horum po- pulorum, quamvis viri summi nominis disquisitiones de hac materie instituerint, ea non ampliorem esse, quam Arabes quinque abhinc secidis habuerunt. Postquam his temporibus, expugnata a Gallis civitate Aldjiriana , Europæi propius ad Berberos accesserunt, vividior renata est cupi- do hujus populi cognoscendi. Quare effata etiam Arabum unicuique rem penitus perscrutanti in primis sunt perspi- cienda. 502 Inter alios 3) rerum Africanarum scriptores, auctor li- bri vulgo Kartas inscripti insignem sibi vindicat locum. Quum orationis simplicitas tum rerum narratarum manife- sta veritas eum valde commendat. In urbe Fas viventi prope ad ea loca ubi Bcrberorum tribus dominatæ sunt ei facile fuit certiorem quam alii notitiam de iis sibi compa- rare. At quamvis liber ejus a multis sit laudatus, fata scriptoris, ut viris de sua ætate bene meritis sæpius acci- dit, omnino latere videntur. Milii saltem non obtigit, ut obscuritatem, qua vita talis viri immerito tegitur, aliquo modo dispellerem. Annus etiam mortis ignoratur, neque aliud quidquam constat, quam quod codices ipsi exhibent. Et hi quidem inter se ratione habita ad libri inscriptionem et auctoris nomen, ita discrepant, ut conj edura modo, quid verum sit, adsequi possimus. Ut a Codice Upsali- ensi incipiam, sic ille inscribitur: C (j^L-LpJLJI (J03 J <- ( in margine : JJ ) s-åJb' c (j^li (aSj.Lo j, X Lfl jj t i. e. Liber amici familiaris , in hortis chartas exhilarantis (secundum lectionem marginis, quae sola vera est) 5 de rebus gestis regum Meghrebi et historia urbis Fas $ auctore illustri Doctor e , traditionum p eritis simo , Abu Muhhamed Salihh Ibn A 'bd cl Hhalim. Quod ad primani inscriptio- Z •• 503 nes partem seu titulum adtinet, eum rectissimum in lioc codice expressum credo, ad quem omnes, quos vidi aut iu Catalogis descriptos inveni. Nostri codices, levissima plerumque mutatione sese conformant. In nomine autem auctoris major est diffirentia. Codex Escurialensis (vid. Casiri , Bibliotheca Arab. Ilisp. T. p. lo9) cum Upsali- ensi conspirat, auctorem esse Cranatensem solummodo ad- dens. Quem sequitur in versione Portugalensi Antonius Moura et Petis de la Croix in versione gallica. Ceteri omnes, sicut Leidcnsis N:o XVII, Havniensis XXXV et XXXVI (olirn Hoestii) , Bodleianus CCCIII cet. quibus ad- datur Bombay in versione germanica, eum adpellant Abu-l- Hhassan Ali hen A hd allait hen Abi Z er (C Fasensis ( c_rvwLâJt ^ ^ Cartlias , JFWs et Tarikh Fas) . Quas ob caussas non dubito contendere, nomen Xo- stri yerum id fuisse, quod hi autumant 5 quamvis ambæ sententiae ita quodammodo concilientur, ut Granada urbs natalis ei fuerit, unde posterius in Africam transmigravit. — De tempore, quo vixerit, id certe scimus, cum imperante Abu Said O’tlimân ben Abu Jusuf Ja’kub ben A’bd el llliahh, nono Merinidarum rege (intra annos DCCX et DCCXXXI5 p. Clir. n. MCCCX — MCCCXXX) librum suum composuisse, ubi ultimus, qui memoratur annus est DCCXXYI (p. Cbr. n. MCCCXX^). Argumentum libri hoc fere est. Post preces solennes caussam hujus scriptionis breviter exponit auctor et deinde ad materiem propositam, historiam scilicet urbis Fas, sta- tim transit, eamque in quinque dividit sectiones, secun- dum varias, quæ urbem illam occupaverant, dynastias. I. (Fn Codice Upsal. a fol. Hala r. ad XXVII! t.) Historia re - (jum Meghrehi e familia Edrisi IIiiassaisitæ, ubi narratur de regno eorum , dejjue ( fomieilio , ab iis condita deque urbe Fas , imperii sede regnique oOo i CXLV (p. Chr. n. DCCLX^) incipit. — II. (Fol. XXVIII — -XXXIII v.). Historia regni Zenatæ e tribubus Moghrava et Beni Jefrun in Meghreb , imperiique ibi constitutione 1*4^5 Xilij 2*o ). Zeiriclarum regnum e Zenata oriundum lieic intelligit auctor. — III. (Fol. XXXIII — XLYIII v.) Historia initii dynastiœ Murabi torum e tribu Lemtuna profectus > ejus- que in meridionalibus regionibus ? Meghrebo et Hispania do- minationis; memorantur etiam reges eorum et quantum tem- poris duraverit eorum cetas ? usque ad imperium exstinctum âdxâJlj LgyoLîj ) p». r 57*1^1/0 ^vvwÎlXJjÎ 1$[â53 LgjLàs! JJ).— IV. (a Fol. XLYIII — LXXIX r.). Hi- storia dynastiœ Muyahuidin, successorum Â^bd el Murncni et quomodo regnum ejus per Muhhamedem ben Tumert D), Mehdi adpellatum , sit constitutum ^ VW . — V. (a fol. LXXIX ad finem usque libri) Historia dyna- stiœ fortunatœ Meriividarum, A’bd el Hhakki successorum , ( quam diuturnam et œternam reddat Deus 9 auctoritatem ejus evehat , eamque viribus sustentet J; deque genealogia ejus sin- cera , conservatione justitiœ et verœ fidei , regibus ejus , e.r- 40. 306 pugnationïhus et bellis sacris , vita illustri , merit s et monu - finem singulorum capitum additur brevis omnium, quæ tempore dynastiæ descriptas acciderant, rerum memorabi- lium recensio , ad annorum seriem disposita. Ceterum chronici more res ubique enarrantur et cujusque dynastiæ origines repetuntur, * ' Indicium præstantiæ libri et utilitatis, nisi ex ipsa ar- gumenti expositione elucescat, inde quoque petere possu- mus, quod tribus seculis postremis obtinuit versiones , in singula unam. Petis de la Croix , ut narrat 01. Celsius « (vid. Catalogum Centuriae librorr. rarr. cet. Ups. MDCCM p. 14) rogatu Sparwenfeldtii , opus præstantissimum bocce in linguam vertit gallicam. Begia Bibliotheca Parisiensis autographum hujus versionis , una cum codice infra descri- bendo, quo usus est interpres, jam possidet, cujus exem- plar nitide exscriptum, quatuor voluminibus in quarto con- stans, in donatione Sparwenfeldtiana N:o XI signatum ser- vat Bibliotheca Academiae I psaliensis sic inscriptum : Livre 307 du Familier attaché aux parterres 3 wVS/w i X-^-Â-Â-îî V^ÄA-flj i ^ ) xifcv-X Pjj ÿ y? J,Lc 3! £jjJI i. e- Liber amici [a- miliaris , hortos chartœ exhilarantis ,* de relus gestis regum Meqhrehi et historia Fâsi; quinque scilicet dgnastias com- prehendens; Edrisitas Has sanitas e familia Propheioe oriun- 312 dos y Z ena t am y Lernt unam ^ Muvàhhedin et Beni Merin . Quem scripsit jurisconsultus et historiographus Abu-l-Hlias- san A’li ben Abi Zer a — Codex Parisinus (P.) jam lau- datus, anno DCCCCLXXI (p. Clip. n. MDLX^r) non satis pulchre scriptus, initio mutilus est. Quare ex alio codice (forsan Sparwenfeldtii) prooemium separatim exscripsit Pe- tis de la Croix et codici suo deinde adjunxit. In fronte libri sic inscribitur: laSfjLo cjUs' (j*li at in fine idem occurrit titulus , quem c . • in subscriptione Upsaliensis legimus. Magno usui mihi fuit hoc Manuscriptum , cujus indoles omnino bona est. — Aliud exemplar (Ch.J mihi Parisiis degenti liberalitas sup- peditavit clarissimi Champollion Figeac, e bibliotheca quon- dam fratris desumtum. Volumen non magnum , praeter Nostrum quatuor complectens alios tractatus, ad historiam Edrisitarum spectantes, atramento paene deleto anno MCLXI (p. Chr. n. MDCCXL^-J exaratum est. Praefamine caret ac statiin ab Historia Edrisi initium facit. In subscriptione ti- tulus legitur, qui codici Leidensi plane convenit. In pri- mo folio Legrand anno MDCCLXXV adseripsit manuscri- pt!, quod quondam Chenier consuli Gallico apud Maroc- canos fuit, notitiam, ubi libri inscriptio sic vertitur: Livre de Vami yoyeux , jardin des feuilles de V arbre genealogi- 313 que des princes idnsiens et autres , qui ont régné en Afri- que. — Bibliotheca JBodleiana quatuor habet Nostri exem- plaria, quorum primum (Bc), codicem Bodlei. CCCIII, in Catalogo Nicolliano pagina CXYI sub Numero CXXYI opti- me descriptum invenies. — Secundum (Bb), inter codices Marsh. DLXXXII, in Catalogo Urii numero BCCC1X nota- tum, in Quarto, anno MLX (p. Chr. n. MDCL) scriptum in CCCXCI paginis Kartas integrum, si præfationem excepe- ris, continet. Inscribitur: ^yvyj1)î Ü iJojj — Tertium (Ba), Marsh. CCCYÎ, apud Urium DCCLXII, chartæ admodum crassæ, folia nu- merans LXYI, anno DCCLXXY (p. Chr. n. MCCCLXX-) est descriptum; cujus antiquitatis indicia ubique servat. Inscriptio hæc est: ^ uUj ^ èl jjill i* e. Succus e libro amici familiaris , hortos chartee exhilarantis cet. expressus , compressionis (? J et brevitatis caussa. Quæ verba hæc con- tinua excipiunt: X>J isJLjO^ i. e. Succus ex historia Edrisitarum flhassa - nitarum et ejuomodo urbem Fas condiderint. — Quartum denique (Bd) fine mutilatum, Marsh. XLYII, apud Urium DCCCXXX, recentioris ætatis, hanc fert inscriptionem: 41. 514 j *• e* Compendium libri cet. Hi duo postremi codices, ut jam e titulis adparet, uihil aliud quam epitomen Nostri conti- o » ' * " '9 nent. Unum eorum magnæ esse antiquitatis vidimus. Quare ejusmodi compendium non multo post ipsum librum com- positum, ab ipso forsan auctore confectum, fuisse vero si- millimum est. Adfirmanti Bombay (vid. præf. versionis cit. pag. XX) creditum est, apud Maroccanos inveniri li- brum quendam, qui, pluribus voluminibus spissus, Kartâs major qwLL^âJÎ) adpellatur, a quo Noster nomini Kartâs minor {jjJual] (jJJoyÜÎ) distinguitur. At si ad illa compendia in Bibliotheca Bodleiana exstantia animum ad- tenderis, facile conjicies, in iis latere verum illum Kartâs minorem 5 majorem autem eum esse, de quo heic quaeritur. Donec alicui contigerit, ut alium Nostro majorem inveniat, sive apud auctorem quemquam legat Nostrum nomine Kar- tâs minoris laudatum, conjectura illa adlirmationi Domba- yanae praeferenda mihi videtur. Certe apud Ibn Khaldun (fol. LXXXl) ubi Noster citatur Ihn Mi Zera\ liber vocatur <-jL£=>. Neque in variis codicibus talis distinctio- nis indicium obvenit. In Upsaliensi tantum manu admodum recente folio ex iis quæ operi ipsi sunt praefixa legitur: 515 (jJjöjjiJI go, b. E quibus omnibus concludere fas est, il- lud tituli compendium non esse antiquum. Antequam fragmentum judicio submittam eruditorum, non a materia tractanda multum abesse duxerim si notitias de populo Berberorum, ut comparationis instituendae occa- sionem faciam, ex alio auctore arabico adjecero desum- tas, qui et nominis celebritate rerumque narratarum apta dispositione et manifesta veritate dignus videtur, qui prae ceteris sit audiendus. Ihn Khaldunum loquor, cujus in Historiam Prolegomena, a litterarum orientalium cultori- bus diu magna admiratione accepta, flagrantissimum com- moverunt desiderium ipsius Historiae cognoscendae. Hoc ultimo lustro tandem post varios conatus obtigit, ut secun- dum tria manuscripta 7J doctis liceret judicare, cujus pre- tii sit Historicus Ibn Khaldun. Historiam scripsit univer- salem in octo Sectiones ( 4 ) , tres Libros £=> ) con- fidentes , divisam, ita dispositam, ut secundum cognatio- nem populorum diversorum, imaginem ethnographiee ut ajunt delincatam totius sibi noti sisteret mundi. Tertium operis librum Historiae Berberorum totum dicavit. Quo ) confusior apud multos Arabum scriptores bæc res est tra- 5 £6 ctata 8), eo gratior nobis esse debet narratio, quæ subtili rerum judicio et sollertia judicandi rara subfulta, lucem materiæ obscuræ reddere potest. Quæ e codice Musei Britannici excerpsi, ratione fragmenti publicandi semper habita, in compendium redacta beic adjiciam, præmissa codicis brevi notitia. Museum Britannicum inter Manuscripta exemplar Nu- mero 9o75 insignitum servat partis Ibn Khalduni, quod olim Bibîiotbecæ Richii apud Baghdadenses consulis Bri- tannici fuit. Formæ est folii minoris, et CCIY folia con- tinet; litteris Nesldii dictis anno MXCIV ( p. Cbr. n. MDCLXXX^) bene exaratum, sic inscribitur : ^olwJî ^ Jl c uLä ♦ er* «jLwJÎ* L: J z •• rW A *• c* Pars sexta et septima Libri exemplorum et collectionis subjecti et praedicati , de diebus Arabum, Persarum et Berber orum memorabilibus ; auctore doctissimo Doctor e A'hd el rahhmân ben Muhha- med ben Khaldun Hhadhremi 9j. Quadraginta prima folia, quæ partem operis sextam complectuntur, varias tribus Arabum, quæ, Irakam, Syriam, Said, Nubiam, Habesch, Barkam, Afrikam et Megbreb habitantes, puro sermone 517 arabico non utuntur uyt!t), ordine ethnogra- pliîco descriptas exhibent. Folio deinde XLmo verso inci- pit Liber tertius totius operis hac inscriptione insignis : cjU^JI jijjJt ^leU ^5 c^Jlüt vXpJî îw\^ XÂAèl IlK^o vXÂ/5 ^æjLvJÎ ^ o^ksajf i. c. Liber tertius de Historia Berber orum , qui secundam gentem Meg hr ch habitan- tem constituunt $ ubi origines eorum, œtates et regna inde a primis Khalifati temporibus ad hoc usque secutum enarran- tur. Exponuntur etiam diverses hominum opiniones de ge- nealogiis eorum. De origine denominationis Berber, a qua orditur Ibn Khaldun, nihil aliud heic adfert, quam deriva- tionem illam a voce arabica cujus significatio est: cla- mavit, vocitavit iratus *)$ ea vero consuetudinem valde sa- pit Arabum e sua lingua vocabula quoque extranea expli- candi. In duas magnas familias ab initio divisi sunt Ber- beri, ab eodem Berber ( ) originem ducentes, a quibus innumerae fere tribus, super totam Meghrebi terram dis- persae, exierunt. Altera est Bernes quæ septem ramos seu tribus principales numerat, unde quasi ramuli aliæ deinceps sese diffuderunt. Hæ sunt: Ârdhàdja (iéj^î), Mesmuda vel Mesmâda alias s\>Uao^), Eureba Â’ djisa ( ) , j Kctâma (iuU^>)? S ö3li JUye, £-bäo yew Cf3* otö (J12*? ^-J-> & st ^3 £pj J>Uj ^t OjÂlt äLö ^3 (?) ^*h;I»| (?) ôJ^j oUj yj^ilt *Jo> ^5 ô3»Ajm tj> 0^** 0^-2 Ja-w^t i-JjrxIt xLî yi ^Jjt^jôyj^ ^ysiôt J^3 (_5J5 otö äyoLc. q'ôJj (Jæ J^JCCCo j*jJö^t »À$> yX iÔJ=-t_j J^ ijUbtyb *4ô ö^lX-äJI »lX^P ^ c jK<=yà iüL-H L^ J/ ô<\z jLgiL, ^Ls-LpA» ^y5 j»Udît Jj>t oViSS^ \j=*i urP^ ^ cr* '**îy^ O^L^° JCVO iÇjl^AvJt Ô^JL\*jt Qt^AvJt Ù>^Ü ^ylt kÖÜÖsP yyJjL^» j*-~4äÅ^3 »y^sÅi L*y yjydu ot5L^ 0*0^3 ojcUL» yct^jot oLc^t ^yo iôpLJt t -L*. G üb*H ^ cr^ >y& iCp> ^y« yjJujt lAs* tiÂ^ ( lXju j^yO 5wVaa jyUjt JÎ) xtt jU-U- _J^5 i3_ÿ"U»t (^7! Li yj-Ä^ö u5ÜLl^j îoj oUj j^yo (leg. oLÿj ) Juÿ ^yît Ojiit (yÔ JaA^U-tt y^Üt qÖÖ Q.AJ Le», <• qjÔ J Us» Ojiit qa) L£>*l\a/9 iUiA^^Jt JUi» s ÅP £üiio “^*^t ^Lßjy UsjUaaS Lsjt »Usas*, j^ccXjt ^v.xJt (jjvjy iJj-UjL iCUx^wU iJUU sU.52 ^yâà C^lpty otö JUyll J>tiL Lp^'üüy LpyO JjyLut Jjo U-Ô3 y^uUt LpUi ^jLpty Jw^ otö OUj U P-XC5 Q'jfci (^jÂJ.tj O-jtjJyjb' jjS^sty* yvywJ’ (jTjt Lipt KSjO» W3JW qJw» L^tyï» KawLJ^ y là xLî ^3 r Hyüt öJiAäX* £jU«3 f^Lptj otö »JlX»Â/ï yASÎ ^aXa5 (-X.L ^jLa^Uj iU*ï ^*, bô^y*/« ^3 V_jJét LJjLt ^S ^CvJt Jjy^ yU*J Ä-OCaÄaS OUj ^ASjt yyASÄjt 0.>“ J ^UaÎ ^y^3 &.jL^; xLi O'^)1 (3 iAL ù ^ &) oUj ^ l5 « t <^Å\f a L5Û- otö A U Oj*it • -> ^JyCOt ^jt OjJtit cr5 . . f. .. . oüt • > V«fJCXCo«s y o- > * y LaxSï ôL-^= ÿ ^3 xL.î w\~> “ ’•J • t J>hL J i 42 a. 322 ÜUÂJ lXJj Lg.K ^..fWwJ»; ObLj^ ö^>L> ß 2 X-wyw Xb/j (j*olä >! ykcî ^j^JI ö»X\xäOo j_ya3. (j*XÎ jX &bS j\jS ß C£j\jL\j Js^UJI w yx. Ipljil L*J äXüjil 0^1 y« Qj-XwX! gJüiM ^ ^ A- i3^* <■ iobX ^3 lPjib3 Xbs ols>Jt ß ( (joLxIÎ yyx(y) ujIliÜ fj ^ e?/> % kjj) ^ vi^ v>4^ ‘h^ (J> »x$> 2^ Uj »Uii Uü=d o’SLs^ iß}j+ y«., fsbj^D^ (_5«Âit ö/*-^ ^ ygbo 6 Ljm ß äU ^La^Ij ÎSiÂS5 Oblj (JNJ Lcj ^L^j-wJî &blj (1.Î HJ^ljiXA J^ljiA W Î LgJ^P ^ß> îyîyo q_^.LOo JojLwJ Jj-büt cjaaS» v>Xjt, UIo-w*, (jßjjJuz (jw^l J-A^*-_5 Lyi*, L^jüUxj Lg^LyOj ^ 0 ^ qUm-Jj XJLö Xywbî L(u3j 1\L.avX λ, äjji/o lyi* JsXlU, ujUI 0-u Lo >ß-*ß> }i_\P ) JajLXf u5sJLj ü/kÿJM y*li Xbs _jjp Lyiy Oj^b" oJu^;*i ^(-wJ! &£> yO 8tX> Lcîy C Xbjjjty yj^il Ä^> yO LJJuJt lA> ya yS\âxj! j*jJLaîî jsp Jul LiLx^Jî JJ3! ^Jyd ( öl=»bliWM L_îbUi>b & ^rPX cF^ & .AMJ V Î (3UXJi C>X)L>^ äy_j^a- ^tXX£ yjyuJî XïjJy jA^a K-O Jsi>i_Xj^ ^lX-äc q-o uX^xiî îXgJ (^L^Ut f »! y uy bp'lys» öbli ya ^Lsa.J! L^j W w J uaX:S?. Uîy XîjJ ioi J-i>i»\j bli ^»Jlï^î »X^1 qIXw XiAA^bb yÿ^J ^ Uyb XpÄj^ i jXa ujyL*J! Wj, U, J*3 L\^j —J^*.’’ y 1 V/**!' " '-À I^üi'i'. (J^AmJ^ (yXs'bt _J^_5 ^> ^ft^vt ^Jt oyXit xg> yX> XJyLa (JVJ U 523 xbi^.Èyj qjJ> Jc^i ye sJweLi*j| jly ■w^.Lc'bi yi jjlï uj^5t!i •Hr?' ^y3 qj^ < bwJ.wb yb 'ci xj_jLu (J. B^UiJ bjUx. y>!_j (I. s^l*i) BjUi^ (1. Xhiyd-j) y3 yjçbî ^^vii M _UyS^) j?yGj (1- ) ÄJj_5^ B-âlwj, &>Lÿo y3 Jà^yc. ^yy y«3 l^*^3 bi_Xx-.-c~f <*y. i Açkjl^w y^e y^jjJi^ iôj »i. jbs-üi V/5 o^==^ y^ b> y^=»^ c r* Lßj^ *4«M J^==>} j£==*\ ebjvi" yjjjili ijb-y* c^bl& lyj ^L?bi '\xjJL (j-i yjjjboi sLdXïi U v_J^àii y» .JsjLmcaJÏ ^CXÄJ^) X>L^Lo y» Jwdi», iwcii'iî 3 öcNc/obali O* Lÿ^sLw O - üwJLc. yj^lLbi yijjt}]} yy-^ y» y^iybii [Phylei kJI^o», "bli», U^v^ljV, ^li^i JJ^ e^ü Z/'» O* ^Loj, ^*.£âJ L> ”i)i ^t^)\ y» Ki^=Lw UJjJlii L> yJi i_\y*ji icXyi 2Û\Xfclîj ^LsuJi., (3'laII \j ^«cuLs»-! l\>'» l\L ci s^jjiy *ül^ _yj £*?; fî l5^1^ **? jzj y^J M ,, j jj Xy3 ^^J*yw ^î yS^cJi y» «Jcx ^Josu*, &cL*ùO ^ILw^î ^li »y>c £*j< iCPjj y» qjl> jlcy y* ÿjuÿ/)^ jy^vi 3 y-^5^ LæJjLâj le _*i l>«2ji ly«^ ^ÿ^-5 -1 Jc^lwij», j-y-ii i(Â^ ly«3 j-jâj h^ j. . — -> ..iJloüi oUjo XcOj-CL^cli JwèuJi oi3 xc^ >blo y_ *, X-Lüii ^,i ^u\j>wü_*, ^>i O^ Jyy ^à*« i3 J»^1 oi3 jy^-à ^ y>^ cr» xy-i j-i^ywi xcLlo*, f (j^j./*J5 J)^b idô Jw« Ji J, (joj.À j Qi ^i Lpj^'cyf^ ^yüi i jeP Uj_5 ^^ri>i q-» %v icLi JL> j, KPj.s ^y3 ^.yîc jy j-ÿ ^-y ^ j*.^J X.5^jJU*Ji \mu£a j Uj> O'J ^ X-cLcj XwLm^C cXÀE ^ySjyi i ^ ^c ; J i.'wJlX-V3 Jj. KZ5 3, »"»> ('• ) i3 '-'Vj**i bVy Lÿx^*yj ^♦jiAüJi 3 ^y3 ^./oi \;0>-iyj y Iaw 3. C 'iib J.P _bbj*.j Q J-*/*rî jy-i ^i.cî (ii i^c?j.s y* yÿii iÅP f iCwLüC« By>î xmJLLu ^*-yi ^y3 j-yli yy-i 3,i i^S'w (JeC Ö/*"^ ^-*ÄJ_5 ylbi i^OXi X.L.ÄÜ 3 b^ib ^'wV>Uj -0.^3 42 b. 324 Xjwlcj y^-~=~> c^;UÂ^J JJ 'lJ'lXrj ^ sOjj JJ ^aXÂj WLW (J^3 4-]^) uojJU'.jj ^LsâjI j, wvAOJ ^ JJ ^ > \3>jyaà w\>jLw-j ^>* ^ ï-^»j v_3 r** i^5-^ ^5*-*° '~-J^ ur^’ cr;>y^' Jy ^ il »S/Ä £3 JJ3-33 cr5 .e Uxjj JJ jJ^^a iA^'_5 J>i_5 j^==î 2* Kjl*J&Lï JJ S^jUJ q1^ Âjlip ^IjO wJjî^Î ^5 3^ v-JjÀLI W3 * £>b j JuLï ^/> __^*. iCLuwj __^,_^*x ^jl^j (1. qj-Rj) Qj^j 3^jJî c <_ô^J y*«0 (1* (^3) 1^43 !>^3 t5^ >3 Sj3b>3 *xLo jb ^_3 QLwJJ <-Xa*J Îo\J iù'Afc^ Qjplj <50 qX (^>>>3 Jî LiJb U>3 âjlX^J^ j^uxjtj y^J^~ &* &>Lg-**£> ^4 &£> ^y> 1^3 13 s-ô j^3 f x*£j ^ V/*^ Q3^ «A^xil Ü4J ÿJjLsj, iüt^î Î^Uaii 3bL ^3 tX-Â^j J»*a>- Kjl*âx ^ül JuJa^ (J4 ^-sJUi kj> Ijjâx jf. ^ '->4*^ uv3^ ^ cy5 JJ J^^.3 '-^xar3. qI Sj-43 *3^ y’j^l &03Î iï^wvc u^^lXj j-i>l ^yA ^4t?3 ^^-uIxXmaXj ^o U ^Jy-1 U4 iL^j^m ^yS sy*2^ qI (__5^ 'r’^,4 ,4-3 J^.-r* ^y° <\xa|~i^-w43 ^Si11^* '-’■^3 W3 ( t^c^yjA l5^^3 ^iÂ^1 tiSÜLÄp W * ^*/9 i3Lx3! **rJj^^ <^-3 ‘^) -3^3 ^‘*V:';?'3 ‘^'^*•——’3 ^)^3; (^5"ê^ ^1j3 c^ol^ g-V5 -bj.U^s ,^1 Kaâj^^ U3 C^^L'jjj 1 ^-_4 cr1 y0^ ^ cy°3 ^1^3 ^43^3 0* o/^-) oj** A' oy^5 '^3 (i. oj-äj) 0J LpJ^lî3 ^ y^3 ^ Î_3JjC>3 ^>^5 iüLbj ^ w ^ « _> - '*•• cr* iU-i-r'» uy-L= -5 V^3 Jmw Lg-4->wXw<î iOjJ Lolj f O^Lo uijÄJ £O^T (jaÖ^j (3 ^C- XJjil jio 00^3 qÎ l\*J UJ-äIS o3l^° 00U3 LPy«î (jttJüjj, IP>La*Î *1^3 öJwJi ,U^ ö_^OUvuJi ^La*3î Uj ^J-Jî ^ ApwkCj öjO. Cu ^ CD^ CÄ/C^ LjLaj w-O L^JlX/c^») qLw>^ ^cl£>^ ”Fines Berberorum meridiem versus sunt arence horren- der et exitiales 3J, ejuee _, regiones Nigritarum (^ta^wJl) a se- dibus Berberorum separantes y apud Arabes nomadas et cam- pestres nomine El-A’rk i. e. collis arenosus) 4) insigniuntur. A meridie hic a rk seepis modo Ileghreh cin- ejit 9 a mari inde Atlantico linea continua orientem versus ad Nilum usque procurrens , ubi fluvius ille a meridie ve- niens Aegyptum defluit; heic omnino evanescit. In latitudi- nem plus trium dierum itinere protenditur. Inter hunc A rk ci Mcghreb Medium (Ja^K t v ) jacet terra 9 quae apud Arabes nomen obtinuit Dj am i d œ 5 ) (i. e. terra dura) ob lapi- dosam suam naturam et a Duvein incipiens ad regiones Zigh pertinet. Pone eam meridiem versus plures regiones , quœ , Djer idij a (vel Belad el Djerid) adpellatce et palmarum flumi- numque copia abundantes , per totam longitudinem omnem se- quuntur Mcghreb , sicut Belad Lud a (?) et L ement it 6) a 43. 326 mendie Meghrebi el A ksa ; T esd blijet et Ti e u r a r e i n a me- ridie Meghrebi el A vset ; nee non Gh a dâmis , Heran et V e ddân a meridie Tripolis. Quorum tractuum unusquis- que plus centum regiones seu loca continet exculta , pagis , palmis fluviisque abundantia. Ad hanc terram % a Ark me- ridionalem annis quibusdam pervenerunt agmina Populi Velaminis fMulathimin , Tide infra), e Sanhddja oriun- \ di , ibique sese convertentia in terras migrarunt Nigritarum ; in septemtrionali autem ejus parte agmina Arabum campe- strium? quœ in Meghreb vitam agunt nomadicam 5 jam ha- • . 1 bitant , ubi ante eos tribus vixerant Berberorum , ut postea narrabimus. Hi fere sunt fines Meghrebi meridiem versus. Sed sccpem etiam aliam quam illum A’rk Meghreb habet ex ea parte , ubi T elui adjacent; montes inquam , qui ^ a mari inde Atlantico in occidente ad Bernik ( Berenicen J in regione Barkte usque quo desinunt extensi , tractum Telul ad- adpellatum circumdant. Initium eorum ab occidente Mon- tes De ren vocatur. Quod hos montes , Telul complecten- tes , et EI- A’ rk jam initio descriptum interjacet ? e campis patentibus et sementi idoneis (7 J consistit , quœ arbores prte - cipue gignunt , ejus vero regiones , quœ ad Telul pertinent , Belad el Djerid sunt palmis et fluviis abundantes. Sic 1 in terra S u s , a meridie urbis Merrakesch , Tarudant c Eifri Fini an sitœ sunt , aliœque tei'rœ palmifer œ et aquo- 327 sa* ac arvis consitis plurimis abundantes, A meridie F a si jacet T i dj i l m as a ejusque pagi notissimi y et Der a7 , quae etiam nota est, Tilims âni a meridie Beld Fikic cum multis oasibus 5J palmiferis et aquosis invenimus, A meridie Taker reti oases etiam sunt ? regiones , quae serie continua proxime M ont em Raschid procedunt 9 palmis , arvis con- sitis et fluminibus abundant. Deinde sequitur Beld V ar- cli y Bidjajœ a meridie y regio continua terris excidiis late patens et palmis dives. In ejus plaga Telul versus Belad Zigh jacent y trecentos comprehendentes pagos bene irriga- tos et palmis abundantes , una serie ad ripas fluminis , ex occidente ad orientem defluentis y dispositos. Propius ad Telul sitœ sunt Belad el Z ab ab occidente ad orientem sese ex- S * «V tendentes $ quarum plus centum Zab fluvius irrigat j omnes palmas y urbes 9 pagos et arva continent. Urbs princeps Bisher a est caque una maximarum Meghrcbi urbium. Jam Tune si a meridie Bel a d el Djerid habemus y e quarum numero sunt Nakta , Tuzer , Kafsa et Belad Nekzâ- ' v a y quœ universœ uno nomine Kast il ja continentur , et y locis excultis plenæy domiciliis fixis bene instructœy copia palmamm et aquœ gaudent. Post sequitur Kabesy a me- ridie Susœ sita y emporium et una Africœ urbium maxima y quondam sedes regia regni Ibn Ghanijœy ut infra dicemus ; 528 ca quoque palmas, fluvios et arva habet. A Tripoli meri- diem versus Fezzdn et V cd dan occur runt, oases numc- rosœ , palmiferœ et bene irrigatœ. Quce terra prima fuit , quam in Afrika Muslimici occuparunt, ducibus Omaro ben cl Khatdb et Ammo ben el A’s. Excipiunt El V ahh at, a meridie Barkie , quas in libro suo descripsit Mestd di. Omnia quce pone has regiones jam enumeratas jacent me- ridiem versus , deserta sunt et armee, in quibus neque semen crescit, nec pascua insunt, donec ad el A 'rh illuni jam lau- datum veneris , pone quem diximus tribus Mulathimin deser- tum aqua carens usque ad Nigritarum regiones habitare . Inter has regiones palmiferas et montes , qui Telul circum- dant, latissimi intercedunt campi , quorum natura, si ad aërem, aquam et plantas respexeris, ita variat, ut heic Te- luli heic Deserti speciem prœ se ferat. Ibi sita sunt Keirc - v d n , Mons E v r as , qui per transversum mediam regionem occupat, Belad el Ilhasba (i. e. regiones herbamm co- pia lœtœj , ubi soli natura eadem est ac inter Zab et Telul , Mehr a, E Imi sila, et Ser seva, Tilimsani a meridie, ubi nunc Taherret jacet. Ibi etiam a Fas meridiem versus Mo ns Deiru jàcet, qui per transversum hos secat cam- pos. Hactenus de terminis Meghrebi meridiem versus. — Quod ad fines orientales adtinet, ii varie constituuntur. In- 529 ter Geo gr api io s convenit, cos efficere M are Kulzum , qui sinus maris Jemenensis ad septemirionem progreditur , exi- gua declinatione ad occidentem facta , donec liai zum et Suis adtingat : a Misr f Cairo) trium dierum iter in pla- ga orientali distat. Aegyptum itaque et Barham Meghrebo adnumerant , quo fit , ut apud eos Meghreb sic describatur: insula est tribus maribus circumdata „ Opinio autem his temporibus recepta ab omnibus , qui has terras incolunt, ne- que Aegyptum nec Barham intra fines Meghrebi admittit. Sed Tripoli solum, et omnibus , quos pone eam occidentem versus habitantur, regionibus , sicut Afrika, Zab, Meghreb el A vset, Meghreb elAhsa , Sus el Adna et Sus el Ahsa , constituitur Meghreb secundum hujus cevi universam sententiam. Anti- quitus hœ jam laudatas terree domicilia continuerunt B er- be roru m. M e g hr e b el Ahsa inter Vadi Meluija ab oriente, et Asfi, emporium maris Atlantici, et Deren mon- tem ab occidente, extenditur. Maximam hujus regionis par- tem occuparunt tribus Mesmâdœ, e populo montis Deren, Ber g h uat a, G horn a r a , cujus termini Tu v i j a in vicini- tate Ghasasce fuerunt. Inter cos haud pauci habitarunt e tribubus S an had j a, M etglier a, Eureba al. Htec terra ila circumscribitur , ut sit ab occidente mare atlanticum finis , 44. 550 mare mediterraneum et septemlrione, a ceteris partibus mon- tes alti et spissi , sicut a meridie mous Deren et ab occiden- te Montes Tazi. Nam montes plurimi et maxime spis- si prope ad maria sese quasi colligunt , quia rerum natura ita, comparatum est , ut maria cos arceant. Itaque in M e- ghrcb montes plurimi inveniuntur , quorum incooc in prunis sunt tribus Mesmâdae , pauci tantum Sanhadjitce. (cieri Meghrebi campi , Ar gliar , Tamcsna , j a d i l a , Du ca- la visitantur a nomadibus genetis berbenci et ar ab icis , qui heic supervenerunt e tribubus Djcsm et îlejahh ( ? ). De ce- tero Meghreb tantum comprehendit populorum numerum , ut nemo , nisi eorum creator, cos omnes cognoscat. Speciem insulee vel regionis continuée , montibus maribusque ab aliis separat œ , preebet , cujus caput hoc tempore est Fas , sedes regni, quam preeter fluit Vadi Umm lieb ia fluvius ma- gnus, qui tempore pluviee adeo tumescit , ut trajici nequeat, quamquam circiter septuaginta milliaria a mari distet. E multis oribus in montibus Deren profectus in planitiem Me- ghrebi descendit , et in mare magnum (Atlanticum) ad urbem Azemmur sese exonerat . Ex iisdem montibus oritur flu- vius etiam alius, qui, meridiem versus defluens, regiones transit Der ce’ , quas oases ad radices montis Deren sitœ , palmi fer ce 9 maxime sunt memorabiles oh arborem indigofe - 551 ram ibi crescentem , cl merces ex ea confectas. Flumen ab his regionibus nomen suum Der a' accepit, quas pertransit , donec in arenis a meridie regionum Sus evanescat. — M e- luija flumen , quo Mcghrcb cl Aksa terminatur , grande est, et, fontes in montibus a Tasi meridiem versus sitis habens , in mare mediterraneum ad G has as am defuit. Tribus Mi knâs œ, unde nomen adhuc habet urbs Mihndsa , olim juxta hunc fluvium habitarunt $ nostro autem tempore popu- lus c Zenuta oriundus in o a sibus, quae ad superius flumen una serie pertinent et nomine V et a t insigniuntur , hunc in- colit tractum, quem fluvius ille praeterfluit. Ceteras regio- nes illi contiguas gentes incolunt berhcricœ, prœcipue Be- ta Is a, qui fratres sunt Miknâsœ . Ex iisdem fontibus, ac flumen jam descriptum, aliud exoritur magnum, quod meri- diem versus, inclinatione ad orientem paullulum facta de- scendens EI Andi secat, usque dum Jjudam et deinde Le- rn en (it adlingai $ hoc tempore Kebir (i. e. magnum) adpel- latur, suasque habet oases. Postquam Lementit pree' er flu- xit, in Desertum effunditur et eo loco sese demergit, ubi oa- ses nomine Dekan cognitœ sitœ sunt. A Lud a orientem versus pone EI A^rk jacent Tesanit oases, qux ad De- sertum pertinent. Quae, ab oriente harum oasium, usque ad planitiem Tie urar in plus trecenta milliaria longitudine s esc extendentes regiones , ad unum fluvium , ah occidente ad orientem fluentem , sitae sunt , eas tribus Z enatae incolunt. — llegio quae 31 e g hr eb el Adna vocatur a tribubus Z en atae, sicut Mughrava et Beni Jefrun occupata est , quibus Me d j û n a , Mu ghtla , Cu m ij a , Met b g e r a et M e t m ât a se conjunxerant. Postea vero in possessionem venit aliarum tribuum , Beni Vemanva inquam ei Bcni B e luit i$ et deinde Benu A^bd el Vad et Tudjin c Bcni Badin eam occuparunt. Hoc tevo T i linis an , sedes regia , ejus est caput , cui vicina erant orientem versus domicilia San - h a dj œ ad El dji z ai r , E l met i d j a m et E l m c d ij a m et , gute sequuntur usque ad Bidjajam , regiones. Nostris temporibus lue tribus nuper ad occidentem sese converterunt. Vadi Schelf Beni V at i I , flumen am plum , a monte Bus chid in Deserto sito proficiscens , heic pr aster fluit $ quod , postquam eam partem regionis Teluly quœ jam terree Belad Hhazin nuncupatae adnumcratur , primum* transiit , ad oc- cidentem se inclinans y celeris fluviis Mcghrebi el Avscl, sicut M enba al.in se receptis, inter Kclmcnitu et 31 uste ah“- nim in mare mediterraneum influit. Alius tjuoquc fluvius Vadi Sehe di adpellatus cx iisdem oritur scaturiginibus , qui , orientale montis Raschid latus initio sequens , Zab prae- terfluit, donec in terram salsuginosam , inter Tuzer et Ne- 553 f ravam notissimam , abeat. — Regiones Bidjajœ et Rus en- fin œ domicilia fuerunt Zevâvae9 Ret amae , A’’ djisae et Rev vârae , quae jam ab Arabibus incoluntur 9 montibus exceptis inaccessis j ubi harum tribuum reliquiae adhuc vivunt. — Omnis Afvi k a usque ad Tripolin , quae campos patentes et (equos tota continet y tribus Nekzâvœ 5 Reni Je f run, Ncfûsœ, II e v- varœ ceter asque Berber orum, quae domos fixas non habe- bant , olim complexa est , et caput terrae fuit Reireviin; hodie autem heic dominantur Arabes e tribu Suleim , qui- bus jam parent Benu Jefrun et Ilevvara ab iis devictae y cunt iis adeo commixtae 9 ut linguam propriaem bcrbericam oblitce arabicam nunc loquuntur $ at in omnibus vitee rationibus con- suetudines servarunt antiquas. Sedes imperii regionisque ca- put nunc Tunis est , quam praeterfluit Vadi Mcdjcrda 5 flumen magnum y quod in se ceteros tractus amnes recipit et in loco Benzert dicto y unius stationis iter a Tunis dissito y in mare mediterraneum incidit. — Barkœ monumenta jam sunt deleta , urbes destructce et fortuna potentiaque plane eversa. Quce quondam inhabitarunt tribus berbericœ II e v- vdrUy Levata et aliae 9 loca in Arabum potestatem redie- runt. Habuit tamen olim etiam haec terra urbes suas am - plis sim as ? quarum Bedaniy Z evil am y B ar kam , Ra sr II hassan nominasse sat erit , ubi nunc omnia deserta jacent , quasi tiullce umquam ibi fuissent urbes.” ïu duobus sequentibus capitibus partim Berberorum præ aliis gentibus praestantiam ) laudibus tollit et mores breviter » , • r • V delineat, partim historiam variarum, et ante et post occupa- tam a Muslimicis Afriham usque ad regnum Aglilebitarum , constitutum, in universum spectatam enarrat 8), Divisio- nem tribuum supra laudatam sequens, deinde (a fol. Ll) recensionem incipit harum omnium tribuum, adeoque hanc rem pertractat, ut in ramulos genealogiae minimos penetret, et tabulis ubique genealogicis adjectis res gestas, reges et - 4 regna earum diligentissime describat. Familiis a MadgMsch originem petentibus, Butnr (jZi) etiam vocatis, recensitis, ad secundam (in fol. LXlf) illam principalem gentem , quæ Bernes pl. adpellatur, describendam transit Ibn Khaldun. Ex ejus tribubus Sanhadjam omnium fre- quentissimam et validissimam fuisse observat (fol. LXYIM). Ut narratio apertior ßeret, hanc gentem in tres classes (olsuL) divisit, quarum primam et secundam eæ efficiunt tribus, quæ imperium aliquod condiderunt 5 in tertia autem eæ collocantur, quæ nuniquam regno constituendo incla- ruerunt. Bel can a , quæ per IJ adis it as 7 Beni Slhamad cet. \ imperavit, primum ducit ordinem 5 secundum occupant eæ tribus Sanhadjæ, quæ nomine Mulathimin (^j^X L*Jî *• e- Velati) insigniuntur (fol. LXXXI.). Caput, quod harum tri- 555 i. e. Secunda Sanhadjœ classis , quœ est Mulathimim , et regna , m Mcghreb tenuerunt. Omnium Iiarimi tri- buum maxima fuit Lemtuna. Primum religioni magica; (Idololatria?) addicta? erant. Regnante A’bd cl rabhman ben Mna vi ja dux earum fuit Tclacahin hen Vcrcub Evraken ben Vetitec ^ 4^=3^ ) 5 cui successit Tilutan Alia? tribus memoria dignæ sunt Gedala et Mesufa. Hcic notandum inibi videtur, Ibn Khaldunum Murabi- ita de Murabitis loquitur, ut partem tantum tribuum, no- mine Mulathimin insignium, eos faciat. Jam ab Abulfeda (vide cd. Rcisb. Tom. III. pag. 150. seqq.) constat, con- suetudinem esse Historicorum vulgo receptam, bas duas denominationes confundere, ac si Murabiti utramque reee- 356 pissent, unde nomen Mulatliimin dynastiæ Murabitoriim le- niere forsan inditum est. Apud Ibn Abi Zera’ nullum vo- eis Mulathimun, Murabitis distinctionis caussa additæ, ve- stigium vidi. Veritati igitur sine dubio propior accedit Ibn Khaldun, qui denominationem Mulathimun a more faciei yelandæ, bis tribubus communi, ortam, temporibus A’bd allabi ben Jasin, Murabitoriim sectæ conditoris, antiquio- rem fuisse, statuere yidetur. Ex quibus sequitur, nomen Mulathimun multo latius patere, quam Murabitun. Iu rebus gestis Murabitoriim enarrandis, cum Ibn Abi Zera’ plerumque consentit Ibn Khaldun 5 si quid aliud in- venero, id optime ad ipsum fragmentum adnotabitur. Quæ de cetero hoc Ibn Khalduni volumen de aliis Berberorum tribubus continet, quum a re longius absint, missa facio 9). 537 aW^ j^Dù^ ^wJuXi^l LJj.xJj lgjL$j>^ LgjLôÂiî ^î V-1'^3 v~=>,'-° i qj q**^ï C^ x>-U^Oj x>L^o q* Cs.ik 1 iü^UJ q! iü^-^5 *Jjv\Jl ^ O^ls Q-? 2 U^Âriiî j**3* 0^ iPls O"*-^ <‘VC ur Ui X*Ä*il (jîOjîj v_jjLU O^b j-i-"' LjLè *^y> jtr*^ U j-^5* 5 (J-» Â-ftJOivO jL-jbji ÂJjOw# lu UJjJub r^Hr5- !î j^irui ^c jjjJt îjvi^j Â^'4^o jt^=> juto JjÜ Li (jibü/î Qt <^£1 O* L^vo L9j jû’Lso q-» ^jcL^i c/* •V CH g'Lri*:ï ^ ^'•ê*'*0 Cr? J*t T^ ^^5 c P*A^ ^ jj^xî! lX*a (^wjlâ _*j! <3^ f x*Laî Uw 0» W-* Q* •L-*-»-^ S fïàÂi 3 (j^jUl <4jM3 *uUî, *) Ba explicationis caussa addit: Qjiajî^lt *$>$ j.liUî 2) L. addit: Jz'iaUJi qj ôÙjï ^ (jS*jU! c^b=L qJ ^UJi v£>^j ^ u*4*Ä ju* ^*oÎ1 ^ 3j^c ^jj 3) Ups. vocabulum praetermit- tit; Lectionem P. recepi. Ceteri v-*Jï 45. 538 ' ..." ya* Ow\ju Ovi tir* C^l 4 o^V* J" < M W' --r*-0 o'-5 ^nj^aoXJL» k*â^ 'i xlä? C’J U-^5 j?wVxAM^ 7 ® cr° 8 j*^5“ c r ^ h;L^3 q-* «.Xi^ Uî {Pbt ëjU? Utj ji^>- Ql Jo^ ^ t\ÂÎ J la iwûü^i S± b q^> xLib u^âJL» ^üs^ obLJI & *»»U* .*»< iC^'Lg.so c ^U1 aiî^j J>*UJi ( 3 iuUJüj ( 2 aÜj-vwCj c 1 KUuU, ( Kàj-Wv^, C 9 ioi J^»_5 £ i^X*J j*^â>î 4 ■ J . ..V >..,■ . V O^Uu *-U^a*) cj> ^ J w^»vvO ^aJ ^ <■ " (jww*J **) L. ^jUuI^Jî q! quod vetat metrnm. 5) Be yaJüJ 6) U. vitiose goyo et in versu sequenti &.ijaXÏ\j 7) Ita L. Ups. P. et Ch. ^P-si 8) Verba sequentia usque ad _-m> omittunt U. P. Ch. et Ba. 9) L, ïilfoj At in sequ. cap. semper xJLv> Moura: Jedala. Dombay : die Kedaier. P. et Ch. XiljJ^ Be KJi^xU *) U. xLwï — 2) Ita semper Ibn Khaldun. U. iüV^ Bc Xjl _wv5 L. * H Âjlywva . Moura Masserata; Dombay: Mesrajer. 3) P. iübCJu . Ibn Khaldûn rectius ut videtur isibda Moura: Taîcana; Dombay: Telkater. 4)-Ibn Khaldûn: XjwÎJù* 5) Ita Bc et Ibn Khaldûn. Moura: Benï Varet. Dombay Benu Varits — Ceteri Vj3 ÿi b) Bb. u~aUU« Bc Ch. j*h^j Moura: Béni Sefian; Dombay: Benu Meslin. 7) L, P. uiiUi Ch. \ßir Moura: Beoi Alraaxa. Dombay : Benu Lûnas. u4 8 4-^ ^yo j^! JoUä^ öli^4 xLuJ Jô ^yO Itoy yÜÎ &U)5 öyv*^ ^yb y&f AA*** ö,-*w^ Xbiül ^ 0*? Lä ^3 4ÿy' o^3 o4/;4-^ äMj 444 *4* ^ O'0 (4^4*5 j»,'-*j^î f4b4 UÎ3 |^Ui‘ J3 lj'y> QjijÄJ “i p3 x J&Z) /44^4 (*£44o y 4 43» j/L bi sy ^Aj>5 J.JÜ Q-^iH^ y^Ub yÿ3 4Xî 3_5^ 0^3 C QÎiy*J] 03iA55Lsf. KcLy»^ iwvJ! ^s. oLÿiJ^ y-3^ *!j — OJy ti5UwO ^IÿUlîî ( ^yl^ÀAoJi q^LCo y ^lyj-ô' sîy5\*aJb ( 4-y~ï*-$ &— *— Jl (4^ 0^3*-wJî b^C3 0/9 ly &1 0^3 b? ,-wb 04 KjLo ^2 \_^3=jy 0^3 Syî!c Lgli”" U.w9 ^y yw! KSbJi üyw.9 xU~c 0^3 Axbt Vi>wvlj>3 jfcjLfti! Ql_4^>Ji L.U£ ç»L»bî j»ljl C& 'vrf *>L^Uvo jjx!j j*Läi q1jJj.aj ^ 2 ^aLj j£Ü\ »lXaä> öl\äj Jui Q-yoU^ U Î ^/vW tbAAAJ i ji X-U* *:>*lg**3 Jol/i ÜCU jölili 2 ,^yö *•*+!> »JsJ_5 ölXäj Î^a*â\^ |Ji j*P^ot ^j^ili X>Lj^ao Ju Lä ^L-wî bi^Liä iùLo^là^ a 3 *Å/w 0jyvÆ 3 iüLo 0» ö\A/9 4 yjr^ly! <^.2 jjCij yC jl*.Ji c>3bi>i sAäJ fc\5»t jJsC 5 LLa^LX-j Lijytî oU-ö y (A^^8 c\!jî tX*c yj yyi j»ls 0^ ^î * ‘ ; w . 0-JvAJt Jw$Î ty» 0^3 y*ül Jæ 8J.X1XÎ3 yix. LsuA>D 0^ V^î (*1j-£^ Äibi" 0» 8w\g4 fy»tyA9 tjfi 4*^^ f'1'1^ r-bAÄ/3 8) P. 0yy3 L^5 9) L. et Ibn Khaldiin ita scabunt. IJ. :i^uj J) Ceteri codd. 2) L. y qJ^L» P. et Ch. ybj qJ Bb. jaJoi 0j y^l Bc. 0*^2 y ybî' . Moura: Elatir filho de lîatir; Dombay: Elaîsis ben Bâtir. 3) L. 0*4.45 o*^^45 4) Ce- teri oranes præter Ch. 5) L, Lu^^Ijcj ' \ 540 a*Êü/* oVJt o* f*s 6 J ^ £“-* 85 ^ Ä 'x^' yi . .» LjiXwj. :w-^ ***«*!' o*3 > 14' ^ M o*“^ iU#x* i^U x*l4a Xi-Jt j* o->=^ P3 ^ *>h J* OSS* o* j^t »oio^W?. ^ v,^> g* fW ^ éb o* -V > ...,’ ; . V dit a,.i J éÿ <■ p*"*1 J** ® a^! a iu^it erf ^ “jt" eJ^ ->'*' ^ ^X,JI' *S=tJ rf c j*5?- cT J"^ ^•-7 ä^LaÅAo ,/0’j ^/olxSj ü gj otej vXw LS*^ ^ ,i>7 a wyX~, ^ A=>!, v' A oS^- ^ ^ S#i'^J f& i^ai ^Jt VjÜ' »e- er* rfrfe ü1^' ü-H^i r^' ^ Xi- ^t cwUbî £• |»torBs ^ ^ °* ^ J*^' >„y; > ^?. ai ^V' 8jJî '-i^x"i ^ f^t dit ^ 4> ^ os/6 7*' Jt pfc^' C eu>r*3 > »Jbb it 9 iiS, «3,ljj, 4^ i«ji r*-»5' ^ l?4' 4 sjk)i yjt ^ o'^ W gJLaJ' «S»« ki ^ ü'V^' ;Ô ^ ^aD'JÎjÎ ^y«w ^>r. ^ 'uls cäjLo cr^'^ ^ *-U gv^ U^'-V. ^ ls^ oW**^ UjkJLj^ JU.mÔj X*-wl âÎLmaS âÎL> NaC^IS ^ b*.^ Q^yX. 3^ »Uj5 4 q^JLs\Xâj («y0^ iJ J Las oüJ^ ^yX> XO Lu, s3^b Xju**j xJLci^ y£JiÀj sy£>î_j yy^==> u**?j J~ê4^ v^ p>* *) ^Us yA aUjJ> ^yc Ojju «lA^r. _^»J_5 aJuù> oby^-yi *JLwj XaâsJÎ SyX^ls -/*U ^*--Lx-ÂJ! ^ylc (J«3Jy> ^5 KJUwJî ^yC ^_5 V_jlx£Jî ^yA 'i ÿJaÂjS?. LUi ^yA y^oü-r L aJ jüiâ J0u3 gJbcu U; ?" «lXjJîxJ^ äJbü! \J*-£ J-^t j»yi bki^lj qÎ b 3J i3 bsü ^Jjtit ^♦yJju oj^1^ *a» oscito ^3 £* & oV^ V** o* • f ^ ^-H-â-Â-î3 -U^)0u_5 c^l o^ 5 ^ r-±JÏ\ *M ^ ^4.^1 jJLô ti)tX~yo^Ij3 vlybîi u^-îoXLj XvmJÎj yjLsXjLi ^s+Xx}\ _<^PjX.i_\jj ^4-gÀ.O 7 o-^xjî ÿyXc ^jrUjI ^^y-w ^ j*yçAJj yÜXJ ÜjJj ^yll (J*-* C^ÛâaJ yji ^ 0_>xÂLUi QJtX3î ^ ^»g^âgjy ^jjJo ô5 ^yJL*J ^]]| (3Ufi yj]_ydî_5 ü5üô ^S *ti^i «5ü3 «»A-yabl i* NaäåIJ AxuuSî *- jlXU3 ^ ^.^♦^XjKA.gJ b*x«M a) Ceteri ^^0} 4) L. ^_y5Uo U^ jS 6j L. ^^-gijy-o^ 7^ L, OOjl P ■ O-^H CT3 46. 342 (3jJ*0 0^3 ^jÜÄXvl_5 XÜ« ^ÄÄ>L«'vj iXXj«LaJ! (_>£j! i^y° (j'aaftJ <^Lu U5j^! J>^ iü Jis _^*»^Ä->3 (jA^J Ui K*A ls>5Üi3 c*i !uy*^" ULc (3^ uXp>!_j LåP jjXafti !c^j LaäJ * lîiL> Lg *ft& wXa*Xj 0*^! (J^mJ5 0* 1 \j}j 0j 9 ^.L>-_5 XfJ OXoohLj iJj tiSoUP Xlftlj) 0$ 0^ tdUc j*bL* A-à-jwXj \JLjLÄ 0^ »jJ_J 0^ K*^9 viAÄjli 0J5tN^J5 ^aS'Ui 0j (jr*^ 0? ^4-g^Ääj^ j* jLJJ 0^ j*H ^**jU*J XjmUm^ X*1e SjjLTj XC^jj 0^ ^ui2J Ji!_j ^^-wIsaSI Uj!jXi! tl^Jô 0^ iJj -j i]j! wXj.aj w»5 j*J u»uwU! 0jjj> ^^K^àjs i^r^) '^JwXJ w-aXäjLs 0.jjjLsJ! 0^ r*jt 0j* *^Uü! ^L^/jJ! ^UJVJ X.JU! ö!v\> ^ 0^ 3 0xwLj 0? l5^ J)JJo iùwLyjJ!^ ^)Si>\^ *Äft51j 0«X j!_5 0jjJ! Jsÿ>! jL^wX^- v^-jLaS b'väLö XÜlX^- 0^4 0Î! JvOj 0j 0j^ £•* û 8^3 2w!/l 05 J^iLj iüLc iu ^^vJL. iü^xJj 8) L. IjJ>!>- °) U. semper < ut in aliis nominibus nbi liftera ^ occurrif. ») Ch. oyj Moura: Zaluan, 2) L. U4 3) L. semper ^ c^ iyjisi! iuJi L-aXXi c '-Xjjj' 1j9 lX^1 8l\X*5 «jJ! 0**i 345 ü.i^i £* Uj ^oLî», j^lgJUo ^Mju 5 i^l^Âxs Jo Lï cy* 4)>S- uy*k cr? ci^ cr? cL o^ «AN y* otjXiii \j2 j*xX>L uO (3jj_j &S»l£ÂAO Oblj ^jJ ^5"^ '3-*°3 '4 £-î-*3 K^-wû ^J-X) »«>*>33 (?»->wLc. KjuLw j*X>i » ^l£> O* ÎlXP (j^4 j*-çi (jlîj JS.ÅÄ pPLg^ -jJI xUg Ui!} X-v*Ji ^»îyjt (J^Jj Qr.'-^^ |*y*J (J^*4î ü£b<> CT* 4jj AAm ? ^ i5 6 ^'-^•ii #3^ Uls yC4S j?^ ojjâIL i?^U xàawJÎ^ luis y5Ü3 £«3 (*^4* 7 tLL »3^3 tCbo b^J o! jXuî ^ xJU; N— aJ»D OJ53 ^*jv.Ji3L{lCvJI "b! j*bLvjb ! (JJ-» j?uXa£. p • r~~‘‘ \ vA>3 fcUj'4 Kic CJ? *^fc C f *^4® rbU(î 0tf ôî f^l £ y3o 0JÔJ! 0tejM Jt o^b £! ^ y^jJ! oy 4) L. icJ.ii 4 5) In omnibus codicibus, Upsaliensi excepto, heie mira occurrit repetitio eorum, quæ jam pagina 339 supra dicta sunt: ^ vJj^âIî olào ^yi 0^40? usque ad verba: äjlJb jlsü Quibus in L. insuper bac addita leguntur jUsj^ ^**0 £^4J y ^3 . Quae autem in U. exstant Ü ali! lX^c y usque ad & ^ Jli desunt. Cum bis conspirant versiones Dombay et Moura. 6 7) U. Oæ 7) L. Jjiäj «JuXiJjj 544 w50 ÿ\ 'i ^ &I jlSj qJ ^jcST. <-^ W? a4 L5^ ^3 t5Vp3 ^-SMÄJ ïwoL> 3 ^ÂÂj'ii ki5u U>»~oi Wj *-3 ^ • > «•» o1 '*^-*-^- ^ L5Î; (3 fci5ü 3$ C5^V^ l» o^^5 8 cr* 3* ’ j Spîj-*- à a! ^ ß ^5 ^ OUjj' c^==> ^j^jii 3 LjUIs-3 Xc LukXsl ^Jlc. l^iî Ui^>3 ^s?Ji 1 y**^ 1^1 j~>< Jl iLj^.Ji Q-» ÿwô y^»wj' *i> 2 ijblli- LgjJj 3^L Lfcô (jixjoüi LgjJî j3^3wO Ojü-3 i«_sLxd cr» Jl£5 LÀS> cy ^ UV£ ^ i5L& c ümJ 3^- aiJî lXajû^ c-^. jü Kjo.^ L^jw 3*^3 L?>^li>tXi £ 3L*j 3UI xlij^ L^j L*Jôl3 iüîOw^ ^Lül cr* sL^v>J|») £s»o»- ^j-^Ujü j |? ' y&. j_j*LåJI jxLfcwJo c ^g-Cv5 ^.ji tjßsi CJ^ L^"=^ 0^3^^ (*&ß yü> *j!i»Xâ 4 j*-Jl ^J’-xj iJJî 3 w ôJuyQ^lj ^ 5 *J £-*JCj4 ^5^ (^ i3 0^* v/^ vXi-U, iaLüij j?Uwi Xj>1 %X+o 6o!j-âî q^o 3^ v-âJl ß? v3üô ^j4 j.àaIc ÿ L/Oj ô^j-î_5 ô^LeJî^ _ytojJî_5 iwwJîj v_jLxJJî ^.»ku jLjcâ 3 (*^ryj» t*^11^ (*4*s ftëî ^y^ji 3 Ih^’ Uii J5^1 L?^!3 ^3/^^ CS ?3!3 JU! (HVS ^ v>L^> |i,l plcO j»*Iâc^ 3^*j’ vlp CT4 y^|3 3 Uj ,.trÀ.‘=^> jjoî yisXA J*^3 Jlîj 3î^ Q/0 |^âJc> 8) Ia U. hæc duo vocabula desunt. 9) Ceteri codices er» *) L et P. a) L. _b *5dl 3) U. Le 4) L. er P. pf 3) Ceteri codd. melius forsan auic ö) U. oL^ol ju aiJi i\3j jjL&c -Law w r ,3 (*^3 q^j-oLi^ |*X-Jæ iùL^J L>^CwJ j*.AÄÄAW-li sSj\j^O ^ ijJLftS ( 8^L^> ÜÙ> y^> Q3^^3 qC QJ-ZÅJ} Lu^ct ^J*, 0-uuiio hi5ü (j\.ju)Law ÜlX^P o-yü U: Lij^ ü5^L.*j! gw-yA Jl L^jÎ L^Jv-j^ |XLx_j' &Ui J<£ L>34 j*_. g-J (3'läs c LåIräj LôLiÎ Jjcüj OCH U.3UÏ-,») 7 îj.jLjL> Lj j qIî \Xj£> j?yxlj^ üJtîî ujL&c j*-£oyjj |*i^3 J- Î^Lfj 0ê W o’i jvæL-j.aw LLs^ (? Li Lxii^ LoLo aIÎÎ ,jfj>- ^IjlXPIs-j j*j-dc; ^'ju &ÜL) 8 LiiÂAwî ^jLotL» ^Js ^'/*^3 M*5 ^ f-r^ J^r-; J ^3 ^aÜj 0-0 j*-f3~o 0^0 j^Lj 9 ÿJwyyww-j |? Uc gLilS'M fPlaàj p^jjXiL 'fr .C C- f* LaW»j »! iJ^jLiLi \ .1 ‘**t ^JVawL 0j &\ l\a£ r^' c C -NXaaw {?jSj.j *lslà w c\U5 yj'Jic £j».jJi Jî •-^ L 5 ^iîi K.j^“ U6 c LLvti 03tM3£î 8j ^ il % h£ 5Ü j ^ 1*”^ LÄ-A.. Le la->j 1-X.-5», bjÀiî^ K£^Jî LjâLI cXÏ sjL jlï (^-S^5 02 (ÿLsâ iO)i_\j> JjLaAj LLî L\a2 ( ^JL* j c\)il \~=>^ (JwE j?*j£!i !j-yü" LäÜ> j*^Lo JwXäs sjlXj 0\j [ywOjfilâ ^ys> Jw>, yJ^L Kj^Lj ^K+S>- 0-0 |*Jw0jij lo Î_»3L jaJÀJu» IJJa£aww>3 1l\jiA> lobU 0^yî L*J i ^Lwbj . & 3 ^Law >> C KjUî £Jjb) (jV'jljj £Jji £Âaw ^â/J 02 Oi5sJ j_5 ^4-yL (j£>ji ^ äellaJi 0-î t^-cOÜj j&k y^3* f-^% f-£J *LLxJ JoLi j?i^x2 iüj-w^o JuLa 0J5 ^ Law ^ <■ KâawJL, i_jLü\J5 KolSÏ (Jwc s^juL», Îj-jIj«, 7) In ceteris codd.j abest. Septem quæ sequuntur voces desunt in «V P. et Cli. s) Secundum L. et Ch. P. autent Luâ—! U, 9) L. iJc 47. 546 ^3 *jy^ ^-»' j^x^UvJo X.:>-L^Co J*jU> N^Jjtj JS JsjrM, iülo 2U.C2 j qU Loû J^xït ^ ^Lxi 1 t>5oiÅJ ^CvJtP ,—i y^*^3 sl/Jlj. Q^UaiL pT^iLj_5 j»^i-w*bî 2 »jjb^ (^cyUCoj u^r^- *-^o iw^SjJ l>j>Î_5 2oi Lg**^l («j^Lkiwt L^LjLxS iJ^3.l“t^P ^ - .ff Us ^Ab i3Lf, e^-Â-j^ ^LjUÜ Li o^jiU u&j (jJÿ&Jl L^j'UiaJj ScN^qLo.+J Î O^lj Xxi-J (J^ltS>^ äKjit 0^ 8u\-x£ i_j jL*J5 jjLm/j, ôlX/îLo^Î 3oü^ xlxiLÎ 3^1j ^s j» j^JCxvö jsJjî Jjiî U-.. j*X^3 ! v«_£^l2ji ^^3 äJIlX-S^o j»& jjj^ c qÎ3j.xvJ^ O^U xSæ, id£Jj> j&Z JÜ3 LôvX5t lA^j ^ojyOa WÎ3 «jJlÊ fiAiLl q! àiîi (Ax£ 0^13 qJ l_5^:'^' ÜLjOj ^:-*J &U Xaulb JoUs jSÊsl. Q^3 r^3; f.ÿ4 JwjLxJé ^Lc jv-zJU.xUj», A^-Ovj 0^L 0_i <$Ü5 lXxü qUCs büÿUJ U>Xo^ v-jjuJÏ Jæ (*^U-3 j^y>t CT^ L5^^' ^ ^ ^>->3 4 *>lg-wto S- # j»l\-Ü K.>Lg-^-AO 0^1 JjLaâJÎ 0-xxxL 0i ÿJJS i_Vx£ ^wJjo^î», J-ÿ o^1^. CT? *^5 ^^3 (i^ V°^ Jy*^' jr4^- CT? ^5^ 0ÜCi Âi-Ljj ^^JÙixj^ _y«4t J^5 iCiusiil jry5^^ jHi cr^^i CT? ^V-3 ~*Vj>r» x^ U 1) U. ^3 2) L. 0^3 3) L. KJtJC^JÇ 4) In U. libra- rius ea quæ sequuntur usque ad ^Ous transilivit^ 547 ^ (^^P. j.j^3^\ j-J^~ cA ^i*X*lH J+£- ^yi (jy^L 0.J xL!i jU-C j»^Xs U Ol^J-t» 6 ^LoJtj Lôi_\Jî ^ vXSPjiîj £j_j-H_5 5 JsCauL, (jOili 0-!>\JÎ L^.o xî x&llaiî (jj\.,wb ’ ^jJ xljl «_X-AÄ-S OLaÜ^I iJXJl\Âv LS O'5 * u5y-Lc. loj-J xî jl5 7 l£ XjÏ x) XÂcLb q4 Xâx: «L^Juj xj ô^b v^twJo i^SvÂ/j 8lX3»1 • ,Jà> 8 XJ i^5o jÆÎ "j xî JlS (JlW b Il>'l*-Ô jlii ujjd Oj^wL) vi^_3 ^ tiîwLjj.ÀS' L_ft xi jlî ^/C> L~3j.-av 0Jj li5w*sÄÅJ ua j^L (JlÂÜÎ) X.JJ-/0*, 8j_£„ma.£. ôba>- j-V^ ôba> (J^bü! (J^J^ Obb SïL Lêj ^LjS’oaJ! oblj tj'- iS^" <” ^J^rr“ ^bîi Îjju> xj La £J>b) (jxxJ^j, XJ.AA ^ qL” ldi L^a g^s xJUî lXac XaâsJï LaJüls ^PjLs \Lo_j 1 X£jû> .tLgüäj) iâwLd:^ iLfiâi 2 >*f“* 0-*£/* 0*^lf^' £^3 J** l5^* ^5 UV-L v^. ji/AOtiî ölXåvj oi (jj'» 4 X-O >& Li 8 ^>,POolj A.! J^.* . • ^Ji V ü^Lb,; P.>etCh. ^j-åb| postea vero lectioni U. congruunt. Dombay Wan- duwin : Moura : Uacud. ujJOwS le îgi», q-^L? ^7? xliî lXajsJ u jLOÜÎ ij^°3 u5w0jl-^j Lv^ojij ^ Li Îl3^P ÿwAÂSü! ^N_yiÜ! Li-d IaLlÜS j/®^1 (3 Làj 3j_iî 3 _^*-~-J gg>j ^U-^-Ij ^P^li <• ^Lxj *JJ1 X£=3jJ (J^c Lu J*à ^jLid rLi (_j-* J^*r>'.'"--- i^p^r“ «3 ^jLo .Jusu ^yijj^£- LU-Ln K.^-^3 iûwUL^ ^jyd Jwc!c Lfi iA>ji XX)J> 0>LU 3^> ^L*ô J>vJS~^wO XjwLJ^" UjLcÎj^ 3 ^ïij '— Âiî q~A.w~U> LgJ ^âaLIî _^+2>ys' 2Uvà.<ç> ü5ÜJ\j iXxwu _^Lei (__cd gtil .jaJJî Lg-ô (Llsu éüJî g^c 3 K.^I-ic ^uÀjO ^oLXs 0u4^ W à à K à » J jQj^.A.iî ^5j) \Xvfc^^> L5i^r*^' 0j^j^3 0^ i%.3Uw3 (^X: 3-/-^ 0«o*iL qj \Ui iAx tAx*L XjwUJL^ 9 slfäåj \Ây*x- 8 ^ Kx^J> 3 7 tAx»i tvÂ-iwXx Ls^>^ 3'"'^' 3-^ er* 3~~:~3 ^ ^ _^.4»g , '1 w^JvyQ » gsLoU» LgiJS-?1 3^5=» LgJ [»Ls!*, “5^/*^ CT* 'A^>9 er» Lgj iûwUJl^ 3ÜÎ ^LxJï uvJu>î*l £--2-ïj cdgLu-d Lg-ô iA:>*> U >3 L«J!^>i i-c>^ Lo 33* 1 j»jIä4j! 3-ip-w!» (j«»jC*Jî ^3 Lu oôl^" <■ £-1 _S=UaJl 3 L_î jJxjL, KiÿL*J q^ ^LLyj 0oLls> &î 0ld ôUz* 3 Jjtx qJ 30 U «L>1 \jbCa 3 £ ik ■$t KjL> £JjL Q-uUjt*! LL^æ Lg3^ j»lXss 2 ujLx^jI * *^~~^ v jr*^ 0^ LS"^' ^ ejîV^^. 0^ lXixc î ÂruLùi f*/“5"5 l3 e^Ô*| 6) U. Lo et paullo ante omittit g^f 7) L. jcJî s) U. f**r^° L^>^1 9) U. LgÂs J) L. iLo^^Jl Lectio vera sine dnhio est Xi\A^ quai paullo post occurrit. 2) Addit P. x£==> L> v> 349 Jsj! 'jit c % bL>I tJ>A UsjÄ ^XMiLj &LH lXa£ j»lX.Ï J-+-Ü 0-J siX/eUotJî 0>^Ij _*,jè ,11 3 l-jlX-ô i_j^åL »Jdij qJ ^-5u Lt er £**; _yg>& £ liJüôj U~**>- <3 zf* {jMyj+tS î S^Liy isy_jiOo L>-0 yCj _jjî 4^yO^Î q1/j) KjU gljîj yjJUjîj K-ôUii' AÂM lJN>- jLg Jê (jJV-äÄIj qJ K+£. WwU^ C Jj^S? • VM £^*-r“J 6 KâjlXa!_5 iCwLo KJbvXo O^L L*i 3 ^v^wJî obL 7 JLftj Q1 j»»j5 ^üolju^liô obla $3 1 t * *> t ^ ^A^ex. î î {'T? tJJ tiX'T'i/'fVv''^-^ ^Lo>. 8i_XjU »jijLjCs 2U^3wO t>5>JL\i? ^Lwlj *£ÄJ ^sLi ^jyiu! \L! Oy»^C j»ts (jvc> j%*&\ _^*-gij'iÄ5 (3 ^ v_rÜ qî^i ^ qj-5 >Aaj bjsj (j^r* l-^xf er» Lg-J yfgÄÅJiA^ gJCs 3';> (JV^k 0^ lXaäj jXj _*jÎ er* iJJyîî lX3>5_», ä^wJ! At ^+-&'A er ^>ji j*£==> Oi-Li> eoit^At ^1- r r Al 1^1 er-i^Ut *Ut *~U L^i UJo^s? (}«x* ^yi &m lv*£ „j3>ii ^v4^?* 9 ^♦-g^u^tj (j^mJî o^Lj jjj'jw vÂ-i>^ Lg-^j K-LavJî ^lg£?l*, (JaäÜ âUlîb j?^cîj Lg-ç>Ui fjjz àîUr. (j^wL k>bb A A-^tj j»^l*lî er» i3o3 e£y* U Ja'àdj ^vâxÎÎj üli^jJî 3) U. iXÿj> 4) TJ. [*L^Î 5) L. QÎk^vJt. Quæ sequuntur usque ad in L. desunt. 6) Nominis scriptio sic variat : ^jiôyjj , vi^ô^lï c\sy^\ôyji 7) L. KLj^Jî P. et Ch. KLw^Jî Moura : Albagelia; Dombajr : Badschila. 8) L. P, 9) L. |^g*ii 48. 550 1 öjUv&w xôiA/0 gJoj ö’^j AL usjI gJoj q^O JÜs ïtAxLail 3 JoL-S ÿJo'L 2 ïk-yCwV>* AL jLw^ 0V.xjÜ g Jo A 'vjuw^l ;Jæ qU 4 _AüJ LPj-yct J\x,^J LgJj ol*ät KJuJwO ^t J^;lj 8jÄjt*i _c W u J^äi ^ Uii J'JJsJÎ uNJit jJjlîj * * 5 6 ^aAL JsoJLc \JLkZc* LgjJlc i3jÂ3 C_" »L5 LU Uàc J* &Î A+JA *j ^ Xä'Jb L L« — / • • U _> _> W • öl*ct XJjiw>wi 0_j.Jjtj.it 6 0-5/^ (A? ^Uj> i3 JA^ tfô'j* ^»_A ol+jt jJoiAf. 0-^xvu 0j «Ul (Axc j»li''i XjIo ^jjlj 0-ou^tj iJJw £ _5jC c?t ^ *" O-AA/^ ^t^JCxwt {J^" ^tjjtit Jpyih jsbj, 1 4^3j.U 7 er* 0-5 A1- A^ er* A? er* AA> ,j ’ xbtyA JoLö Lgl^Uvo 0t ^Ali LgALs UmAj l\1j iXt ß Aääs w 7 ^ e? ^-Joa AVe Cfr** Vw&XAW*Jf JoUS Lgi>UvO 0t j-J>t Uxvwolj AL ^t (jN-xmL 0j ÿJJt lAxC U I^AA? jA5*^ j*^5 LTi^ ^+$2 15*^ ^ 8 À *) L. «jlwjÄ a) Dombay: Kedmiva. 3) Be 4) L. et Ch. J-AAt. U. P. Be. JyiJt. Sed paullo post omnes continue in Joyd conspirant. Moura: Laeute; Dombay: Alkut. 5) Ceteri ^La^Jb 6) Ita TJ. etP. L. et ceteri 0_jäj aut 0JA Moura: Beniaferun; Dom - bay: Beni Jefrun. 7) Deest in P. et Ch. a) L. et ceteri JOu» 551 ^ q! 9 d JoJs, Uj j^wr yl\ O”* {S'** CF* — b^L^*î r* L*jt^ ö w\.^- j»^ qJ J*U^> j»Lj! ^ öj->“^ (cO>5 (JV5* bXwA^bo 'wÄJj-b qJ 1 »Lo ^.î o ^ J-*-e 2 Jsij^-j Q-* 3u\ isJjü iJsot ^ y^JLU A>.£. ^bljjj JÜüU> ^ JsisOj X35.0 ^yî JLftJ Q-)0 ij^J^Xi^t O^Ij ^y3 iG.J^vi ^ÿjsJl -wîUjJj 0J ^!wO q1^ C ^IoL-CjJ IjJISj V— JjAÎ5 iOÔ j*3 X: L-jjJbu qJ lXJj, Q-^ JjoÀft iJU^> bl>j bj^JJÎ ^^g-o ^C I jÜ5 t V yw*lt ^Xî (3*^*^ (jAsVLXjX)! Oblj ^«3 _b'J yO LwJ j*bl,ww5 XaJLc j*lXJs_5 üj^kSL^s bfcÅi £y~~ j^wJL JsüLwîj ^c^lX&jÏ *X1Î JW-c j-r-kk ^U-> jJ^Î Q-a JuLS LgJ LUv^j oXLj Jji f?^_5 iobvJj 8^vmJ L^JCvwÎj jS.2.1 e.jj.A* lXPa- -»XLv*b5 vy>OJii 2Co“Syj [jijJCctj) xlcisb !» Jsb, i£$ü ju j?îyg£dâ ^j'U^ö, ^y» N-Jk-i-i J 8 y«i lX^C lyää*,^ p^y«! ^*"^" <3 XJ^j 4 q£ L^'AvO», ^Xc ^Ju! ^'uO lj! J'jj Q^-^! gUaj \<ß+J*^3 ! (coli £J*"2 _s+h*3 (JwO (Jæ «sJ^j! ^jJ! jj^äj! JuU£i=> J, aJJÎ 8j53 (^*V-$-.^> \.AwW — £- ^C^Jî ^jb^Xj! x= Ä 5 . -t q^o*^2j O-î1/^ 6-i^ iJ'XUüjÎ 0^3 f JJ]!j 'uv.*3» ’o]yLo yisC ^2*Xc L°/3 o^J jrk-^ Cl>^ kî v^r"; 9) Deest in omnibus, excepto U. ‘) Dombay : Salif. Moura: Saleh. 2) L. et B. Jd\jj. Ch. Jbb^j Moura : Barnata; Dombay: Bernata. 3) L. P. Ch. Bb. Be. et Dd. ^bU^. A) U. Annus qui paullo post occurrit in Ch. et apud Dombay CCCCXXY legitur. 352 r^V* o^v*5^ V**^ î ^5 q^uV^vw-j» Lgj J> öy& ^UjÎ ^♦«wJ Ü^Mjj' 5 Ow”“=)” ^»-‘•v^ |*L*bj-L <-XXc w CT'0 z?^' ^ -"^ £V*^" pS?. qÎ c<_5 ö^ oüi qj.äHju_j \*c o'Jj 0-fl ^*^0 ^_5 slü Lo £UvjJ\ ö;^ er4 l5^ rr^' ^ yüil KjJJL) ^5 &*33 ^y5 3,^-JJ ^ Xil _^»-^. * cX^>3 L>jJ^ ol*^* ^ u*l> -^et^ rr^-5 • ^t* oiXe-î «Jilj bÇp go3 LiKLj 1.2^0 3 ^r5.1-^ o’dj’ÿt ^s£=>\ J> km# 0L5 ^^5 <3j^ --^^3-5 f* b w oV^> * ^ y? o^ L5^ ■**■* cr8^ ^ er* C J»0Î 8)jJ* L^“'0 ^U*Li J^S Iplfw äj_»-gJ (jOU3' £j-w ^cjj^ bj>^3 C O^ ÖjJJ+IJ f l^5^.Jw\J ) y*> ^*i_i ,Lc>5 Lj. öV,_^3 <- 1 bJL>^5 < ^y} bj_^5 bj>T5 L ^ fo^i ^3-^5 <■ -b^t '3 'X. f ‘J4 b;j^3 c 9 Oll ^ * 'öj^5 f r C LocNjI u^U • ^ b;3^3 c -äJL j bVj^v^ ( =3 c\3j f 3 f!^- o- 'ïî XjLl> t • Jvwji 5) L. B. omnes et Ch. LA^=>U 6) Ch. et Ba ^Laj 7) L. ^jiAxLo 8) Ba 9) U. oUJL *) Deest in Ba. 2) U. o^U »jj-wj -cojjls» Sjjjwj 3) U et B omnes ^ 553 äjPy Uj'iÄ^a x^j3Avo ^j^.f^rsy] Ltg KA_£: wii V_jLj.4-^ (Jlj> f ^ £3} U 3jJ>ytî ^£==>3. qLjjJÎ J» ^ xibLoaH q-» io-lc f? -loj XJsJydy JLsf ^yy*b ^y Aac L*Ji Lry-tr^ i^-2 f\3j"* j'-^° rj“*-^ ci“*1 -^-J|AJi-J 4 ^ <3^ cr? l\ac qJ Jjî aI/«*o Xiaîydj ^Lc. yya^ f ^yiajLtt 4 oyya ^y ^I'uo qJ £y-J^ ^y AJöo ^y A*A* Aye OU öAjAÅv x*.j.li£: V_J».C>- Q^ywLj ^yj b\}\ A^£ jAo ^1^5 ^yp- Q-ywlj 0.J xUl A/.C Lgÿ Ay^Xwli yy— 3 'wäJj* Q-^âjÿU (Jt Lg^ SO ?3 LJ"' 3^”. 3 « ^ 3^ ,0**^ c^îrfiî |*3vjî jyxlijjyjî JS**Xs 0 Lj yd j3Ü yg-jLy»^«) ^.Lo.1 oi-^j îyLdJAs q! y£=>!_jli Kil^S? ^ lAP (_5'1*t! (_5^ oyy> tî’ls yJoÎA^ (Ab J L*J *JUÎ OÎ3 ^J.3 lj^È>îj oil! (Jkx: ÜôJ) \yj*$'y) yd?AXs voJL^Jdwj^ f-L&j ^y> iXLa ji»j ÿJÜ! qJ K-vJ-jJ ! >^JLb üwwUs^il», KâiL^uiî^ ayîAâj byoii yjClc c>-^3 AÏ JJ3 kJ>U^ C ^=^hi yW-ÄJj I» ‘*~~3»lXX^ bjjÄJj jAOyJ 4 ^3^3 cy° J 2U3.Î V LS* ✓5 II j»s.SJ yX^-0 cr? j3^ <3* v—- y^1’ l5^£ OwjIs, y^lc^b, p&'K) 3»=>U, yLyiî £y*0- ^jyO ^Làj'L xiii JWlXâS ^yiXc ^.i Q-ywl-J qJ »«LÎ iA^— li5w j> j*yA ^L*Jo-î^ io-LgÅ/o ^jU ^-J»)^ ^yywÄji^ yj'JÎ A^"b( j*»;! id^J3 xy*-j Ç yi y «Cgy^O ^^53^ Xjl*3 *~^3 4) L. Bb. et Be ■ rifala; Dombay : Dscherifela. 5) P. kUjjJG U. äIöjXj Moura : Ca- 6) Deest in U. et P. 49. 354 l\j>Xw 0^wIj 0j iJJi lA^C (jl/_5 f ÎiA^wu^« j*^!^ qIs j*^iLÎÎ ^yO Vjr* ^3 f£Us£ 0^3 L£ J^Li ^ iOOc'ôl Jjiaj £X> 0^_5 lXaaxÜ ç**^ 0^ 0w-yüj 0^5 b'JwiJ 7 KaaIh ^a£ c>j^ ^fv*j "bj 0_aali^j^ i-LwjJî 0^o Î3u\x: i£^ü3 iÂi>Li 0^3 8 Jyÿli-o iP-xa Ly*lx£> "M iOL(L4J>. sÎ^oLj J^î 0^ ô» 3v. xi y5o3_5 fLgjjjli JJ»^r. 0Ü3 0^ 0^j_5 xiaJLx^yJï Jî^a’ÏJi 0^9 0^ 0v'jjt IPiA^lxi 0-Jî 0^_3 évitai 0-a ^£=dl\j U3 ■£" y w\i i 0*3-â-J ^-^3 y ,f^ c^iîl (c3j 0;;X*£==^ oIaxî yyJj 0V/Jj 0j alît JUx j»Lâ5 1 odxJî (J-t ^"^Lxa ^jÀ>-5 j*^J Jls pIclXJI q-« ^ .s L*Jj ^!c3 0_jXajîj-Ü 0^3 c-'-*-1 \j£Ü^h\} ^WO L.J y£j 0-* J^xi ^îjüW f^Si ^Uî Ll_Xq>-»i Î_J^ÂAS? '*-^ byji£==> Kj==> y *ï>yv3 (JyS sj\ 2 2ul/ jj 0-»_5 <■ 3jLi yjJ\.c. pLc. yxO-Xj,! [vU_5 x i l f i ô *i % s 1 j1 r^»Lx at» LyÄAÄJ 8 ^.ÄÅwxvO 0^ lX^»5 ^lXâJ "b ^3lR iOuli 0/i_3 L Lu.^1 0j o- â^AûJî XÂj'li 0^0 0^ [*xt4£- *^■>•3 Ö" Xva«*^> ^O yiî AJl£=3 7 7) B; et L, iÿ-ô rr^1’ ^ 8) Sequentia usque ad «ül/jj ^ desunt in U. et P. 9) L. UlXääs j) L. 2) Quæ sequuntur usque ad Jyj ^ desiderantur in U. P. et Ch. 3) \oces KJuIâjî bJwJî 0^ in U. Ch. et Ba non leguntur. 53S e (3_3 — *— * — LJf j^Xjiî 4 tJjJaäijlj ctJ Ql J*-* ÿ /} JoUi iÜJuL (J^wwLj cvÜ5 1_\aE \xAS U XaÄ/^ L^^wi &.AjMvA?> tijS> iwî (3 '-^>1 qI iUxs JI3Î x*aUI *J cjm*X5 jP^Ej &>-Ui/o q^5 (jvUUr^ vlj AjusJ^ x^ç^-xJr” PW£ 0-* £ji UJü (jy*b iüJi iA>c 6 »^3-^ ^-4~> 3 o^-*-^ (J^ XlXUXo 3 U*aex> 7 ida^j-CjJ Jbi J*^ ^jT^rW—i^ ^m\ÄJ ,■* J«iî 3 ^^3 (iJlï? ^3 1 ^3 3 U"° LoXLujÎ ^&L?tJÜ &Î i^ÂE^b) ^cÿLEwjî 3 OO jÄj^j ^^Esj'î j*..? ». jULè.», ^-^3-oî ^^>3 [»jrV^ j^' Xw-y.tc^- jk^oljAÎ oio U3 L\jA> ALw Äo J-Î.3 (Xt Uj j»lï!i oUi! ÄAAo Jr^-5 t^r-k-jU-Ü (3rJ L^vIäj . Si ^ LF* V/*-^ '■^•f o^ £^3 qACoI ^jbp >3Uj ^jjLiw^ U^ ^^*3 ^X1j *— Fj l^yols? JoUi K-oiAa 1 L(Ûe &wU£* ^jÎJwî gJCs^ 2 W *&>* 0^-5 OV* (3*^ ^ z"^'*' LäL^> Uj ^*^^3 \^äam** 1j J^j' [*^ ^ g;!* crV^' «■*** 53; j*-* p3rf (jr= 0L4-ÈI äJuA* ^5 ÄJ^ ^As Uii <■ (t?-1^ lPw\ju 4) L. B* et Ch. qUcIj^ 5) U. xJÎA=> L. >—aaj1iA£=3 6) L, aJJÏ ^y3 7 8) Desunt quæ sequuntur usque ad in L. Ch. Be. et Bd. 8) U. qIjIs 9) Ita L. et B. omnes. U. autem et P. Xj'lo» habet, et Ch. &jLaê. Dombaj et Moura : Sanata. ‘) Additum e L. 2) U. 1*1 ^3 556 Cf* l5;W^ 3 »V0* ^ gJj3 ^ cA äJL>5 Jsäc^ o!J> Xx-yJ &«}l=> b'lyci o-jlij *3^ jL=P^ ^yi oLxIj Ujw jKj yji yy«$ j»l5''3 b^>L* LgJ jlib ci^* y^^lj /*”*5 fdyL, 8yX>'-2 xLäJI v^Lj y/i 3*~w; *~ybx j»lX.5 qÎ ^1 ^àî Kj^IS' ^s^Lw^lt (3^5 Jw^CmO *.ls £jjj\ J^^~ZD 1=3 Lo ^L>j yji yy*>3i qLS^J) L_2_xj ^^.^Ü..!» gXujJ (^Jî yy*OÎ j»;ä5 |?.&LsO ^Jom^ sJô»^ oiL3 (j^-3 j*j£. Ui . C 0Î,3*-wJî qX ^lâiüî OLjLs 3 oî«3 ti$oî y*-oj - ^ &ÏÎ r* '-^JZ Lg3 3^5 v- «"-Mj ^ijjl jjÅ JÎ_j) boL^XcJi vj5);^ (J-*3 ^^4^ ^j-^Uaiî ^Jl jjLw ii>^ vi^*? !ôLs id£ii).Lx) li\_5 £■] O^Ij (_5^£ li^ X'iUb 3 Klåxlc »1 ^ oo^ fusili ^-Xc t j?-SlAs> jsi ,^yj.SJ^J ^yi OIAW^J ^x; ^X>yiS X^UXs^ ,_. ,i> ^l\j û>^4 ^Xc lÂi»^ üLiî QÊ iV^y ^ LgüJLLià !cJ> LgJLo 0^1 UXs f LgJI^-oi gJ.x=! l?'"^ Uld Uj j*li1_5 Lgii-i-Xi »_xt_5 8^x3 (j ~j^z> '-Jyi-ti ^.Xc q^Â&Ij ouv»j \*c qjÏ •^33-5 o-î>j^ l542> * q^> ^ cy5 4Lxï ^ ^j^-jJL iüicL^UXj kXos*, 2üup ^yO l*J ^yyLuîyJS ÿ3~wî ^-Ix: v*ft&j'ij j3 2CO.-ÜÔ ^y»*^ /V- j+e £}i J& ^ J**y ^3 cy^L-^^ Lyy^r“ OUXÜJ a*^'J Ô^Li' L\_Lx* ^yXi Hl\-*-Ï (^3 ^-w ^3 t3Ü3_5 x-!y5AAiî5 3>33^ ou^åJL Si VXw/wJ W^— 5 ' ^ J • ' ^ ^yAÄ^VVÜ — • ^'i.-' *^0 WO 4 ^ V_J^X#JÎ yX™=i L£Xw,Ly^ qmâ l\_^':i_àJî_5 8^x3 5 ö^iA+ilj, ^XU; KylÜjî 3) Sequentia ad desunt in P. et Ch. sequentia usque ad 5) L. KJLjJcJ^ ') In L; desunt 357 U .jSCuJî V u> yy _U yJwO^l ■C ^bvj ( iÔL>0 i'-Cw L5* 1 •^'j^ o ^ obb *:£ yî Zj^ iyy^-s qJ ^wjj L 22 J î v-Uc-» c _~gU Kb'^L'i ëywW.,-0 £?* y.> ^APl.^ 2^ L-Us ( »j-oî ujjjuJî obb Jht=z\ f^s- (-juLUj '->bb 0^° ^C6 bj ^yjJj^[i ^j. ù^u tUU x^U>vå2J Js.'. 0^^^ 0-J OU "^y*— 3 yy _U y^b> ^yo yc l^j U CsUlftS yo"t)5 fci5Ü3 i3 ^*Lwb5 w Uc jlxü J id+ïC Us ^bJJt b£^v$Lw ô u> % UwwvC • XlilÊ *î a * U. -* r ÂLiÎ3 ujUibb, jjU ► 5U^5î_j C {_*) ^?iVHV “ UP CÏ) \ • f» wN-A— LS" J^> ^5 »’lüJjcs auJt \^jUyJ y^ cr Jjî yV5^^ Jâ^i «1 5j-;-.j. y» ^ ■ • >l b ^ 5 b UJb U uy^ .ü s y a j * • u ♦ U JCs 8 ë y_j.^ j*^u oJî J^2 CT3 U£=>^ nUx. ^-biv (j-» CT* b yjo i^bcys» yf yyi^î Lgù 5b »yb! yyn b\P b Jd csUU Ujü ol^'â f-lj^UaJî yc io ^vrXwJJ ^Ui>î_j plxbii cr» »u^y 5U qU b u yjo yU ^ *J bü^o “b u yU> *îu> cr b *j i_vjü ybi- u*£s iyy b*^j ufc/4 yb _y jryU 5y_j lJl^js, 5yj UH ouïs 9 bye 5_j-wv« y b uu iyp j bbs yî vJuwiJ i: 5»-wv^ ü5bi'uS Uàv lUU/^Cj « jj-^ a* ^wC2j "y (U.AVÄJ ou-y •) et P. 7) Doest in omnibus codd. , excepto Lîpsa- liensi. 8) L. äjyä,< 9) L. 50. 358 3 1 ^ssöjjiy u5lX*t 5 (j£^dA2-i ,XL*j' jJJÎj ölXwO L?-J |*jsls ^ SX^j ^ f ü5n-Uä 3^dl> ^y9j Sj1j>jE (ji2JEJ ,3 *115 ZJTj q5 ^5 qI^wJI ^yO tt^ijC) lAPLsf, (^-j'Lfji iC-Lw j*jXl5 qW*^1 »3 *115 JCT) oLj j»*.^v^/) ^£m»j O^Lj 0-yQ JLa-S» J,5 s-} jjs\ia}} ô^i y«î *J j»LâXmÎ ^ «jSjtJ KjU 3? 8w\*J ^ qJ v-JUvj-O y^l u*aL>j q'o^wJI *) U. jJUlf. — 559 — Historia initii dynastiæ Murabitorum, c tribu Lenit u ii a oriundæ, ej usque in regionibus Afrikæ meridionalibus, Megkrebo et Hispania domina- tionis; quique fuerint eorum reges, et quantum temporis regnaverint, usque ad imperium plane exstinctum. Muhhamed ben Hhasscin heu Ahhmed hen Jed hub Hame« danensis qui librum Corona de dynastie Hhimjaritica ’) in- scriptum composuit, bæc refert. ”Lemtuna gens originem ab Hhimj aro ita trahit, ut Sanhâdja, cujus pars est Lem- tuna, tribus sit populi Velcd A’bd Scheins ben Vatliel ben Hhimjar adpellati. Quod si quaesiveris, quomodo in Me- gkreb commigraverit, id sic factum esse invenimus. Tem- pore, quo rex Afrikesck [ben Berhet Dlii-1 Menar ben Hliarith el-Raisch ben Scheddad ben Meltât ben A’mru ben Sevvar ben A’bd Sehems] ben Vathel ben Hhimjar summum in Hhimj aritas exercebat imperium, is expedi- tione in Megbrebi regiones terramque Afrikae facta, dum terras Megbrebi peragravit, urbem condidit, et conditam nomine suo Àfrikam adpellavit. E tribubus Hhimjariticis et ducibus earum delectu facto, Sanbadjam bcic reliquit, ut urbem ab incursionibus Berberorum defenderet, vecti- gal, quod e terrae proventu penderent subditi, rite perci- 360 peret, et novam provinciam in ordinem cogeret.” Abu O’ heida vero, testimonio ïbn Kelbii nisus, aliter res nar- rat easdem. ”Afribesch, ait, ”quum e Syria atque Ægy- pto ad Occidentem Bcrberos transferret, et, urbe Afrika condita, domicilia Berberis in Megbrebo adsignaret, duas familias, quas prudentissimas judicabat, Sanliadjam et Kc- tamam inter eos manere jussit. Quo factum est, ut bæ duæ gentes ad nostra usque tempora inter populos berbe- ricæ originis vixerint.” Aliam proponit Sanbâdjæ genea- logiam Zobeir ben Belum , dicens, Sanhadjum, qui pater fuit Sanbâdjæ, filium fuisse Hhimjari ben Seba 5 qui Ilbi- mjar vere fuerit Seba prognatus. Abu Faris ben A’bd el A’ziz Mclzuzi poeta in sua Historia, metro Bedjez con- scripta , quæ Sertum monilium de Prophetis , Khali fis et Be- ifilms inscribitur2], in eundem sensum de Murabitis sic cecinit: ”Murabitun , quorum genealogiæ a Mudharo longius ab- sunt, ab Ohimjaro sunt profecti. Fuit enim pater Sanbâdjæ Hbimjar, non ob communem quandam originem, sed quia cum vere procreavit. Honora igitur eum, propter puram originem; quam ma- nifesta, nec in manifestando aliquid absconde; Justitia eorum et præstantia notissima est; et gloria et fortuna quoque prædicatur.” 361 Alii Tero contendunt, Sanhâdjam tribum esse Hevvâræ, Ilevvàram autem ad tribum Hhimjariticam Jemanensem pertinere, quæ e filiis Hbasûra ben Vathel ben Hhimjar originem ducit. Originem denominationis HeTvâræ expli- caturi hæc narrant. Pater bujus gentis celebris, quum diversas obiret regiones, in terram tandem devenit Me- ghrebi,quæ, meridiem versus a Kcirevan sita, ad regiones Àfribæ pertinuit. Tunc ille dixisse fertur: Kad Tehavvar- na fd belad i. e. jam in lias regiones per incuriam irrui- mus. Hinc deinde nomen Hevvâræ genti esse inditum. At nihil statuo — Deus solus, quid verum sit, novit. Sanhâdja populus est late diffusus et numerosus, ita ut in septuaginta divisus sit tribus , quarum has nominasse sat erit: Lemtunam , Gedalam , Ne fusam , Lenitam , Mcsra- nam Belkânam , Mendas am , Beni Vârith , Beni Meschliv , Beni Dekhtr , Beni Zijad , Beni Musa, Beni Lemas et Beni Feschtal. Unaquaeque vero harum stirpium et agminum tantum comprehendit numerum tribuum minorum et fami- liarum, ut enumerari nequeant. Quæ omnes omnino de- sertum inhabitant, quod meridiem spectat, regionemque occupant inde a Nui Lemta usque ad terras, quæ Afrikam et Keirevân a meridie adtingunt, sese extendentem longi- tudine septem mensium et quatuor latitudine. ïlæc est terra, quæ Berberos et Nigritas interjacet. Neque terram colunt , nec satus et fructus quid sint , sciunt $ divitiæ enim eorum solæ in pecudibus (camelis et ovibus) consistunt, quarum caro et lac iis victum, præbent. Fieri facillime potest, ut aliquis vitam transigat totam, pane mini quam fruens, nisi mercator terram forte peragrans panem et fa- Ürinam dono iis dederit. Plurimi Sunnam sequuntur diem- que hebdomaftis sextam observant et bellum sacrum con- tra Nigri las gerunt Primus, quem novimus, rex eorum in Deserto fuit Tcjevluthan ben Tikelân Sanhadjita 3) e tribu Lcmlima ori- undus, qui, imperante A?bd el Rabbmåno in Hispania, omnes Deserti regiones suæ subjecit potestati. Plus vi- ginti reges Nigritarum, imperio ejus obnoxii, tributum ei contulerunt. Adeo regnum dilataverat, ut trium mensium iter longitudine totidemque latitudine porrigeretur, et cen- ties mille equites e nobilium numero in pugnam duceren- tur. Postquam imperium sub longa annorum serie ges- serat, circiter octoginta annos natiis, anno CCXXII (p. Chr. 11, DCCCXXX— J obiit. Ei successit nepos Elailier ben % ‘ Beim ben Tejevluthân , qui, donec anno CCXXXVH (p. CSu*. n. DCCCL^) sexaginta annos natus moreretur, tribu- 5G5 bus Sanbâdjæ dominatus est. Quo mortuo, patrem io regno consecutus est filius, Temim hen Elather nominatus. At patris fortuna lilio non licuit frui. Principes enim tri- buum Sanbâdjæ rebellantes anno CCCVI (p. Cbr. n. vrr i BCCGX— ) eum interfecerunt. Quo facto res eorum plane sunt turbatae; alii enim aliud 'volebant, emirique Tari i in varias abibant partes. Centum et viginti annorum spatium bic rerum status permansit, quo Sanbâdjæ tribus unius im- perio subjectae non fuerunt, dum E mini e tandem Abii ’’bd allah Muhhammed ben Tei fui Lemiunensis , nomine Tarsena notus, imperium in eas susciperet, dignus ab omnibus » omnino judicatus, quem regem tribuum universarum San- liâdjæ et imperatorem unanimi consensu renuntiarent. Ne- que opinionem talem fefellit. Vir ejaim ille fuit virtutibus clarissimus summis; et praecepta religionis strictissime ob- servabat, et liberal i tatein generosam mentemque pacificam semper monstrabat, ac armis verbisque pro vera fide pu- gnare paratum sese obferebat, .id quod morte gloriosa in pugna contra Nigritas evidentissime probavit. Tribus quae- dam eorum prope urbem Tatbelasen ab occidente con- siderunt et Bekâra sunt adpellatæ. Hæc urbs tribui Sau- hadj ensi, Beim Vantli nominatae,5 erat, quae inde a primis temporibus, quum Obba bee Nafi’ Fehcrita , postquam 564 Meghreb occupaverat , eos ad fidem Muslimicam profiten- i dam cogeret, ad ritum Suimæ dieique sextae hebdomadis celebrationem sese tenuerat. Quum illæ Nigritarum tribus religioni Judaicæ essent addictae, urbisque incolæ contra Nigritas infideles jam antea continue bellum gererent 5 mox bellum inter cos etiam exarsit. Abu À’bd allah, auxilium his Bcni Yarith ferens , loco Behara ad incolarum nomen adpeilato, post tres tantum annos, quam sceptro erat po- titus, martyrium passus est. Sedem regiam, ita vacuam relictam, Jahia ben Ibrahim Gedalensis, antecessoris pro- nepos, jam occupavit, eoque regnante novus rerum ordo natus est. De regno Jahiæ ben Ibrahim Gedalensis, et quomodo res Sanhâdjæ constituerit. Mortuo Mukhammedi, Tarsena cognominato4), Lern« tunensi successit Emirus Jahia ben Ibrahim e tribu Gedâla oriundus. (Gedâla vero et Lemtuna fratres ex eodem pa- tre geniti erant 5 uterque fines Isiamismi ultimos ad Mare usque Atlanticum habitarunt, et Nigritas infideles bello per- secuti sunt). Ille Jahia, quum ad annum CGGCXXYÏI (p. Chr. n. MXXX^r) tum reipublicæ tribuum Sanhâdjæ admi- nistrandae, tum bellis earum contra Nigritas praefuisset, ♦ 565 desiderio captus est sacræ peregrinationis Meccam perfi- ciendae et sepulchri proplietæ Medinæ visitandi. Qua re commotus Ibrahimum ben Jabia filium vices suas sustinere jussit 5 ipse vero Orientem petiit. Postquam omnia, quae ad sacram peregrinationem sanctique sepulchri visitationem pertinent, rite peregerat, in terram suam reverti con- stituit. At in itinere, quum urbem Keirevan transiret, Abu O’inrân Musa Ibn Abi Iladj , jurisconsultum pietate in- signem, ofiendit. Qui vir, urbe natali, quae Fas erat, relicta, Keirevani sedem aliquamdiu fixerat, ut Abi-! Ilhassani Kabesensis, doctoris iis temporibus celebris, in- stitutione frueretur. Deinde vero ampliorem cupiens eru- ditionem, Baghdadum profectus, consessui Abu Becri ben Tajib jurisconsulti et judicis interfuit, et diversa scientiae genera ab illo didicit. Magna denique doctrinae copia in- structus Keirevanum remigravit ibique ad diem usque su- premum, quem XIII mensis Ramedhani venerandi anno CCCCXXX (p. Cbr. n. die XXVIII Maji MXXXIX) obiit, continue commoratus est. Talem virum Jabia ben Ibrahim Gedalensis, ut ante dictum est, Keirevani scientias docen- tem invenit, et inter auditores ejus statim consedit. Abu O’mran , amore boni flagrante in novo discipulo conspcclo, conditionem ejus admirans, de nomine, gente et terra, unde venerit, eum interrogavit. Quibus ille ita respondit, 51. 366 ut vastitatem suæ regionis, et quinam homines eam inha- ' i Litarent, exponeret. ”Quas sectas” 5), ulterius quaesivit Abu O’mran, ”tui jam profitentur gentiles?” ”Hæc est res”, ille ait, ”iis omnino ignota; ignorantia enim inter eos invaluit et si quid scientiae possideant, nihili fere id cen- sendum puto.” Talibus excitatus responsis, Jahiam ipsum probare coepit jurisconsultus , ut, quantam haberet articu- lorum fidei cognitionem necessariam, exploraret. Felici successu caruit examen; adeo rudem Jahiam esse perspe- xit, ut ne minimam quidem Korani particulam, neque ali- quod Sunnæ praeceptum memoria teneret; sed nihilominus, quamvis jam omnia, quæ religioni suæ convenirent, peni- tus ignoraret, summam ostendit voluntatem ea discendi, cum animi intentione purissima et fide conjunctam. Quaerenti Abu O’mrano , quæ fuerint impedimenta, quominus doctri- nam didicerit, Jahia , ”0 mi domine,” inquit, ”populares mei in ignorantia tanta sunt demersi, ut inter eos neminem in- venias ita litteris imbutum, ut Eoranum prælcgat. Caveas vero, rogo, ne id culpa eorum factum esse credas. Iinmo meliora adfectantes ea summopere exoptant; si modo quis fuerit inventus, qui eos Eoranum docere voluerit, neque detrectaverit, ad Librum sanctum Sunnamque prophetæ co- gnoscendam eos vocans, capita religionis praecipua expo- 367 nere, leges Islamismi et decreta Muhhamedis explicare, ad eum lubentissime adeurrent. Quare te oro et obtestor, ut, si praemium a Deo ter optimo maximo, ob bona iis communicanda, mereri cupieris, quendam e numero disci- pulorum mecum in patriam mittas meam, qui eos Kora- num praelegat atque religionis tradat praecepta. Unde sum- mam capient utilitatem gentiles, qui aures et obedientiam ejusmodi praeceptori haud inviti praebebunt 5 te autem, utpote qui fueris auctor iis in rectam viam ducendis, magna re- numeratio et merces praeclara apud Deum manebit.” Qui- bus dictis adnuens jurisconsultus Abu O’nirân , discipulos, ut Jahiaî sequerentur exhortationem, instigavit. At nihil profecit 5 omnes enim timore Deserti ac periculis ibi sub- eundis perterriti recusarunt, et ne unus quidem inventus est , qui desiderio doctoris satisfacere vellet. Abu O’inrân , quum omnem operam heic vanam esse intclligcret, hor- tando fatigatus , aliud iniit consilium et Jahiam sic ad locu- tus est. ”In regione Nefis adpelîata, quæ terræ a tribu * * • Mesmâda inhabitatae adnumeratur, virum novi tam eruditio- ne in jurisprudentia praecellentem acutaque praeditum mente, quam pietate et abstinentia clarum, cui nomen est Vegâg ben Zelua. E gente Lenita, quæ Sus el Aksa in- colit, originem ducens huc ad me venit, et varias scien- tias a me edoctus in terram suam revertit. Ubi, ut ex- 568 ploratum habeo , in recessu quodam jam degens cultui Dei vitam suam dicavit, homines scientias docendo et ad sum- mum bonum excitando semper occupatus. Neque labor felici caruit successu 5 id quod adfluentia circa eum disci- pulorum testatur, qui Koranum eo duce discere cupiunt. Litteras ad cum tibi dabo, ut e discipulis aliquem eligat idoneum, quem tecum in patriam mittat tuam. Et profe- cto spondeo, te, quæ desideraveris, apud eum con- secuturum/’ His igitur dictis consentaneam epistolam scripsit Abu O’mran, hæc fere habentem. ”Pax et miseri- cordia divina tecum sunto! Praemissis praemittendis, tibi cognitum feci, hominem, qui has litteras tibi adportavit, Jaliiam ben Ibrahim Gedalensem adpellari. Quendam di- scipulorum cum eo mittas precor, cujus pietati, abstinen- tiae, doctrinae perfectae et alios gubernandi dexteritati adeo confidas, ut viri illius gentiles Koranum doceat et legibus Islamismi atque ritibus instituat. Quam ob rem, si eam bene perfeceris, a Deo praemium suminum tibi redundabit, sicut Ipse ter optimus maximus in Korano (Sur. XII, 56) dicit ”Deus praemium ejus qui bona opera praestiterit, non perdet.” Valeas!” Jahia hac epistola instructus urbem Nefis petiit, ubi Vegag jurisconsultum sibi indicatum in- venit, eique, salutatione peracta, epistolam tradidit. Quae res mense Redjeb anno CCCCXXX (p. Chr. nat. mense 569 Martü — April. MXXXIX) gcstæ sunt. Vegâg, postquam litteras perlegerat , omnibus discipulis convocatis eam re- citavit, eosque de consilio Jaliiæ hortatus est. Paratum sese professus est Abd allah ben Jasin Guzulensis , qui ceteris discipulis mentis acumine et promptitudine ingenii, animi sollertia et celsitudine, neque minus religiosa morum conformatione, summa vitæ puritate et abstinentia ante- celluit. Quibus virtutibus accessit doctrina tum divinæ scientiæ tum litterarum Immaniorum baud spernenda, nec minor regendi experientia et variarum scientiarum cognitio. Ille Jabiæ comitem se praebuit, donec in terram venirent Gedàîæ, ubi tribus Gedàlæ et Lemtunæ variæ summa animi alacritate et gaudio eum recipientes, honoribus et munifi- centia eum cumulando inter se invicem certarunt. Narratio de A’bd allabi ben Jasin Guzulensis in terram Sanliâdjæ adventu, et quomodo heic una cum Lcmtûna et Murabitis e tribubus Sanhàdjæ A sit commoratus. A’bd allah ben Jasin ihn Mecûc ben Seir ben A’li I>en Jasin Guzulensis, quum comite Jahiâ ben Ibrahim re- giones Sanliâdjæ intrasset ibique consedisset, res plures apud eos vidit late diffusas, quæ legi divinæ nullo modo » 370 erant consentaneae. Communis nempe heic erat consuetu- dinis., virum s ex vel septem , immo decem , vel potius quot illi placuerint, uxores ducere. Tale facinus ulterius com- mittere eos vetuit, simul commonefaciens eorum, quæ praecipiat lex Islamismi. Vir ad summum quatuor feminas liberas si duxerit, legi convenienter egerit 5 servarum bello captarum potestatem babeat plenam (Cfr. Coran. Sur. IV, oj.” Deinde fi- dem muslimicam eos docere, leges, ritus et consuetudines ex- ponere orsus est ; quæ lex divina adprobaret quæque defende- ret, exposuit. Sed homines, quum intelligerent, eum maximum exserere studium, ut eos ad ea omnino relinquenda, quae jamdiu invaluerant Deo invisa, permoveret 5 talem Ab’d al- labi agendi rationem aegre ferentes , cum deseruerunt, ej us- que societatem effugerunt. Cui animo obstinato etiam ac- cessit, quod eorum plurima pars neque preces perageret, neque sacris esset intenta, nec aliud quidquam Islamismi, si duas illas exceperis fidei formulas, apud eos invenire- tur; sed ignorantia summa eos obruerat. Animo A?bd al- labi bis omnibus perculso , quum animos videret magis cu- piditatibus explendis intentos , quam ad bonum peragen- dum inclinatos, hominesque a se aversos animadverteret; his terris relictis regiones peragrare constituit IXigritarum, qui jam a primo inde tempore, quo inter eos innotuerat Islamismus , eum erant amplexi. Jahia autem ben Ibrahim 571 Gedalensis ab illo se separare recusans, ”si tibi placuerit,” inquit, ”ex bac terra discedere, te tamen sequar. Nam ea non fuit caussa, cur huc te deducerem, ut gen- tiles a vera fide aberrantes solos respicerem 5 sed potius ut animus meus et religio a tua doctrina caperent utilita- tem 5 vinculum, quod me genti meae conjungit, firmius ne credas, quam cui propinquitati aeternam salutem prae- feram. Consilium si tibi, mi Domine, proposuerim vitam spectans futuram, num aures mihi benignas praebebis?” ”Quid sentias,” Jahia respondit, ”ingenue dicas.” Tum ille: ”in regione nostra insula quaedam prope littus sita est, ad quam dum aestuat mare, lintre, aqua vero recedente, pe- dibus transire possumus. Variis nutrimentis esu licitis, quae igitur adtingere haud dubites, ea valde abundat 5 ar- bores silvaticae fructus, mare piscium copiam, et silvae animalia praebent venatui idonea. Illuc nobis, si tibi videtur, est secedendum, ubi, Dei cultui devoti et esu licitis nu- triti, ad mortem usque vitam transigamus tranquillam.” Quibus dictis Ab’d allah ben Jasin adimens, ”istud,” in- quit, ”consilium mihi quoque optimum videtur. Agedurn, nomine Dei ter optimi maximi rite invocato, insulam sine mora intremus.” Ambo igitur, septem e nobilissimis tri- « bus Gedalae viris comitantibus, insulam occuparunt, ubi 572 monasterio exstructo, spatium trium mensium, Dei cultui i unice addicti una cum sociis vixerunt. - — Fama vero hujus rei mox evulgata, quum homines intelligerent, eos vitam aeternam quaerere et in id studere, ut ignem (Gehennae) effugerent; multi resipiscentes ad eos se receperunt, et nu- merus adeurrentium in dies aderevit. Jahia ben Jasin sta- tim hos instituere coepit. Korano praelecto, animos ad virtutem inclinavit, proemia divina adfectandi poenamque ignis dolorosam effugiendi cupidos fecit, donec tandem amor erga eum in cordibus eorum invaluerit. Quem suc- cessum habuerit opera illa, inde maxime efficitur, quod tantus brevi adeurrit discipulorum numerus, ut fere mille nobilissimorum gentis Sanhadjae comprehenderet. Quum ad monasterium ejus hi omnes sese continerent, iis nomen Murabitun dedit 6). Korano et Sunna expositis, la- vacris et precibus solemnibus , eleemosyna ceterisque Dei praeceptis iis rite injunctis, concionatoris partes agere in- cipiens A’bd allali, jam praemia divina exposuit, jam ignem Gehennae minatus est, jam timorem Dei inculcavit, jam praedicatoris partes unicuique obeundas monstravit, quibus si quis rite functus fuerit, summis praemiis a Deo foret exornandus. Denique ad eos, qui e tribubus Sanliadjae verae religioni adversarentur, sacro bello petendos sic Mu- 373 rabitos excitavit. ”Vos,” inquit, ”concilium Murabitoriim , magnam jam esse multitudinem sciatis, quae principes gen- tis vestrae et tribus duces continet. Deus jam vobis adeo benefecit, ut in viam rectam vos dirigeret. Itaque ve- strum est, pro tanta gratia grates rite persolvere, id quod melius fieri non potest, quam si officium praedicantis apud homines rudes strenue administretis, et pro fide muslimi- ca acerrime pugnetis.” ”iNobis modo impera, Doctor be- nedicte”, illi responderunt, ”quidquid tibi placuerit 5 nos di- cto adeo audientes invenies, ut, si patrem matremve oc- cidi jusseris, jussa haud mora exsequamur.” Tum ille, ”exite ergo, et, quod bene vertat, populum vestrum com- monefacite, terrorem poenae iis incutientes et testimonium Dei ad eos perferentes. Si resipuerint et, vitiis, quæ apud eos invaluerunt, relictis, ad bonam frugem redierint, eos mittite. Sin recusent quæ jusseritis facere, et, in errore suo permanentes, rebellioni contra Deum pertinaciter ad- haeserint, Dei auxilium adversus eos invocabimus et, donec Is, qui optimus est judex, nos inter dijudicaverit , utri par- ti victoria detur, eos strenue debellabimus.” Quibus di- ctis Murabiti parentes, singuli ad gentem suam reverterunt, ibique homines sedulo monuerunt et hortati sunt, ne ea, quæ legi divinæ contraria essent, ulterius committerent. 52. \ 374 Sed nemo vocationi huic paruit, vel ullam ostendit poeni- tentiam. His auditis, A?bd allah ben Jasin ipse iter ad eos instituit, et, principibus tribuum earumque ducibus convocatis, testimonium Dei prælcgit, e osque de resipi- 7 seentia adpellans, supplicium præfractos manens intentavit. Postquam septem dies, tanta enim erat ejus clementia, mo- nendo ita continuaverat, neminem vero ad verba sua ani- mum adtendentem, sed potius in pejus indies ruentem in- venerat $ omnia mitioris generis tentamina vana esse intel- ligens, a minis et hortationibus fatigatus destitit. Aliam viam ingrediendam jam statuit, et comites sic adlocutus „nihil“, inquit, „negleximus, quod ad hanc gentem con- vertendam sufficeret: testimonium Dei iis detulimus, et monita et minas abundanter adhibuimus. At nequidquam operam dedimus. Nil amplius restat, nisi bellum, quod, benedictione divina adjuti, contra eos feliciter, ut spero, geremus.“ Primam, quam adgrediebatur A?bd allah tribum Gedâlam, 1er mille Murabitorum armatorum manu instructus, fugavit et magnam fugientium edidit stragem 5 reliquis , qui Islamismum denuo profitebantur, conditio bona facta est, et li omnia quae Injungebantur officia strenue persolverunt. Hae res mense Sefer Anno CGCCXXXIY (p. Chr. n. Septembr. MXLII) gestae sunt. Deinde Lem- tûnam adortus est, quam, donec eam subjugaret, acriter I impugnavit. Caesa tandem et fugata A’bd allalio ea quo- que sese subjecit, poenitentiam vpie antcactae palam pro- fessa. Ea conditione in fidem eam accepit A’bd allah, ut Koranum et Simnam sancte observaret. Jam Mesufam bel- lo petiit, quae, eadem passa, easdem leges sibi imponi ferre coacta est, ac antea Lemtmia et Gedâla. Ceterae Sanbadjae tribus quum viderent, quanta fortuna Murabito- rum arma prosequeretur, summam prae se tulerunt poeni- tentiam, et fidem atque obedientiam perfectam praestite- runt. Hominibus , qui itaque resipiscentes ad A?bd allalium convenerunt, primum omnium centum plagas, eos purifi- candi caussa, scutica incussit, et deinde iis ita purificatis Koranum et praecepta Islamismi exposuit. Praeter preces, e ritu muslimico observandas, devictis tributum etiam im- peravit, quod nomine eleemosynae omnisque proventus de- cimarum quotannis erat pendendum. Eam ob caussam the- saurum instituit publicum, in quem omne conferrent tri- butum, unde mox copiis suis jumenta et arma conquirere coepit. Eodem successu gentes, quae nondum erant sub- jugatae, Berberorum deinceps invasit, ita ut totam Deserti regionem una cum incolis ejus universis suo subjiceret imperio. Spolia in tot ac tantis bellis caesorum collecta Murabitis praedam dispertiit. Magnam partem decima- rum, eleemosynae et tributi, partis quintae nomine no- 376 ti, in terram misit Mesmâdae, ut illius regionis doctorum i discipuli et judices inde caperent aliquam utilitatem. Fa- ma Murabitorum per universum Desertum, regiones Afrikae meridionales , terram Mesmâdae et reliquum Meglireb longe lateque brevi diffusa est. Narrabant ubique, virum inter Gedalenses exstitisse, qui homines ad Deum et via rectâ incedendum vocaret. Eum secundum Korani effata jus di- cere. Nihilominus summae esse modestiae et temperan- tiae. Haec omnia inde in terras Nigritarum etiam propa- gata sunt. Mortuo Jahia ben Ibrahim Gedalensi, alium Murabi- tis praeficere voluit A’bd allah, quem in bellis ducem prae- cipue haberent. Quum tribus Lemtuna prae ceteris San- liâdjae tribubus obedicntiam erga Deum, pietatem summam moresque legi divinae consentaneos semper ostendisset, ideoque tantam gratiam apud A’bd allahum iniisset, ut eam aliis gentibus praeferret et maximo adliceret honore, non diu haesitavit ille, unde virum quaereret huic loco ido- neum. Si consideraveris, Deum jam decrevisse, Lemtunam gentem mox omnem Meglireb et Hispaniam esse occupa- turam; A’bd allahum, Lemtunam aliis antehabendo nihil aliud egisse facile invenies, quam ut Dei decretum exse- queretur. Convocatis igitur tribuum Sanhadjae principi- V — 377 — » bus, Jahiam ben O’’ mar Lemtunensem praefecit, et Emirum in universos renuntiavit. Sed quamvis Jaliia ben O’mar ita titulum emiri et ducis speciem portaret, A’bd allali tamen regis partes ipse sustinuit, quia solus jussit et vetuit, dona dedit et accepit. Praefectura tantum militari Jahiae concessa, ipse omnia, quae religionem vel judicium exer- cendum spectarent, sibi reservavit et tributum quintae de- cimaeque partis percepit. Historia E.miri Jahiae ben O’mar ben Telakakin r Sanhadjitæ e Lemtuna oriundi. Abu Zakaria Jahiae ben O’mar Lemtunensi Murabi- to, qui vir fuit magnae pietatis, excellentis ingenii, ne- que minus abstinentiae, temperantiae et integritatis laude ornatus, universis Murabitis ita praefecto, officium sacri belli adversus infideles A’bd allah praecipue injunxit. Huic ille adeo fuit submissus, ut in omnibus, sive aliquid jube- ret, sive vetaret, simpliciter ei morem gereret. Cujus rei unum idque evidentissmn exemplum adferre placet. Ali- quando ei A*bd allah, „tibi,“ inquit, „o Jaliia, correctione opus est.“ Jaliia, „quamobrem“, respondit „ita sentias, mihi explices rogo.“ „Caussam“ inquit A’bd allah, „non 578 ante tecum communicabo, quam a me fueris correctus.“ Et simul cum dictis posticis ejus partibus denudatis vi- ginti pîa gas scutica inflixit. Quo facto „Ideo“ dixit A’bd allab „te verberavi, quod tu, ipii dux sis exercitus, pu- gnam obire et pugnantibus te immiscere solitus es. Scias • * enim, hoc esse maximum in imperatore vitium, qui num- quam manus conserere ipse debet, sed, suo loco manens, milites tantum incitare et confirmare animos dejectos. Vita ducis, exercitus vita $ et si acciderit, ut moriatur ille, co- piae etiam caedentur.“ Totam D eserti regionem Jahia jam occupavit, bello- que in fines Nigritarum deinde translato , liorum etiam terrae magna parte potitus est. Aliam arma proferendi oc- casionem mox nactus est. Nam anno CCCCXLVII (p. Chr. 11. ML-^) Jurisconsulti viri que sancti, qui Sidjilmâsam et Deram ac regiones bis urbibus propinquas habitabant, in unum convenerunt, et litteris ad A’bd allahum ben Jasin et Jahiam ben 0’mar nec non principes Murabitorum datis, eos in terram suam evocarunt, opem eorum implorantes contra foedissima, quae ibi perpetrabantur, injustitiae et violentiae facinora. Inprimis Mesu’dii ben Vanudin Zena- tensis, e gente Mughrava oriundi, regis tyrannidem adeu- 579 sarunt, qui viros iloctos atque religiosos et ceteros Musli- mos omni generi opprobrii, ignominiae et injuriae continue exposuit. A’bcl allali ben Jasin, epistola ei adlata, prin- cipes convocavit Murabitornm , quos, postquam eam reci- taverat, consuluit, quid agendum esse censerent. Quae ab iis petiverant Jurisconsulti, ea maximae esse necessitatis, unanimi consensu responderunt, et iis officiis, quae et omnibus Murabitis et ipsi duci erant imperata , adnumeran- da. Quare eum rogarunt, vellet exercitum, divinae com- mendatum tutelae, se duce in certamen educere. Bello igitur indicto, vigesima die mensis Sefcr anno CCCCXLY1I (p. Chr. n. die XVII Maji MLV) cum magno Murabitorum exercitu Der’am profectus est, ubi praefectum Mcsudii Mugbrav ensis, regis Sidjilmâsae, oppressum ex urbe eje- cit; quinquaginta quoque millia camelorum, in pascuis cir- ca urbem pascentium, qui eidem Mcsu’dio erant, fortuna adjutus praedam cepit. Quae omnia quum ad Mesu’dium essent perlata, copias baud mora coegit et in pugnam du- xit. Agmina concurrunt; diu vehementer pugnatum est. Victoriam tandem Deus ter optimus maximus Murabitis con- cessit. Mesu’di ipse in proelio occiditur et cum eo major exercitus pars cadit; reliqui terga vertunt. Praedam in- gentem bonorum , jumentorum armorumque captam in unum 380 cum camelis ad Dera’m raptis collatam, postquam ex ea « \ quintam partem , Jurisconsultis sanctisque viris Sidjilmâsae et D erae’ destinatam, exemerat Murabitis omnino distribuit A’bd allait, et castris motis, statim Sidjilmâsam tetendit. Omnibus, quos in urbe invenit, Mughravensibus ferro ex- stinctis, ut militibus quietem aliquam redderet remque pu- blicam hujus regionis in bonum redigeret ordinem , ali- quamdiu ibi commoratus est. Omnia, quae legi divinae contraria deprehenderat, heic mutavit: instrumenta musica confringebat , cauponas cremabat, et tributum omne aut vectigal novum contra jus exactum antiquabat. Neque aliud quidquam, quam quod Koranus et Sunna juberent, constare passus est. His omnibus bene peractis et Lemtu- nensi quodam urbi praefecto, inde A’bd allah in Deser- tum abiit. Abu Zaharia Jahia ben 0’mar, dum adversus Nigri- tas pugnabat, in pugna, mense Muhkarremi anno CCCCXLVIII (p. Clir. n. ML VI) morte occubuit, cujus in locum fratrem Abu Becrum ben O’mar Lemtunensem A’bd allah ben Ja- sin suffecit. 581 Historia regni Abu Bec ri ben O’ mar Lemtu- nensisj ducis Mu rabito mm. Mortuo Jahia ben O’mar , fratrem, ut ante dictum est, Abu Becruin ben O’mar, qui vir fuit pius et valde absti- nens, A’bd allaîi ben Jasin suffecit atque munus belli ge- rendi tradidit. Murabitos ille instigavit, ut terram tribus Mesmâdæ et Bciad el Sus adgrederentur , et maximis in- structus copiis, mense Rebi’ secundo, anno CCGCXLV11I (p. Chr. nat. mense Junii ML VI) profectus est. Patruele suo, Jusufo ben Tesclifin , primo agmini præfecto, Abu Beer ad Belad el Sus usque progressus, regiones Guzûlæ invasit, et urbibus Massa et Tarudant captis, omnem ter- ram Sus occupavit. Tarudanti sedem fixerant homines Ra- feditæ, qui ex nomine viri cujusdam, sectæ eorum aucto- ris, A’iii ben A’bd aiîab Bedjilcnsis, Becljilenscs sese vo- carunt. Qui Ali, dum Obeid allab Schiila in Afriha im- perium gessit. Sus petierat, ubi falsa ista doctrina late se- sc propagavit. Post ejus mortem ætates sequentes jure quasi hereditario errores istos acceperunt, et nihil justum, nisi quod ipsi putarent, umquam habuerunt. Tanta vi eos jam adorti sunt Abu Beer et A’bd allali ben Jasin, ut ur- bem ceperint, et magnum Rafeilitarum numerum occide- 53. 382 rint. Reliqui ad veram fidem reverterunt ; opes caesorum praedam Murabitis A’bd allah dedit. Ita Deus potentiam Murabitorum conspicuam reddidit et evexit potestatem; omnia castella in Belad el Sus sita expugnarunt, et uni- versas bujus regionis tribus suo subjecerunt imperio. Praefectos in propinquas provincias A’bd allah ben Ja- sin delegavit, quibus imperavit, justitiam ibi tueri, legem prophetae indicere, et eleemosynam decimasque percipere, omne autem novum tributum contra legem exactum, anti- quare. Deinde castris motis in regiones Mesmâdæ copias duxit, montes Deren et terram Reudæ occupavit ac Sehaf- schâvam urbem vi cepit. Nefis ceterisque Gedmuiae re- gionibus imperio adjectis, tribus Regrâgæ el Hhaldiæ ad eum, ut sacramentum dicerent, sua sponte devenerunt. Urbem Agbmat, quam Lehnt ben Jusuf ben A’li Mughra- vensis tenebat, jam petiit eamque obsidione cinxit. Le- kût et obsidione pressus et pugnis continuis exhaustus quum videret, se nullam tanto impetui resistendi poten- tiam habere, urbe tradita, clam noctu fuga salutem quæ- rens, cum universa sua familia in regionem Tadilæ festi- navit. Eam hoc tempore Benu Jefrun occupaverant, et fi- dei eorum iiie se jam totum commisit. Murabit! autem urbem relictam intrarunt. Quæ res anno CGCCXLIX (p. 385 Chr. n. ML^f) gestae sunt. Ut exercitus Tires reficeret, A’bd allah ben Jasin duos fere menses in hac urbe sub- stitit. Tadilam jam adgressus est 5 urbe capta, omnes Beni Jefrun ibi iiiTentos trucidavit. Lekut etiam captum neci tradidit. Inde regionem Tamcsnæ invasit, et eadem usus fortuna eam statim occupavit. Dum heic mansit, nuntius ei datur, varias Berghuâtæ tribus valde numerosas, cultui idolorum et erroribus nefandis addictas, oras hujus terræ maritimas habitare. Quae res novam belli proferendi caus- sam ei præbuit. Historia belli, contra paganos e tribu Ber- ghuâta ab A’bd allalio ben Jasin gesti, hu jus- que sectæ stultissimae et cultus ignobilis descriptio. Abu A’bd allaho , T amesnam quum advenisset , nuntia- tum est, populum innumerum tribuum, quibus nomen erat commune Berghuata, has oras maritimas incolere 5 eos idololatriae addictos, erroribus foedissimis immersos, in- fidelitati tenaciter adhaerere. Tribus esse, quae, quamvis idem haberent nomen, cognatione non ita essent conjun- ctae, ut ad unum patrem matremque unam referrent origi- 384 nem; sed ex diversis et inter se mixtis populis bcrbenei generis plures familias Salihho ben Tarif sese conjunxisse. Eum fuisse virum, qui, regnante Hheschaîno ben A’bd el Melic ben Mervân, prophetam se jactitans Tamesnæ se- dem fixerat. Quum e Bernât, castello prope Sidoniam in Hispania sito , originem duceret, adseclas ejus se primum Bernatenses adpellasse; postea vero Arabes, nomine ad lin- guae suæ genium rcficto, eos Bcrgliuatenses dixisse. Ta- lem denominationis caussam fuisse narraverunt. De ipso Salihho ben Tarif hæc habemus. Parentibus judaicis, e tribu Siineonis filii Jahubi, natus, semper morum turpitu- dine fuit notatus. Postquam in castello Bernat prima eru- ditionis rudimenta acceperat, iter ad orientem suscepit, ibi- que apud 0’beid allahuin, qui doctrinas Mu’tazilitarum Kada- ritarum ) profitebatur, litteras didicit, et in Magia inpri- mis operam suam collocans, ejus scientsæ varia genera ab eo obtinuit. Ad occidentem reversus et sede prope Ta- rn esnain fixa, tribubus Berberorum, quas omnino rudes heic offendit, Islamismum, a rebus illicitis abstinentiam et pietatem ita exponere coepit, ut in animos hominum alte penetrans, quum aliis incantamentis, tum eloquentiæ vi eos ad se adliceret. Sermonibus fucatis et orationibus ver- satilibus deceptos adeo seduxit, ut virtuti ejus simpliciter 58 o confidentes eonj unctione ni cum Deo proximam in eo agno- verint. Quare commoti eum sibi praefecerunt nec ullam rem, nisi quum consilium ejus ante audivissent, umquam peregerunt, sed nutu illius sive jubentis sive vetantis, omnia gesta sunt. Hinc tantam ille concepit arrogantiam, ut munus propheticum sibi vindicare et nomen Salilili cl Mu- menin recipere ausus sit, dictitans: ego ille Salildi sum, de quo Deus in libro ad Mulihamedem demisso loquitur 8). Do- ctrinam, quam veram religionem iis colendam proposuit ab eo acceperunt. Et bæc anno CXXY ( p. Chr. n. DCCXLIII) facta sunt. Capita hujus erroris præcipua hæc fuerunt. Primum omnium, ut cum prophetam crederent, jussit. Jejunium solenne mense Redjeb erat observandum, mense autem Ramedhani edendum; numerum precum ad decem evexit, singulis diebus peragendas, quarum quin- que noctu, et interdiu quinque erant dicendæ. Cuique fi- deli sacrificium solenne quaque prima et vigesima Muhliarre- mi die erat faciendum. In ablutionibus etiam ritum muta- vit, umbilicum et latera lavanda indicens. Preces eorum vitiosæ sunt, quum precantes non adorent; sed in fine cu- j usque Rekæ* (corporis inclinationis) caput quinquies ad ter- ram inclinant. Quando cibum aut potum sumerent, no- 386 mine Jakes 9J eos clamare jussit, quam vocem nomine Dei significare creditur. Decimas e fructibus omnis generis erant pendendæ. Viro tot ducere uxores, quot illi placuerint, neptibus tamen omnino exceptis, licuit. Neque lege fuit defensum, quin uxorem repudiaret vel repudiatam ad se reciperet, quotiescumque vellet maritus, etiamsi millies eodem die id repeteret 5 neque femina menstruis laborans iis fuit interdicta. Furem, ubi primum inveniretur, occidi jussit, autumans, nil, nisi mortem peccatum ejus expiare posse. Sanguinis lytrum bobus esse pendendum statuit. Caput animalis cujuscumque tamquam foedum, et gallinas, tamquam rem abominandam, edere vetuit: galli enim cantu boras suas definiunt, ideoque eum mactare et edere aeque improbum habendum 5 si quis contra fecerit, servum ma- numittere, criminis luendi caussa, tenebitur. Sputum do- minorum lingere benedictionis inde captandae caussa, iis imperavit. Ipse manus eorum conspuit, quas eandem ob rem linxerunt et sputum ad aegrotos quoque portarunt, ut eo sumto ad sanitatem redirent. Koranum denique divini- tus inspiratum et a Deo ter optimo maximo ad se demis- sum iis proposuit, quo in precibus recitandis uterentur quemque in templis explicarent 5 cui si quis fidem denega- verit, infidelis esset habendus. In octoginta capita hunc 587 diviserat Koranum, et ea nominibus prophetarum inscripse- rat 5 e. c. liæc adferam: Suram Adami, Suram Noæ, Su- ram Jobi, Suram Jonæ, Suram Mosis, Suram Aronis, Su- ram tribuum duodecim, Suram Pharaonis, Suram filiorum Israelis, Suram galli, Suram cameli, Suram locustæ, Su- ram Ilaruti et Maruti, Suram Iblisi, Suram judicii extre- mi, Suram miraculorum mundi. In hoc libro summa sci- entia, ut crediderunt, posita est. Post pollutionem ablu- • «>., v tionein baud necessariam judicavit, sed tantum si ea cri- mini fuerit conjuncta. — - Si epiis cupiverit expositionem ab- solutam de Berghuåta ejusque regibus, eam in libro no- stro majore, Flos horti de historia temporis et narratio de rebus , quae exstiterunt , inscripto inveniet. Quæ omnia quum audivisset A’bd allab ben Jasin, conditionem Berghuàtæ, ob errores quos amplexa fuerat nefandos, periculi plenam judicans, eam præ ceteris tri- bubus adgrcdi necessarium duxit et cum exercitu Murabi- torum eo profectus est. Iloc tempore dux Berghuàtæ fuit Abu Hhafs ben A’bd allab ben Abi Ansari ben Abi 0’beid Muhbamed ben Mukallid ben Eljcsa’ ben Salihh ben Tarif Ber- ghuatensis (qui idem fuit Salihh ac ille, qui, prophetam sese jactitans, originem sectæ dederat). Certaminibus magnae stragis pugnisque cruentis inter hunc ducem et A’bd alla- 588 hum hen Jasln editis, in quibus cx utraque parte multi sunt occisi, A’bd allali tandem ipse Murabitorum director et caput, vulneribus gravis, pro religione pugnans, mor- tem occubuit gloriosam. Quem quum ad castra transfer- rent, spiritum vitæ adhuc superstitem in eo invenerunt $ et senioribus principibusque Murabitorum convocatis sic vale dixit: ”Qui vester, concilium Murabitorum,” inquit, ”sta- tus jam sit bene perpendite. Tos in terra hostium estis, et ego quidem hoc ipso die certo certius moriar. Ne igi- tur animos despondeatis, neque ignavos vos praebeatis, quæso, strenue cavete. Sic cniin fieri potest, ut imperium vestrum et bona, qua adhuc usi estis, fortuna abeat. Con- junctione vero intima vos invicem consociate, ad auxilium veritati ferendum semper paratos , et fratrum more since- rorum in Deo unitos. Ï11 primis ut omnem dissensionem et invidiam propter summæ auctoritatis adfectationem evitetis, vos oro atque obsecro: vanæ enim sunt istae discordiae, quia 'Deus regno pro lubitu suo hominem donat, eumque, quem c servis suis maxime amat, vicarium suum in terra constituit.” Quum statim a vobis discessero, circumspi- cite etiam, quem vestrum vobis praeficiatis idoneum, qui exercitum ducat, hostes vestros bello strenue persequatur, praedam cx aequo vos inter dividat et eleemosynas decimasque 389 rite percipiat.” Unanimi consensu Abu Becrum ben O’mar Lemtunensem hoc belli munere dignum Murabit! declara- runt, quem itaque A’bd allali ben Jasin, omnibus Sanhadjæ principibus rem adprobantibus , ducem eorum renuntiavit. Vespertina ejusdem diei hora , quæ dies erat solis et vigesima quarta mensis Djumâdæ primi anno CCCCL1 (p. Cbr. nat. IV Novembr. MLIX) A’bd allab ben Jasin mortuus est et loco Tamesnæ sito Kerifla adpellato sepultus, ubi super sepulcrum templum aedificarunt. Fuit ille A’bd allab ben Jasin eximiae abstinentiae, si- ve cibum sive potum respexeris. Omni, quo inter Mura- bitos vixerat, tempore numquam carnem ederat nec lac biberat 5 nam pecora eorum, propter summam populi igno- rantiam fastidium ei moverant. Sed venatio nutrimentum ilii praebuit. Alio vero respectu parum temperantiae præ se tulit. Tantum enim libidini induisit, ut mense uno- quoque plures duceret feminas et dimitteret, nec* prius fama pulchrae puellae ad eum pervenerat, quam eam in ma- trimonium peteret; in dote vero pendenda numquam qua- tuor Mithkal excessit. Ex opibus mixtis tertiam retinuit partem, quod, ut dicebat, jurisconsulto licuit. — Exempla quaedam, testimoniis spectatorum comprobata quum hujus 54 590 viri praestantiae eximiae, tum sanctitatis et benedictionis , quam preces illius effecerunt, jam proferamus. Murabit! , narrant, \ quum aliquando, ut IN i gr itas infideles bello sacro peterent, cum eo exiissent, ob aquae penuriam siti psene perierunt. Præsto autem fuit A’bd allab ben Jasin et, postquam ablu- tionem sacram pulvere peregerat, duas Reka’s precatus, a Deo ter optimo maximo auxilium imploravit. Quia precibus ejus maxime confidebant homines, animos eorum statim placavit et finita imploratione jussit, terram eo lo- co, ubi preces fuderat, effodi. Quo facto, spithamae in- tervallo, aquam dulcem et frigidam invenerunt, qua et sitim exstinxerunt et utres replerunt. Aliiul sanctitatis summae indicium fuit, quod ranae circa eum consistere numquam potuerint, nisi coaxatione et strepitu intermisso. Quare, ubi A’bd allab ad locum, in quo ranae delitescebant, propius accessit, statim conticuerunt 5 quando autem inde ille abiit, illico coaxtionem instaurarunt. Inde a primo tempore , quo lias regiones intraverat A’bd allab, ad mortem usque je- junium strictissime observare numquam desierat. Magnam ideo gubernatio illius liarum gentium meretur laudem, quod apud eas et Sunnam et sextae hebdomadis diei observa- tionem brevi introduxit 5 quibus officiis ut melius satisfa- cerent, poenas unicuique, qui contra fecerit, ita statuit, ut is, qui diei sextae preces celebrare intermisisset, vigin- 391 ti, qui vero Reka’m unam in his precibus dicendis omi- sisset, quinque plagis scutica caedendus esset. Historia regni Emiri Abu becri ben 0’mar Sanhadjitae e gente Lemtiina oriundi. Emirus Abu Beer ben 0’mar ben Telacahin ben Va- jaktiu Lemtunensis e gente Muhammedija dicta , matrem habuit liberam Gedalensem, cui nomen fuit Safija. Quem quum A’bd allah ben Jasin Murabitis praefecisset, primum Sanhâdja et deinde aliæ Murabitorum tribus sacramentum ei dixerunt, et ita in regno stabilitus est. Prima ejus cu- ra fuit in A’bd allaho rite sepeliendo; qua functus exer- citum disposuit et, in omnibus rebus divino confidens au- xilio , summa virium contentione Berghuâtam ita adgressus est, ut hunc populum plane eradicaret. Fugientes perse- cutus magnam edidit stragem multosque duxit captivos, et victor rediit. Berghuata quoquo versus dissipata se ei sub- jicere cupiens, denuo fidem Muslimicam professa est; ne- que bis temporibus vestigium erroris liujus nefandi inve- niri potest. Opibus devictorum et pecudibus collectis et inter Murabitos divisis, ad urbem Aghmât Abu Beer re- vertit et beic ad mensem Sefer anni CCCCLII (p .Chr. nat. % _ 392 — Februar. — Mart. MLX) constitit. Copiis fere innumeris e tribubus Sanliâdja, Guzûla et Mesmâda collectis ad oc- cidentem perrexit, ibique, post terram Fezâz occupatam ej usque regiones montanas expugnatas, ceteros quoque tra- ctus Zenâtæ atque urbes Miknâsæ in suam redegit pote- statem. Inde contra urbem Levâtæ se convertit, quam co- rona cinctam mox vi cepit. Multi Benu Jefrun heic occi- si sunt. Ultima die mensis Rebiæ’ secundi anno jam dicto urbem intravit Abu Beer adeoque vastavit, ut numquam ex illa clade sese erigeret 5 ad nostra enim usque tempora in- culta et deserta jacet. Terra Levâtæ ita occupata, iterum ad urbem Aglimat rediit. Uxorem heic duxerat filiam Is- bliahi Hevvaritæ mercatoris cujus dam Keirevano oriundi , Zeineb cognominatam, quæ femina fuit magnæ intelligcn- tiæ animique prudentiæ, neque minus Labuit consilii, ra- tionis ac sagacitatis et rerum gerendarum scientiae; quam ob caussam Incantatrix vulgo adpellata est. Tres circiter menses apud eam jam Abu Beer degit, donec e regione meridionali nuntius ad eum perveniret, exponens quam miser et confusus status esset Deserti. Eminis, qui \ir fuit probus et Dei cultui intime addictus, caedem fidelium et sanguinis effusionem inultam ferre non potuit, sed in Desertum profisisci, ut res ejus in ordinem cogeret et Ni- 395 gritas fidei Muslimicæ alienos bello invaderet, statim de- crevit. Quum vero in eo esset, ut iter ingrederetur, Zei- neb uxorem primum dimisit et discessurus eam sic adio- cutus est. ”Te, o Zeineb” inquit ”milii videnti tanta su- pereminente pulchritudine et venustate praeditam, animum subit, quod forsan in itinere ad Desertum jam suscipien- do et in bello contra hostes Dei sustinendo, Deus mihi praefiniverit, vitam morte praeclara commutare praemioque felicitatis fidelibus proposito amplissimo ita frui. Ceterum tua corporis crassities labores ejusmodi itineris in illis re- gionibus molestioris tentare te vetat. Quam ob caussam te jam dimitto. At rogo velis, tempore lege constituto fi- nito, Jusufo ben Taschfin patrueli meo nubere, quem vi- carium meum in Meghreb constituo.” Uxore ita repudiata, urbem Aghmat relinquit et regione Tadila peragrata, Sid- jilmasam venit, ubi aliquot dies, reipublicæ ordinandae caussa, substitit. Castra inde moturus Abu Beer, Jusu- fum ben Taschfin patruelem ad se vocatum imperatorem totius Meglirebi creavit et arbitrio ejus regnum suum com- misit. Conventum est, ut Jusuf, ad Mughravam, BeniJe- ► frun, tribus Berberorum et Zenatæ debellandas, revertere- tur. Principes Murabitorum , quum quæ in Jusufo inha- bitabant virtutes, optime cognoscerent, agendi rationi. 394 Abu Bccri consenserunt. Jusuf enim pietate, animi excel- 4 t * , . lentia, fortitudine, mente constante et animosa excellait; neque justitiae, temperantiae firmique consilii laude, nec feli- cis ingenii acumine caruit. Hic igitur cum dimidio Mu- rabitorum exercitu Meghreb petiit, Abu Bçcr autem bcn 0’mar ceteras copias in Desertum duxit , mense Dhu’l Ka’da anno CGCCLIII (p. Cbr. nat. Novembr. MLXI). Deinde Zeincb uxorem duxit Jusuf et ea regnum administravit omnesque res pulcherrima gubernandi ratione ita ad mor- tem usque, anno CCCCLXIV (p. Chr. n. MLXX— ), gessit, ut major Meghrebi pars potestati Jusufi subjiceretur. Emirus Abu Beer in Desertum profectus, tranquillita- tem terrae restituit et res omnes in bonum redegit ordi- nem. Multis copiis conscriptis, deinde regiones INigrita- rum adgressus, ea fortuna usus est, ut terram in trium mensium itineris longitudinem porrectam brevi occu- paret. — Interea Jusuf ben Taschfin vitam inertem non egit. Maxima enim Meghrebi parte expugnata, imperium suum ibi stabiliverat. Quae quum audivisset Abu Beer, vastitatem imperii, quod sibi paraverat Jusuf in Meghreb, metu conspiciens, eum praevertere consultum habuit et e Deserto exiens, ut Jusufum ex imperio tolleret aliumque 395 in ejus locum sufficeret, propius accessit. Fama vero ad- ventus Abu Becri mox ad Jusufum perlata est, et consilio de ea re cum uxore habito, ea hanc viam ingrediendam censuit. ”Patruelem tuum,” inquit ”hominem probum mi- tisque ingenii et a sanguine effundendo maxime abhorren- tem esse, optime tibi notum est. Quum igitur obviam ei . « iveris, primum omnium honoris et submissionis omitte spe- ciem, cui ante fuerit adsuetus. Sed, quasi ejus aequalis vel • / / / i- V . v Ty ' ^ adversarius esses, te potius contumacem praebeas. Nihilo- minus tamen muneribus varii generis , sicut pecoribus, pal- liis, vestibus, edulibus et tentoriis coriaceis tecum adla- tis, comitatem erga eum monstrare haud a re erit. Hæc enim omnia summi ille aestimabit, utpote qui vitam in de- serto agat, ubi quæcumque a nobis advenerint res, rarae et carae necessario habeantur.” Consilio Zeinebi compro- bato, quum Abu Beer ben O’mar a provincia Jusufi non multum abesset, hic illi obviam profectus est et in via uterque congressi sunt. Jusuf E mirum salutaturus, non, ut mos fert, ex equo descendit, sed eo vectus, omnibus omissis ambagibus, salutem dixit. Numeroso, quo erat stipatus Jusuf, exercitu viso, Abu Beer eum interrogavit, quid sibi vellent tantae copiae. ”Auxilio,” respondit Jusuf, ”mihi erunt adversus omnes, qui me hostiliter adgressi 396 fuerint.” Et ihocce responsum et salutandi modus parum submissus suspensum tenuit Abu Becrum, quid de consiliis Jusufi crederet. Deinde mille jumentis onustis, quæ ad- propinquabant , conspectis, iterum quaesivit, quid significa- rent isti cameli. ”Ad te, O Emire,” ille dixit ”equidem venio dona, quæ vides, adferens, pecudes, vestes, edulia et pelles, quibus contra deserti inopiam te defendas.” His dictis omnino persuasus est Abu Beer, Jusufum nullo mo- do separationem intendere, et, ”0 Jusufe,” ei dixit, ’ex equo descendas 5 nam animus me movet, te ex testamento heredem meum constituere.” Postquam ambo descende- rant, et stragulo subjecto consederant, Abu Beer sic Jusu- fum adlocutus est. ”Imperium hocce jam tibi committo, quod meæ curæ buc usque traditum fuit et de quo coram Deo olim ratio est a me reddenda. At memento, Deum in omnibus quæ ad fideles spectant, vereri 5 ut, præceptis Ejus satis faciens, meam et tuam ipsius animam salvam facias. Neque ullam subditorum rem perdas, memoria bene tenens, te Deo rationem actorum reddere debere. Deum ter optimum maximum ferventissime oro, ut te in- tegrum servet, viribus instruat idoneis et ad res tuas bene peragendas justitiamque erga subditos rite exercendam se- cundet; nam Is, respectu et ad te et ad illos liabito, ve- ) 597 rus meus vicarius erit.” Simul eum dictis Jusufo vale dixit et in desertum reversus est, ubi JNigritas infideles debellando continue intentus, imperium ad Montes auri in borurn regione extendit et vitam cgît longam, donee men- se Seha’ban anno CGCCLXXX (p. Cbr. nat, Octob.MLXXX VIII] in pugna quadam sagitta saucius venenata, mortem pro re- ligione occumberet gloriosam. Abu JBecro mortuo 9 res omnis Jusufo ben Taschlin cessit. *> r> 00. 398 AD MO T AT I O I¥E S. 1) Cod. Musei Britannici fol. XC. Veli el din Abu Zeid A'bd el Jtahhmân ibn Scheins el din Abu A’bd alKh ibn Khaldun Hhadhremi, Tunesi natus est prima die mensis Ramadhâni anno DCCXXXII (p. Chr. nat. VI Maji MCCCXXXII), et, post varia fata, quum munus sum- mi judicis Kahiræ tertium susciperet, ibi die XXV mensis Ramadhani an- no DCCCVIII (p. Chr. nat. XVI Jun. MCCCCV) obiit. Cfr. in primis S. de Sacjj Chrest. Arabe, ed. 2:dæ Tom. I. p. 390 et sqq. ♦ 2) Vid. Journal de S av ans , 1838, Julii mensis vol., articulum, qui inscribitur: Observations sur les Numides j par E. Quatremère. 3) Schehâb el din Ahhmed el Mukri Fezanus, qui librum qUJI £ qU*- i. e. Liber Margaritarum de compendio Historice temporum inscriptum circa annum DCCCLVH (p. Chr. n. MDL) composuit, Historiam universalem narraturus, multa quoque de Berberis adtulit, ad quæ infra recurremus, Manuscriptum Regiae Bibi. Parisiensis N:o DCXVI signatum usurpantes. Cfr. de hoc libro, quæ dedit S. de Sacy in secundo volumine operis: Notices et Extraits de Manuscrits cet. pag. 124 et sqq. 4) Hhadji Khalfa (ed. Flügel. N:o 1458) hæc tantum habet. ^ (Joti (jJi xoOuo 3 LPjj} v— vH J-ö jâJklî qJ < Jua* Ni »iii N CT? J*** Ü* Ad aliud Nostri opus, quod in fragmento hocce etiam pag. 353 citatur, hæc idem notavit: ^ N i5 (Ms. arab. Bibi. Regiae Parisiensis N:o DCCCLXXV). 5) Hoc nomen in codicibus variis variat: L. P. Ch. et Ibn Khaldun cyojj, Moura : Tumar, Dombay: Tumert, quibus etiam accedit compendium Lexici Geographici Ms. Arab. Bibi. Reg. Paris.), ubi hæc leguntur: ^ SJwcLotl 599 cyeÿJI ^ HJ t-Sj*» £j°y »NfS ^jÀIIj V/iiî S^L Jx. Apud Ibn Khaldunum (fol. C1II) duplex ejus genealo- gia occurrit. Altera secundum Ibn Reschîk ( q^) et Ibn El- ketan (qUoaM ^ JU^Lj ^ alll J**. ^ o - altera hæc est: ^ ^ u^u^o ^ o^>> ^ jJL> ,j*oJd5oi Alii ad alium genus ejus re- ferunt. At vera ejus origo e gentis Mesmâdæ familia Hergha (“/)• tribu berberica notissima, est repetenda, quamvis se Alidam ipse fece- rit. Schehab el din eum Muhhammed ben A’bd allah nominat, et hæc refert (Ms. cit. fol. CLXX). Oo* U ^ ^ ^UJI JiS 5_ciA^>j j*U^I ^3 tX>-Lc> q* cr^ y v-Jjilt AI ajy^ LT^ £7? L5)^ 4y*rî Ù ^ tt + # 6 ^ . w Ul^ww >jLj o O » 8/A2^f: uj^jUI v5 I. e. Narrat Ibn Keis j expeditonum Muslemicorum scriptor _, y?rz- mzi/» majorum Mehdii 0’kbam ben Nafi ’ in Meghreb fuisse se- cutum j, ibique inde ab eo tempore domicilium fixisse. Idem de Mehdio ipso hæc cecinit Ille > qui omnem terram œquitate et justitia ^ statutum Dei fir- mando j, implevit j Sine dubio e Fatima filioque Äliij cujus stirps omni vitio ca- ret j originem ducit. In Meghrebo dissito genus ejus natum est cujus prces entia per suam originem illustrem placet. v Metrum Redjez est. — Cfr. quoque S. de Sacjr j Chrest. Arabe Vol. II p. 297 ubi pro et sine dubio et legendum est. 6) Schultzius ille peregrinator infelix jam pridem in Annalibus Societatis Asiaticæ Parisiensis (Journal Asiatique, 2:me Série, Vol. II p. 400 117 sqq ) versionem dedit loci Ibn Khalduni memorandi, ubi de variis t ri bu u in berbcricarum ramis loquitur. Doleo, me hunc tractatum ad ma- num nunc non habere. 7) Cura imperii Gallici, per Schultzinin commonefacti , codicem Ibn Khalduni in Bibliothecis Constantinopolilanis adhuc latentem describendum curarunt. Anno MDCCCXXXVII exemplar diu exspectatum Parisio* advectum est; sed tanta incuria et, ut videtur, mala librariorum fide ex • scriptum, ut neque librum totum complecteretur, itnmo secundo volumine ex alio quodam opere adjecto, nec bene legi posset. — Eodem fere tempore aliud exemplar, utrum omnibus suis partibus absolutum haud scio, e collectione Rousseauiana proveniens, Parisiis venum datum est, cujus usum petentibus liberaliter concesserunt possessores. — Jam pri- dem Bibliotheca Leidensis, diligentia b. Harnakeri ac admiranda reipu- blicæ munificentia, VI voluminibus compositum opus Ibn Khalduni con- quisiverat; qui codex, si nihil desideratur, omnium facile princeps est habendus. — Bibliotheca Bodleiana duo exemplaria sectionis quinlæ pos- sidet, quæ apud Nicollinm sub N:is CXXIV et CXXV optime recensi- ta invenies. — Quibus codex Musei Britannici, supra commemoratus, est addendus. 8) Videas ex. c. narrationem Abulfedæ (Annali. T. III p. 150 sqq.), qui Lemtunenses Arabes facit. Cui opinioni etiam Ibn Abi Zera’ fave- re videtur in fragmento edito, quamvis aliis libri locis semper ita de tribubus Sanhadjse loquatur, ac si eas omnes berberies? originis fuisse crediderit. 9) Ri ad ultima verba hujus codicis iuüj ;Lj>l s-Uo q1 L^iL^jj) animadverteris, unum volumen, Histo- riam complectens tribus berberies; maxime memorabilis Zenâtæ, heic de- siderari videbis, id quod confirmatur a notitia codicis Leidensis, quam professori cl. Weyers debeo. In Tabulis genealogicis gentium berberi- carum, quæ initio codicis Musei Britannici exstant, nullum occurrit nomen gentis cujusdam Zenatensis, quod, si eæ Tabula; omnes complecterentur tribus, maximo est mirandum. Hanc vero difficultatem per Ibn Abi Zera’ 401 expedire licet, qui, quum Historiam Merinidarnm scripturus esset, ge- nealogiam eorum posuit absolutam. Merinidæ enim ad Zenâtam pertinue- runt. Locum (in cod. U. fol. LXXIV r.) totum ad ponere e re duxi: oJÄj üJæ- ^sJJl Jis ^E: y:£ XJ Jj 0-. J^r U'ï J;LaJ-*-U ^wC. (ii XjJiL) lA-oJij 0i Q-J 0-j-î 0-J 0"? CT? cr^ '-X-^ CT» f\5 0? 0^ 0? 0^ ^ 0“? (a^* v^aä-?T- 0? '~KerMj2 ) g'ry^;3 0-? 0-? 0r? 0-VrboJ (jyb_j 0^ (j~Jrb ^yi (ab vi^W) Kj^ yi Lyß>P. 0t LL>- 0? xjjj (ab 1. 0*_si;J>U qJ (al. ü5bo-j j gVrr“; 0^ jJj-bl tt^LLi Jjî oJL> (0*0^0) . qILXæ qJ »X*^J 0j jlji qJ 0C2^3 0j 0^*-^ 0? (J*^ 0? (Rl* jï) ji 0? Zenala igitur locum suum in Tab. II:da inter posteros Dharisaî occupare debet, cum omnibus suis tribubus, sicut Mughrâva, Beni Jefrun al. 1) De nominis derivatione et significatione hæc leguntur apud Scbehâb el dinuiii Cod. Bibl. ïleg. Par. fol. CLXII): j.loiSi Jls jAi 0«.ibjii |*£2Lw L*J»> oLJL^JI LUb 0» iAs>i AAy w L^bt j^^jsLw j0iAj! 0vvLj Lgj 0-j! ù>bL»Ji ù>0jtv3 iüî 0,j jl/3 lyjjJyJ [?Aj U_5 f y o ù>bb iy% Lpliûg UJ qIa,U==> VyVfcAP jà 1 {dJJ^Ö , Û 0äxä] yzA AXa ^Lo Lb ü5ül(_Xs jif*. Lcij - - - 0vL/Ji Jüü uJjJL*Jl Ju£»lj Xjo^ LaoLLo 0>r^J jJ* Ij-Jj-J (j^bbî J L^>j‘ y jJ I. e. Imam T aberistanensis di- cit: Non est j qui dubitat eoi1 (Berberos) esse reliquias A male ~ kit arum j quas quum jubente Davide propheta Dei Af rikes Hhim- jarita abduceret terram j, quam inhabitarunt nomine ducis Afri - kam adpellarunt. Gentem vero suam murmurantem audiens Afri - Ä'es., dixit: Canaan murmurat > quia eos a terra angusta] in ubertatem pulcherrimam duxi ; 402 In terram ubi jam degunt et ubi Berberi vita potiti sunt opulenta. Quod ad denominationem eorum adtinetj Berber inquam hanc ejus fuisse caussam referunt. Quum regnum JEgypti Keiso Ghailan obvenisset j filius ejus j, cui nomen Berr erat, , patri fratribusque iratus in regionem Meghrebi secessit ; quare homines dixerunt: Berr Berra i. e. in desertum se subduxit. Unde nomen Berber postea ortum esi. 2) Opiniones heic recensitae, quas potius ipsius gentis traditiones vocaverim, omnes in eo conveniunt, ut Berberos Afrika; Aborigines esse negent, sed ex Oriente advectos quodammodo contendant. In oris Afri- ka; Orientalis aliam quoque invenimus gentem, quæ, sive nomen (Berberah) sive linguam respexeris, haud paucas cum his Berberis simili- tudines praebet. Quamvis veram harum rerum rationem indigare nondum alicui obtigerit nec umquain forsan obtingat; omnem tamen fidem tot testimoniorum consensui denegare injuria videtur, si ipsa hominis natura et externa quoque forma et species huic sententiae momentum haud leve addere valeat. (Cfr. Ritter Erdkunde ed. sec. Tom. I, p. 907 et saepius ). 3) Secundum analogiam XJLU legi et verti; utrum recte nec ne ad- iirmare non ausim. O 4) Inter varias tu significationes, nulla melius contextui qua- drare videtur, quam: mons j vel collis arenosus . Ubique igitur rectius legendum I’rk ubi A’rk scripsi. 5) Sine dubio b'JwoL> est scribendum. — Vocabulum t quod postea sæpius occurrit, in genere aliquid circumscriptum et determi- natum siguificat, unde facile cetera; deriventur significationes. Quum inter has omnes, quae in Lexicis exstant, nulla id exprimere milii visa est, quod auctor intendit, aliam, secundum analogiam bene defendendam, auctoritate vero, quantum scio, destitutam recepi, et yas per Oasim ubique verti. Me non fugit, hanc significationem, quamvis pluribus lo- cis ea optime conveniat, in aliis tamen non omnino idoneam adparere. 403 6) In codice Musei Brit, hæc duo nomina ita scripta semper obve- niunt, ut librarius hæsisse videatur, quænam eorum fuerit prima littera. Hæc enim figuram ostendit litteræ j, cujus pars superior longius ex- tracta et ad sinistrum paullum inclinata, a forma ts 5 tamen recedens. Si in Luda et Lementit scribendo recte conjecerim, haud statuo. 7) Spectat præcipue Ibn Khaldun fortitudinem eorum et corporis _n robur. Sequentia e libro Kazvinensis inscripto (Ms. arab. Bibi. Reg. Paris. N:o DCCCXCIX pag. 104.) comparationis caussa , adfero: Lgjl&wj S&i ,1,1 iOpj S^Li (l! U OjJIs» Xaåj (J* jvpî (3'JÎJ iw&H UiaL) aUI v_ßl> ^5 ij, c 0' b.JÜt (3^-w 8) ”Initio,” inquit Ibn Khaldiin, ”multi Berberorum religionem magicam, sicut in Persia floruit, professi sunt; a Francis vero devicti magna eorum pars cultum victorum Christianum sunt amplexi. Alii autem, jam inde a tempore quo bella adversus Israelitas gesserant, Ju- daismo fuerunt addicti. Edriso illi Edrisitarum prosapiæ auctori gloria omnis infidelitatis vestigii apud eos eradicandi debetur. Duce A’bd allaho ben Sa’d ben A’li Serlih (^y*) anno XXIX (p. Chr. n. DCL) Muslimici primas in Afrikam expeditiones susceperunt. Ibi Rex Franco- rum eo tempore Gergir fuit, qui terram inter Tripolim et Tandjam, cujus caput erat Subeitela (KÜ-ixa.w) , tenuit. Quo devicto, Franci intra castella sese defenderunt. Pax tandem ea conditione facta est, ut trecenta Kintar auri Muslimicis penderentur, et hi deinde in 0- V rientem reversi sunt. Anno XLY (p. Chr. n. DCLX^j) Mua’vija ben Abi Sofian ducem suum Mua vijam ben Khadidj cum exercitu heic mi- sit, et, quamvis Græci auxilia mitterent, incolae sunt devicti et Djelevla G - capta. Ibn Khadidj mortuo O’kba ben Nafi successit, qui urbem t Keirevân condidit. Jezid ben Mua’vija Abu-1 Mehdjarum præ- fectum suum constituit. Hoc tempore dux Berberorum summus fuit Ke- 404 sila e tribu Berâna oriundus, quem æque ac Francos 0’kba ilie plane devicit. Castellis eorum «xpugnatis, in Meghreb el Aksa pe- netravit 0’kba usque ad montes Deren, ubi Mesmadam bello petiit, quam tribum postea in Sus etiam debellavit. Keirevânum reversum una cum militibus, quos secum duxerat, Kesila interfecit, qui jam quinque an- nos hanc tenuit urbem. Sed anno LXVIÎ ( p. Chr. nat. DCLXXX — - Keis ben Zaheir, ut mortem O'kbæ vindicaret, adversus Kesilam profe- ctus est, quem omnino superavit. Postquam vero Keis reverterat, status rerum in Afrika penitus est turbatus (fol. XLIX). Inter varios duces, qui jam heic exstiterunt, Cahina Dhebha (LgjJ> filia Nabæ ben Teifan qJ quæ montem Evras tenuit ejusque gentibus im- peravit, maxime polluit. A'bd el Melik rex Hhassanum ben Gliassani præ- fectum Ægypti, ut Afrikam bello peteret, cum exercitu misit; et man- dato ita functus est, ut anno L.XIX Keirevanum intraret. Franci in Si- ciliam et Hispaniam confugerunt; Berberi autem duce Cahina Hhas- sanum fugarunt fugatumque Tripolim usque persecuti sunt, ubi A’bd el Melik eum commorari jussit. Ad annum usque LXXI\T ( p. Chr. n. DCXCt— ), quo bellum Hhassan instauravit, Cahina tranquilla mansit. Jam vero, quum omnem regionem a Tripoli inde usque ad Tandjain deva- stasset, Berberi eam ob caussam irritati sese cum Hhassano adversus eam conjunxerunt, et copiis reginæ devictis, ipsam interfecerunt. Eo- dem tempore Berberi fidem Mualimicam professi sunt. Sed parum apud eos nova religio profecit. Musa igitur ben Nesir praefectus Ket- revani Tarikum ben Zijad Tandjæ praefecit eumqiie jussit, Koranum Berberos docere. Tempore demum, quo Musa et Tarik in Hispaniam transierunt, Islamismus apud eos vere stabilitus est censendus. Interea Berberi pluries rebellarunt. Anno enim CII ( p. Chr. n. DCCXX — XXI) Jezidum ben Muslim Tandjæ occiderunt; et, imperante Khalifa Hcschâm ben A’bd el Melik anno CXXII (p. Chr. n. DCCXL), Meisira Metferita i) Amruum ben A bd allah ibidem adgressus trucidavit et A'bd ella’læ ( ) ben Kbadidj , origine Cræco, fide Schiitæ sa- cramentum dixit. Paullo post vero imperium ipse capessivit, quod tanta 405 crudelitate gessit, ut Berberi ab eo desciscentes Khaledum ben Hhamid e gente Zenâta oriundum ducem elegerunt. Hic exercitu collecto adver- sus Arabes profectus est, quos duce Khaledo ben Ilhabib, ab Elhhadjåb hoc tempore Afrika? praefecto misso, prope Vadi Schelf devicit. Kellhum ben Knscheiri A’jadh, cui praefectura jam commissa est, sequenti anno in Vadi Tandjæ a Khaledo ben Hhamid fugatus est et copias Arabum in diversas partes, Hispaniam, Keirevanum, et Barkam sese dissiparunt. Hescham tandem Hhandalam Ihn Sefvan Kelbi in Afrikam delegavit, qui Anno CXXIV Keirevanum advenit. Bellum deinde sine ulla intermis- sione continuatum est, donec anno CLXXXV (p. Chr. n. DC CCI) Ibra- him ben Aghleb sibi poslerisque imperium vindicaret, quod ad annum CCLXXXXVI (p. Chr. n. DCCCLXXX^) tenuerunt. Tunc vero Ke- tarna eos fugavit et imperium Arabum in Afrika ita evanuit.” 9) In nominibus berbericis scribendis adeo variant varii codices et scriptores, ut veritatem indagare difficillimum sit. In Kamuso (Cod. Upsal. Benzel. sub Sunliadja et Kutama scribuntur, et alibi quoque plura gentium nomina, prima littera vocali Dhamma mota, vidi. In iis nomi- nibus ubi littera ^ occurrit vero simile est, eam ut nostrum G ante A esse ( u pronuntiandam, quod etiam ex diversa horum nominum scribendorum ra- tione, A sæpius pro usurpato, abunde adparet. At certis regulis destitutus, sæpius in hac re errasse me confiteor, cujus rei veniam æqui judices facile dabunt. 1) Paullo aliter titulus et nomen auctoris apud Hadji Khalfam le- gitur t ^ AAi Auctor anno CCCXXX1V (p. Chr. n. DCCCCXL^) Cfr. H. Khalf. ed. Flügel. 2) Librum heic indicatum in Hhadji Khalfa non reperi. Alius vero Cod. Bibi. Reg. Paris. DCCCLXXV) ibi exstat, sic inscriptus: 56. 406 i » qui forsitan illius est compendium. 3) Ibn Khaldùn, ut supra vidimus, eum Tejlutan nominat, cnjus patrem Telacakin adpellaturn fuisse dicit. In genealogia vero Murabi- torum eum omnino omisit. Quod si O’mar ben Verkub hujus Telakakin frater sit habendus, id quod ex hac genealogia necessario sequitur, regni intervallum haud breve, quod post mortem Temimi ita exsisteret, nullo modo explicari poterit, nisi plura nomina post Verkub ex tabula exci- disse ponamus. In apographo ejusdem tabulæ, quem e cod. Leidensi N:o 1351 summa cura exscriptum mihi cel. Weyers benevole misit, eadem ac in cod. Mus. Brit. leguntur nomina. Quam ob rem errores, si qui sint, ab ipso auctore derivandi videntur. Paullo post Ibn Abi Zera’ O’marum ben Telacakin ben Vejactin commemorat, eujus genti- les dynastiam Murabitorum constituerunt. Si hunc Telacakin eundem ac illum Ibn Khalduni faciamus, eadem in annis computandis difficultas heic quoque oritur, quam nulla alia via tollere possumus, nisi etiam hoc loco lacunam in majoribus enumerandis inesse statuamus. 4) In textu ojjX* oUaj legendum puto, sicut nomen supra scriptum exstat. 5) Hoc loco, ut paullo post (g^JI »Lxj ^ ^ j ° " insolitus vocis pro U usus observaudus est. Quum omnes, quos vidi, codices, in eadem lectione congruant, hæc enallage dialecto Meghrebi forsitan est adscribenda; vel melius ita explicari debet, ut pro ^ heic sit usurpatum, id quod S. de Sacj in Anthologie Grammaticale p. 464 sqq. jam observavit. 6) Cfr. quae habet Reiske ad Abulf. II, pag. 1 5 1 (not. 105). Ce- terum narratio Abulfedæ a Nostro valde discrepat* 407 7) Dombay: Ben el Kadri vertit. De KadaritiSj qui nomine Mu- ta «ilitarum etiam insigniuntur adeas S. de Sacj : Chrest. Arabe, 2:de Ed. p. 35il et sqq. 8) Adludit sine dubio ad effatum Korani , Sur. VII, 71, ubi de Salihhi prophetae ad Themudæos missione mentio injicitur. 9) Petis de Ia Croix: au nom de Backus. Lectorem non fugit manifesta vocis Ja Kes cum vocabulo Græcorum Taxgog congruentia, quæ tamen, ni fallor, casu potius quam re ipsa orta mihi videtur. 4 Corrigenda. »ii '' Pag. 505 1. 3 dffirentia leg. differentia — 503 — 2 Moghrava — Mughrâpa — 513 — 9 ad Ibn Khaldunum 6) adscribenduui est. — 527 — - 5 infra Kastilja leg. Kastilija. — 529 — -4 infra Ghomcira — — Ghumâra — 555 — 11 propriœm — propriam 558 — 2 561 — 5 Hhasûra 565 — 1 Fehcrita Jihasuri Feherita. em referunt« Mesmadchàd]a fere omnium tribuum, ter Meghreb el Avset Afrikam.) Jx ( 1. Felil ^charta Anhhaka Benu Varit) (A*^) (idyà) (XiL^’S) (^^5 _5-o) Mestâf ^^_;Lb^vo) Ghumàr; (»;L^£)_ i El Hharniân Meliia Mek; *Jo yS) (1*^) i Corrigenda. 505 1. 5 dffirentia leg. differentia 505 — 2 Moghraua — Mughrâva 515 — 9 ad Ibn Khaldunum 6) adscribenduin est. 527 — 5 infra Kastilja leg. Kastilija. 329 — <4 infra Ghomara — Ghumura 555 — 11 propriœm — propriam 558 — 2 561 — 5 Hhasûra 565 — 1 Fehcrita C v J Hhasuri Feherita. Genealog- l'a Berberorum, qui ad BERMES originem referunt Tab. I. Berber Bernes pi. u^Es) Mesmada (»jUam 1. s Ketama (iwLxSs) Heskdra (8jj£*S>) (A<1 Constantinam , usque ad montes Evrds, Bedjàjam |et Bimam.) Zevàva (Bjtjj ) A’djîsa (Vehhran) Euzigh (gjat) Matrem Adasi (vid. Tab. Il) Hevvârum peperit. Deinde junxerunt ob mutuam in matrimonium duxit Euzigh, eaque (Numerosissima tribus Adâsæ se tribubus Hevvâræ con- In deserto in consanguinitatem. et Sanhddja ) fere omnium tribuum, ter Meghreb el Avset Afrikam.) Ardhddja L K>tej3 1. i(Ad Yehhran) Eureba Lemta >ta)t) (tu,}! al. gyl) (^) Guzdla (Caput regionis Velili) (In Sus et campis Deserto et monti Deren propinquis) Felil Berghuata Hergha Hentata Tinmelel Kedmûja Kenfîsa Seksajuva Yerîca Hermîra Dekâla Ragrâga Kalden Meid Hewvâr Lemtuna Gedâla Mesdfa Mendâsa Scharta Anhhaka Benu Varith Belcâna Mestâsa Legâja Ant'âsa Biha? Remcuga Mermâna Ra’bua? Difüsa (Zi,?) (KlX&) (d.Uuï) (iOjAXlS,) (8*a*a<«) (K%3) (XÂb) (o0^) Çÿ) ("H*) (•%**.) (XaAXU) (übyï) (iü^î) (c^t3 _^) (wKL) (VU-tAu^.) (iüU) (iLjjJt) (»bscu) ( ) (iüly.,) (s^) (tC-ybr) Mestâf (uilia*vo) Ghumàra (SjU=) (Ad Temasnam et regio- nes montis Deren.) (Ad Tripo I lin et Baikam.) (Ad Vehhran) Bel Temsana Veisabf Bl)au^ Venif Melila Asid o!^ Verfel Sdlît Beim El Hharnlân Melila Mekar Lemta Sanhadj ’(&) (“!«*) (uWt)(Mesrât) (di;,) (-bU.) CabUi. _^o) (xJLd.) (ju) (kU) (U*>) Keba (^=) Zemur Haves Mesrai (lsV"-'4) Genealogia llerlterorum , qui ad M A» GHI S CM EEEBTER originem refcruut. Tab. n. Berber Madghisch Elebter (jÂjÜI l Regîk (kbLu>j) D harts a Addsa (iUdo!) Lava natu major (j.£=éiS Nef usa (âa^âî) (Ad Tripolin) Temsit (ciAAAar) Evtlta Herâgba Sanbera ^ Vesfàta 1. Yesfâra Abdâra Henzuta Berliena (ükdojl) (üiSjâ) (s^wo) (wÜA»3 1. SjU«,) (âjkxd L Sjljj!) 1- (^>) Lava natu minor 1. Levâta {^Ai\ ur^J) Nefzâva (%!>") (Ad Keirevaa anno l4o ) Mecsur Zemur (a*)) Matus (U»«*) Fatn 1. Kabn (cr;li L cd5) Jahia Nebtet ( JiJoù) Zair (y’j) Masl I Ketùf Betufet Mughlla Medina Sadjûna Methgara Lemaim Satfûra Mekrûra Keschâta Duna Cumija Metmâta Versattaf Agana 1. Gana Semcân Sedrâna Zenâra Merâta Acûra A’zirva Mecâgha Gedâna Mehhara Sermâta Zeliîla Mernîsa Vezic Verdin Verdu res Vercûl Valliâs Meclàna Ghasâsa Zatîma (****«) («>A») (s^) (fJ.Lt 1. £>U) (»ytkuo) (8jî/-) (%>) (ï^=) (StbUb*) (otk»jj) (üLa-l 1. Lib») (ÜL<*») (àjbj) («V M1) (>W) (»/=**) (ÏAty.) (âL^) (üwE^)l. Resif^j) ('j.jjefy) (àjfji) l.Alhâs (iu^C.) r^UL) t-i^U) (Ad Tilimsen) (AdT.hmet) 1. ïiU& (Vad, M.luia) 1."'/«) l.i^li.) CT > I WJ. Z, ) J-j: V V ! J \ .. J J («%S 1. uu*^] (ooLjit, 1. tjoljli) Nedrûma Seghàra Beim Jelul (i-.3j.AJ) (SjLAao) (iljE .»E) Rectius Benu Belul Evketa Mecnas Vertijag Ferna Versic Eldidet Zevâra Zevâgha Yasîn. Fetnâsa (^0 (u^>) l.Yarentag (^) (i^3)(oJuOJI) ^ 1. h^3J («t3;) (^3) ( ) j ^ (Sec. Ibn Abi Zera’ Gana 3 ) S filium habuit Zenat , unde I tribus Zenata originem duxit, cujus filius Versic I. Versid originem Merinidis dedit.) Tenergasch 1. Nebedhâ'sch Delihija ÎVleken (c^) Kensàra Verteklit Urtedus Vertîfa Verfelâs Mevalât Hbaràth Henâta Fulal Meknîsa Betalsa Sedrâga Kernit 1. Kejsàra ( (o^S!,^) (ùljÆ») ('AbLtS1) (ôîiÿ) (ijJLLu) (ï;>tjiX„) (S.Ujs 1. iUjA.) 1. ïkui/) Mager Vatîl G>u) (^>) (!>“ . 1. ) Verfedjur Vertedin Nefvin Vertijunt Melin Veterjer (o^>) (cris") (übb») Terin Tulalin Gertn 1. Hbarin Fughâl Besaltn 1. Nesaltn (cH^') (t^V) (cdr~ ’■ cHr*) (Ju^) ('o^ *• o^) Sebib 1. Sebint U? Kertit 1. Kersit Regàl Vengez Nura’sch Vetmu 1. Vêtu 1- (AxaR/ 1. v^/) (Jb.j) (j^s) (u^j^i) (_^3 1.^3) 9 « ' .! r . Jr.; j -V \\\-r •' ' ■ ‘ / • f. . r ' : ' ' . ' tJ* ' •* • •' r , : (* ■ \ ! _ I / «emea: Zâken (crHs) Omar I Muhammed Tamgert (o^b) Teifelujit ( C^~^Â-Ô' ) I Abu Becr. 1. Jahia 2. Abu B t447 t 48 5. Teschfi t 540 6. Ibrahir (^Regno exut fi « - / V - f : . t ' 1 ’■ - -- • > ■ 'ï-Oï;r>a r / • : '■'* fMiunn ai • V.' r (■ • (i'i : : 1 - 4. ' A Tab. III. GENEAIiOGIit MIJBlBITOBlffl. Zâken (07»!;) >, î LSW*- Muhammed Tamgert (o^b-) Teifelujit Abu Beer. Omar I Telmit L e. Lemtuna (Kiyui . i Yatlrmel ) Arnit \ Mesala ) I Mansur I Mesala t El - Mansur Vertentek (vJLbju^ L I jr Yarkut alii Tarkut 1* I Ibrahim f (* Muhammed F TahirTAbic Beer Mal\i Tescllfin Sabr Hhadir et Amin Selimijun Abu Beer. t 447 t 480 (ybo) 3. Jusuf Tuzerkin Yemgun Peregrinate Seir f 500 (o^jÿ) 5) (j#*) 4. if// Àli t 537 Tiienkân (oL Mezdeli ( L^°y ) 5. Teschfm t 540 6. Ibrahim (Regno exutus) 7. Ishak (Rex post Ibrah. b. Tescllfin) > f. -• . .i ; j T V *• 1 , . i ; ;f U 'I ' : r. - 1 r • - - » • « . ' , ■ ’i - * f î $ • ' i i ' - 4 — - -»O" **%» -y « , . 0.; ; r • V . V . r ' . ' > - XZbi* IKWr**’ ‘^ftdSSä?^ »S*^*rst Âï£ .SK /w^ai-o - • î^lî*- pH^“ saJL- >^W*aâ3nBS&ffiCTgg {MOT*1** MO * ** ;:TJ - X . : ■; ; . . ■ • • „....- •?'/■££ •• '•'ts£ -aa: tk. ■■■■•■ "EÏSh — ■ -*, .. . <■* -»■»"*♦ .- ,'vT;'';.. ♦•»-"•-’• J— ‘ • •>»■<•***■' •* <“■ •r,> ' ■• * ^ "*C. ^4* <’ >w* "î'ïEÆtï w-CÂ;'2i'.î .. . w • ' ’> ' ' •• r->^1 ‘ '5 ^#*2*8355 .... «irf'T * ,.^M ' . j- 1 r ■M” .'..j.v. Si* as J-, J. .*T * " f£? îî~<- -•"•sr.iS ■ '• ■« '-, "%*"*• .“‘»Si. 'T1' »Cm »iiJlPtT* . .-t\f^J —iv<±-iàr4i ‘ «•.■*** •*'t*v' ' „ .,„~ï?:zz~r Jsggsgm- Jisg$;â^sr %«(■.'-'• lS 'rf’îf*«-' -v''* - r*"r , ' .. . j^BMjKWxiäsäSW 1 - * - * • *S^1S:2C' ;Â’v<': , a^. ,’li r ' -|ÎT“' ^ 1- '■ ' • : nr^ ^tk«* «r-tSdJi. :./L4 -.i- •* *f.*^p^'r'>î^S3V'. • •«• «rg.' - - riû^ rZZïïrr *'■+•'• SJ3%p- r ÏÂSCW- -TÄ, ■ ' ,t.ii>K'W!^^,..^»<*’<*,;*‘''<-. -■•>**> ''tTGwyî*«?1 ' ‘“J! ii.. •••'ttijasrjsÄ.j-- •• 'a “ j33fiî^egtlSs» . ». “ïïïlK? 5 jgfe^ggpjsâMî^^ks^Bgs '•yr.gjfjyrssg - ssk^SHkâï55